Việc phát hiện 2 ngôi mộ cổ tại khu vực Ciputra Hà Nội (thôn Nhật Tảo, xã Đông Ngạc, huyện Từ Liêm, Hà Nội) đã làm xôn xao dư luận trong những ngày vừa qua, với thông tin có tới gần 30 món đồ cổ trong hai ngôi mộ gần 2.000 năm tuổi này, trong đó có vòng đeo tay, bình cổ quý hình đầu gà, những hạt thóc còn nguyên cả cuống…
LTS: Việc phát hiện 2 ngôi mộ cổ tại khu vực Ciputra Hà Nội (thôn Nhật
Tảo, xã Đông Ngạc, huyện Từ Liêm, Hà Nội) đã làm xôn xao dư luận trong
những ngày vừa qua, với thông tin có tới gần 30 món đồ cổ trong hai
ngôi mộ gần 2.000 năm tuổi này, trong đó có vòng đeo tay, bình cổ quý
hình đầu gà, những hạt thóc còn nguyên cả cuống… Bài viết sau đây của
PGS-TS Nguyễn Lân Cường, Phó Tổng thư ký Hội Khảo cổ học VN, người trực
tiếp khai quật, sẽ làm rõ những thông tin đó.
1. Sáng
1/4, trong khi thi công đặt cống tại thôn Nhật Tảo, xã Đông Ngạc, huyện
Từ Liêm, Hà Nội, Xí nghiệp xây dựng số 1, thuộc Tổng Công ty Đầu tư
phát triển hạ tầng đô thị, vô tình để gầu xúc đất quệt vào cửa một ngôi
mộ cổ. Sự việc được báo ngay cho Công ty TNHH Nam Thăng Long - đơn vị
chủ đầu tư, và lên các cơ quan chức năng từ xã, huyện, và thành phố.
2 ngôi mộ cổ thời Lục Triều mới phát hiện được ở Đông Ngạc (Hà Nội) |
Sáng
2/5, TS Nguyễn Doãn Tuân - Trưởng ban Quản lý di tích - Danh thắng Hà
Nội, đề nghị chúng tôi lên xem hiện trường và ngay trên hiện trường
chúng tôi liên hệ được với ông Phạm Hồng Khang - Phó Giám đốc Công ty
TNHH Nam Thăng Long, để đề nghị ông cho tạm dừng thi công và ngay chiều
2/4 tiến hành khai quật khẩn cấp. Ông Khang đồng ý.
Cuộc
khai quật được Hội Khảo cổ học và các cán bộ thuộc Phòng Nghiên cứu
Khảo cổ học Lịch sử, Viện Khảo cổ học tiến hành. Vì mộ đã lộ ra, tránh
việc kẻ buôn bán đồ cổ trộm cắp nên chúng tôi đã tiến hành khai quật
ngay, đồng thời với việc xin cấp giấy phép khai quật khẩn cấp. Một đội
ngũ công an từ huyện, đến xã đã vào cuộc túc trực bên khu mộ suốt ngày
đêm.
2.
Hai ngôi mộ cổ được lộ dần ra, một lớn một nhỏ nằm gần như song song
theo hướng Tây - Bắc, Đông - Nam. Ngôi mộ thứ nhất có chiều dài 4,7m;
rộng 2,15; cao 1,9m. Ngôi mộ thứ 2 dài 3,9m; rộng 1,2; cao 0,95m. Cả 2
ngôi mộ xây theo kiểu cuốn vòm, với những viên gạch múi bưởi ở phía
trên. Đặc biệt khác với các ngôi mộ cổ khác là chạy dọc theo bên ngoài
nóc mộ là hàng gạch khóa vòm mộ. Gạch được trang trí hoa văn hầu hết ở
mặt trong của vách và trần mộ, mặt ngoài mộ rất hiếm. Mộ lớn chủ yếu là
hoa văn “đồng tiền”, hoa văn “trám lồng”, còn mộ nhỏ là hoa văn “xương
cá”. Ngay cửa của ngôi mộ lớn, những viên gạch bị ám khói. Có nhiều khả
năng người xưa đã dùng dầu thực vật để đốt bên trong phía cửa vào của
ngôi mộ lớn.
Đặc
biệt trong mộ lớn phát hiện được khoảng 40 viên gạch, mà rìa cạnh có
chữ Hán (bên trái là bộ “thổ”, bên phải là bộ “mộc”). Tôi đã tham khảo
ý kiến của nhiều nhà Hán học nổi tiếng nhưng chưa rõ đây là chữ gì?
PGS-TS Nguyễn Lân Cường và chiếc bình gốm đầu gà vừa lấy ra khỏi ngôi mộ |
Phía
dưới là một lớp bùn dày khoảng 30-35cm phủ trên lớp gạch nền. Sau hơn
10 ngày khai quật các hiện vật xuất lộ dần. Mộ 1 (mộ lớn) có tổng cộng
27 hiện vật phần lớn là đồ gốm có men và không có men. 9 chiếc đinh sắt
đã bị rỉ - chắc là đinh đóng quan tài. Một bát đồng rất mỏng đã bị vỡ
nát, một hạt chuỗi bằng thủy tinh màu xanh, một phiến đá dẹt hình chữ
nhật vuông vắn màu xanh nhạt, mà theo nhà thạch học Lê Thị Thu Hương
thuộc loại đá phiến xanh.
