Phim nhân học: Đậm đà chất sống

Phim đặc tả chân thật nét văn hóa của từng dân tộc, nhóm người. Quá trình làm phim và trình chiếu là quá trình giao thoa, kết nối giữa con người và các nền văn hóa với nhau.

Phát biểu tại lễ khai mạc Liên hoan phim Nhân học (10-11) của đạo diễn Rolf Husmann (Đức) - đại diện cho các nhà làm phim quốc tế đưa ra thông điệp “Đây là một sự kiện còn rất mới, rất trẻ nhưng mang tính kết nối. Và chúng tôi đến đây chính là để học tập, trao đổi về cách làm phim nhân học ở Việt Nam”.

Kết nối các nền văn hóa

Liên hoan đã mang các nền văn hóa đa dạng trên khắp thế giới đến gần nhau hơn. Mỗi đạo diễn đã chọn nét văn hóa độc đáo của từng nước, một góc tiếp cận riêng, với những nhóm đối tượng riêng để thể hiện chủ đề phim. Thí dụ như Shambhala: Câu chuyện về thiên đường đã mất nêu câu chuyện về sự tồn tại, di cư, thích ứng và sự tổn thương do khí hậu đang đe dọa sự sống còn của người dân trong làng Dhe ở Tây Tạng. Cuộc sống thường ngày của những đứa trẻ Digan khu 71 giới thiệu phong tục của người Digan và sự pha trộn của chúng với những ảnh hưởng văn hóa, từ văn hóa Serbia và Digan cho tới văn hóa đại chúng Hispanic. Bộ ba phim với tiêu đề chung Sự tái dựng văn hóa (hay Vùng đất chung) giới thiệu lễ hội truyền thống của người dân xứ Wales… Phim giúp người xem có thêm kiến thức bổ ích về văn hóa và lối sống của con người ở những vùng đất khác nhau trên thế giới.

Giao lưu với người xem

Một sự kết nối khác là những cuộc giao lưu giữa khán giả và đạo diễn phim sau buổi chiếu. Qua giao lưu, khán giả có thể hiểu thêm hoàn cảnh ra đời tác phẩm, hành trình làm phim…

Một cảnh trong phim Motorbike (Xe máy) của Bert chmidt. Ảnh: NHÃ UYÊN

Ví dụ như khi xem ba phim ngắn (Thuộc về, Một đêm đáng nhớ, Tiệc mặt nạ) của nữ đạo diễn Anne Marie Carty, người xem hiểu phim về các lễ hội truyền thống của xứ Wales và cách sử dụng các lễ hội ấy để kết nối các cộng đồng người khác nhau. Khi trao đổi với tác giả, người xem mới thêm. Ở làng này, người dân từ nhiều nơi khác đến sinh sống làm cư dân bản địa cảm thấy sinh hoạt truyền thống bị phá vỡ. Những người mới đến cũng băn khoăn vì không thích nghi được với văn hóa bản địa. Mỗi nhóm co cụm, sinh hoạt trong nội bộ nhóm và mâu thuẫn với các nhóm khác. Khi làm phim, cô gặp nhiều ý kiến trái chiều, mâu thuẫn giữa các nhóm, bị một số nhân vật trong phim chỉ trích vì giữ mình ở khoảng để có thể làm phim một cách công tâm và khách quan. Cách đây năm tuần, một cô bé ở trong làng bị bắt cóc và bị giết. Nhờ sự kinh hoàng đó, các giá trị cơ bản của con người đã trỗi dậy, các nhóm người trong cộng đồng cùng liên kết với nhau, cùng tìm cách giải quyết. Tất cả mọi nhà trong khu vực đều treo dải ruy băng hồng trên cây trước cửa nhà để tưởng nhớ em bé.

Sau hai ngày công chiếu, sự giao lưu giữa khán giả và đạo diễn đã rất sôi nổi, thân thiện, rất nhiều cánh tay giơ lên để đặt câu hỏi cho nhà làm phim, có bạn hỏi liên tục nhưng các đạo diễn vẫn luôn vui vẻ trả lời, rất chi tiết, cụ thể và thân thiện. Khi buổi chiếu phim kết thúc, nhiều sinh viên vẫn còn nán lại rất lâu để trao đổi với các nhà làm phim.

Người bệnh ung thư vượt khó

Điểm thu hút của các bộ phim nhân học là phản ánh rất thật cuộc sống, không hư cấu, giữ nguyên được cái hồn của đối tượng. Nhân vật trong phim là người thật, không hề “diễn”, khiến bộ phim dễ đi vào lòng người.

Ippo Ippo (Từng bước, từng bước) của đạo diễn người Nhật Shotaro Wake kể về một phụ nữ Nhật bệnh ung thư vượt qua nỗi đau và sợ hãi. Nước Nhật có tổ chức của người bị bệnh ung thư, ở đó bệnh nhân học cách sống vui vẻ, lạc quan và động viên nhau sống tốt hơn. Họ rủ nhau leo lên núi Phú Sĩ như là một cách phấn đấu, nỗ lực sống. Tuy vậy, phim không chỉ một gam màu lạc quan, mà có cả những giây phút yếu đuối, bởi trước cái chết không ai là không có nỗi sợ hãi. Nhân vật chính cũng suýt bỏ cuộc nhưng nhờ tình yêu cuộc sống, sự quan tâm, động viên của mọi người, bà lại tiếp tục từng bước, từng bước một.

Đến phần giao lưu, cả hội trường lặng đi vì xúc động khi biết tác giả cũng từng bệnh ung thư. Ông đưa ra thông điệp của mình: “Vấn đề quan trọng không phải là có chinh phục được đỉnh núi Phú Sĩ hay không mà chính là những trải nghiệm vào chính thời điểm ta đang sống”. Ngọc Huyền (sinh viên năm ba, khoa Nhân học ĐH KHXH&NV) cho biết: “Xem xong phim, em hiểu được triết lý phải sống hết mình và luôn lạc quan, có như vậy thì dù có gặp khó khăn gì vẫn có thể vượt qua”.

Đời sống xe máy lên phim

Phim Motorbike (Xe máy) của đạo diễn Bert chmidt (Đức) chọn đối tượng chính là chiếc xe máy ở Việt Nam. Phim dài 23 phút, không có lời dẫn mà đặc tả hình ảnh sinh hoạt của người và chiếc xe máy như xe máy tống ba, tống tư, chở hàng hóa nặng nề, những chỗ bơm vá xe, bán xăng dạo, cảnh tắc đường, ô nhiễm khói bụi nên phải đeo khẩu trang khi di chuyển,… Đạo diễn đã chia sẻ: “Thông qua hình ảnh chiếc xe máy và cách mà người Việt ứng xử với nó, tôi muốn giới thiệu một lối sống, một nét văn hóa của các bạn. Sau khi thực hiện bộ phim, tôi đã cảm nhận được rằng cuộc sống ở đây rất vất vả, tuy nhiên con người Việt Nam vẫn tìm được cách để thích nghi và thư giãn ngay trong cuộc sống vất vả đó để có được những thời khắc tuyệt vời”.

Theo NHÃ UYÊN

Sài Gòn giải phóng