Việc phát hiện 2 ngôi mộ cổ tại khu vực Ciputra Hà Nội (thôn Nhật Tảo, xã Đông Ngạc, huyện Từ Liêm, Hà Nội) đã làm xôn xao dư luận trong những ngày vừa qua, với thông tin có tới gần 30 món đồ cổ trong hai ngôi mộ gần 2.000 năm tuổi này, trong đó có vòng đeo tay, bình cổ quý hình đầu gà, những hạt thóc còn nguyên cả cuống…

1. Sáng 1/4, trong khi thi công đặt cống tại thôn Nhật Tảo, xã Đông Ngạc, huyện Từ Liêm, Hà Nội, Xí nghiệp xây dựng số 1, thuộc Tổng Công ty Đầu tư phát triển hạ tầng đô thị, vô tình để gầu xúc đất quệt vào cửa một ngôi mộ cổ. Sự việc được báo ngay cho Công ty TNHH Nam Thăng Long - đơn vị chủ đầu tư, và lên các cơ quan chức năng từ xã, huyện, và thành phố.

2 ngôi mộ cổ thời Lục Triều mới phát hiện được ở Đông Ngạc (Hà Nội)

Cuộc khai quật được Hội Khảo cổ học và các cán bộ thuộc Phòng Nghiên cứu Khảo cổ học Lịch sử, Viện Khảo cổ học tiến hành. Vì mộ đã lộ ra, tránh việc kẻ buôn bán đồ cổ trộm cắp nên chúng tôi đã tiến hành khai quật ngay, đồng thời với việc xin cấp giấy phép khai quật khẩn cấp. Một đội ngũ công an từ huyện, đến xã đã vào cuộc túc trực bên khu mộ suốt ngày đêm.

2. Hai ngôi mộ cổ được lộ dần ra, một lớn một nhỏ nằm gần như song song theo hướng Tây - Bắc, Đông - Nam. Ngôi mộ thứ nhất có chiều dài 4,7m; rộng 2,15; cao 1,9m. Ngôi mộ thứ 2 dài 3,9m; rộng 1,2; cao 0,95m. Cả 2 ngôi mộ xây theo kiểu cuốn vòm, với những viên gạch múi bưởi ở phía trên. Đặc biệt khác với các ngôi mộ cổ khác là chạy dọc theo bên ngoài nóc mộ là hàng gạch khóa vòm mộ. Gạch được trang trí hoa văn hầu hết ở mặt trong của vách và trần mộ, mặt ngoài mộ rất hiếm. Mộ lớn chủ yếu là hoa văn “đồng tiền”, hoa văn “trám lồng”, còn mộ nhỏ là hoa văn “xương cá”. Ngay cửa của ngôi mộ lớn, những viên gạch bị ám khói. Có nhiều khả năng người xưa đã dùng dầu thực vật để đốt bên trong phía cửa vào của ngôi mộ lớn.

Đặc biệt trong mộ lớn phát hiện được khoảng 40 viên gạch, mà rìa cạnh có chữ Hán (bên trái là bộ “thổ”, bên phải là bộ “mộc”). Tôi đã tham khảo ý kiến của nhiều nhà Hán học nổi tiếng nhưng chưa rõ đây là chữ gì?

PGS-TS Nguyễn Lân Cường và chiếc bình gốm đầu gà vừa lấy ra khỏi ngôi mộ

Đặc biệt ở lớp bùn đáy mộ 1, phát hiện một lớp gạo, thóc cháy. Trong 2 chiếc bát cổ cũng còn lại các hạt gạo và thóc đã cháy đen lẫn trong trầm tích. Thạc sĩ Nguyễn Thị Mai Hương - Viện Khảo cổ học đang tiến hành nghiên cứu các hạt thóc gạo trên bằng phương pháp sàng nước, quan sát các đặc điểm và chụp ảnh những mẫu hạt thu được dưới kính lúp với độ phóng đại lớn. Một số hạt thóc còn giữ được cuống và một phần vỏ trấu. Qua kết quả đo đạc ban đầu thì các hạt thóc, gạo này thuộc dạng hạt bầu đến tròn (tỉ lệ dài/rộng 1,7 - 2,5mm).

Mộ 2 (mộ nhỏ) chỉ thu được 5 hiện vật bằng gốm, trong số đó có một bình đầu gà rất đẹp còn rõ cả mào, mắt và đuôi gà. Có lẽ đây là hiện vật quý nhất của cuộc khai lần quật này. Vì không có những chiếc đinh bằng sắt như mộ 1, nên có lẽ người ta dùng quan tài bằng cách ghép mộng hay quan tài hình thuyền? Tại Hải Dương, nhà nghiên cứu Tăng Bá Hoành có cho chúng tôi biết là phát hiện được những ngôi mộ thuộc Hán có quan tài hình thuyền bên trong.

Cả 2 ngôi mộ đều không hề có dấu vết của gỗ quan tài và xương cốt người. Có khả năng đã bị tiêu hết. Dựa vào cấu trúc mộ, các hiện vật chôn theo có khả năng ngôi mộ 1 có niên đại sớm hơn ngôi mộ 2 một chút nhưng đều thuộc thời Lục Triều có niên đại khoảng thứ 4 đến thứ 6.

3. Chiều 14/4, đông đảo các nhà nghiên cứu, lãnh đạo chính quyền địa phương, và đơn vị chủ dự án đã đến thăm và trao đổi ý kiến. PGS-TS Tống Trung Tín - Viện trưởng Viện Khảo cổ học cho rằng: đây là 2 ngôi mộ rất hay, hầu như chưa bị kẻ gian phá hủy để trộm cắp hiện vật như nhiều ngôi mộ khác ở quanh vùng. Các hiện vật thu được càng làm rõ hơn những nhận thức về táng thức của thời Lục Triều ngay sát ở ngoại vi thành Thăng Long xưa. Nhiều nhà khoa học còn mong muốn TP Hà Nội cho lưu giữ lại 2 ngôi mộ cổ này để phục vụ công tác trưng bày và tham quan du lịch.