Đặc
biệt ở lớp bùn đáy mộ 1, phát hiện một lớp gạo, thóc cháy. Trong 2
chiếc bát cổ cũng còn lại các hạt gạo và thóc đã cháy đen lẫn trong
trầm tích. Thạc sĩ Nguyễn Thị Mai Hương - Viện Khảo cổ học đang tiến
hành nghiên cứu các hạt thóc gạo trên bằng phương pháp sàng nước, quan
sát các đặc điểm và chụp ảnh những mẫu hạt thu được dưới kính lúp với
độ phóng đại lớn. Một số hạt thóc còn giữ được cuống và một phần vỏ
trấu. Qua kết quả đo đạc ban đầu thì các hạt thóc, gạo này thuộc dạng
hạt bầu đến tròn (tỉ lệ dài/rộng 1,7 - 2,5mm).
Mộ cổ - trưng bày ngoài trời hoặc chuyển về Bảo tàng
Mặc
dù là hai ngôi mộ theo phong cách Hán có niên đại vào thời Bắc thuộc,
nhưng chủ nhân của chúng không loại trừ có thể là người Việt, và hơn
nữa, người thợ xây nên các kiến trúc mộ táng này cũng chính là người
Việt Nam. Chính vì vậy, hai ngôi mộ vẫn có giá trị rất lớn. Nhiều nhà
khoa học muốn giữ gìn tại chỗ, quây lại thành khu trưng bày ngoài trời
để thu hút khách tham quan. Còn đường cống nước thi công có thể đặt
chệch đi một chút hoàn toàn không phát sinh thêm nhiều chi phí. Trong
trường hợp nhất thiết phải giải phóng mặt bằng để thi công, thì có thể
tiến hành bó khuôn cả 2 ngôi mộ này đưa về trưng bày trong Bảo tàng Hà
Nội.
Tuy nhiên, cho đến nay, TP.Hà Nội vẫn chưa có quyết định chính thức về việc giữ hay bỏ hai ngôi mộ này. |
Mộ
2 (mộ nhỏ) chỉ thu được 5 hiện vật bằng gốm, trong số đó có một bình
đầu gà rất đẹp còn rõ cả mào, mắt và đuôi gà. Có lẽ đây là hiện vật quý
nhất của cuộc khai lần quật này. Vì không có những chiếc đinh bằng sắt
như mộ 1, nên có lẽ người ta dùng quan tài bằng cách ghép mộng hay quan
tài hình thuyền? Tại Hải Dương, nhà nghiên cứu Tăng Bá Hoành có cho
chúng tôi biết là phát hiện được những ngôi mộ thuộc Hán có quan tài
hình thuyền bên trong.
Cả
2 ngôi mộ đều không hề có dấu vết của gỗ quan tài và xương cốt người.
Có khả năng đã bị tiêu hết. Dựa vào cấu trúc mộ, các hiện vật chôn theo
có khả năng ngôi mộ 1 có niên đại sớm hơn ngôi mộ 2 một chút nhưng đều
thuộc thời Lục Triều có niên đại khoảng thứ 4 đến thứ 6.
3.
Chiều 14/4, đông đảo các nhà nghiên cứu, lãnh đạo chính quyền địa
phương, và đơn vị chủ dự án đã đến thăm và trao đổi ý kiến. PGS-TS Tống
Trung Tín - Viện trưởng Viện Khảo cổ học cho rằng: đây là 2 ngôi mộ rất
hay, hầu như chưa bị kẻ gian phá hủy để trộm cắp hiện vật như nhiều
ngôi mộ khác ở quanh vùng. Các hiện vật thu được càng làm rõ hơn những
nhận thức về táng thức của thời Lục Triều ngay sát ở ngoại vi thành
Thăng Long xưa. Nhiều nhà khoa học còn mong muốn TP Hà Nội cho lưu giữ
lại 2 ngôi mộ cổ này để phục vụ công tác trưng bày và tham quan du lịch.
Nguồn: PGS.TS Nguyễn Lân Cường
thethaovanhoa.vn
“Bê” giếng cổ về khuôn viên Bảo tàng HN
Cách
2 ngôi mộ cổ khoảng 100m, đơn vị thi công vừa bất ngờ phát hiện một
kiến trúc mới, có hình tròn mà ban đầu họ tưởng là một ngôi mộ cổ nữa.
Nhưng thật ra đó là một chiếc giếng cổ giống như các giếng cổ được phát
hiện trong Hoàng thành Thăng Long. Máy xúc đã làm bạt đi mất mấy hàng
gạch ở trên thành giếng, tuy nhiên thân giếng vẫn còn khá nguyên vẹn.
Tối
qua, 17/4, trao đổi với TT&VH, PGS.TS Nguyễn Lân Cường cho biết các
nhà khảo cổ đã đào xuống 3,5m từ miệng giếng mà vẫn chưa khám phá hết
thân giếng. Công việc khai quật sẽ được tiếp tục trong những ngày tới.
Căn cứ vào cách thức xây giếng thì có thể xác định giếng có niên đại TK
9-10 (thời Đại La).
Đây
là một phát hiện bất ngờ, hết sức lý thú. Ngay sau đó Bảo tàng Hà Nội
đã có công văn đề nghị di dời toàn bộ chiếc giếng về khuôn viên Bảo
tàng. Theo ông Cường, việc di dời không phải là quá khó khăn, chỉ cần
đào sẵn một cái hố có độ sâu tương tự trong khuôn viên bảo tàng là nay
mai, giếng cổ sẽ hiện diện trong đó.
Phát
hiện thêm giếng cổ cho phép các nhà khảo cổ tin rằng, bên dưới khu vực
này, chắc chắn còn những quần thể di tích, và vì chúng thường nằm ở độ
sâu đến 2m, cho nên chắc chắn chúng còn khá nguyên vẹn, ít bị tác động
bởi việc xây dựng nhà cửa các thời kỳ trước đây.
Nguyễn Mỹ |