Tăng tự chủ cho ngành công nghiệp

Khả năng tự chủ yếu

Theo báo cáo từ Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương), ngành công nghiệp của Việt Nam dù đang phát triển mạnh mẽ song chưa thực sự đi vào chiều sâu. Tỷ lệ nhập khẩu nguyên vật liệu để phục vụ cho sản xuất ở nhiều ngành hàng còn ở mức cao, chỉ chủ động được ở mức thấp, khiến cho doanh nghiệp trong nước chỉ dừng ở sản xuất gia công mà chưa có đạt được những giá trị gia tăng cao hơn.

Cụ thể, đại diện Cục Công nghiệp cho biết, Việt Nam phải nhập khẩu hầu hết nguyên, vật liệu đầu, đặc biệt ở các ngành công nghiệp chủ đạo như dệt may, da giày, điện tử nhập khẩu hơn 90% nguyên liệu và phụ thuộc quá lớn vào một số thị trường như Trung Quốc, Hàn Quốc… Vì thế, tỷ suất lợi nhuận rất thấp, chỉ khoảng 5 - 10%, đồng thời phụ thuộc vào các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) là chính.

Đến nay, 2 mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam là dệt may và điện tử có tỷ lệ giá trị gia tăng trong nước chỉ lần lượt hơn 50% và 37%. Ngược lại, một số nước ASEAN, giá trị gia tăng trong thương mại đang thay đổi theo chiều hướng ngược lại. Thực trạng này không chỉ ảnh hưởng đến phát triển sản xuất và tăng trưởng kinh tế trong ngắn hạn, mà tiếp tục ảnh hưởng đến công nghiệp nói riêng và sự phát triển bền vững kinh tế Việt Nam trong dài hạn, nền kinh tế vốn có độ mở lớn, dễ chịu tổn thương và nhạy cảm với những biến động từ bên ngoài, đại diện Cục Công nghiệp cho hay. 

Theo chia sẻ của chuyên gia kinh tế Cấn Văn Lực, Việt Nam đang đón làn sóng đầu tư về sản xuất chip, năng lượng tái tạo như điện gió ngoài khơi... nhưng nhìn lại năng lực trong nước, chúng ta chưa chủ động và sẵn sàng để tự chủ được khâu nào trong rất nhiều công đoạn sản xuất. 

Theo Hiệp hội Doanh nghiệp cơ khí Việt Nam, việc chưa thể hợp tác, nắm bắt được kỹ thuật, công nghệ khi các nhà đầu tư nước ngoài đến Việt Nam là thách thức lớn cho doanh nghiệp Việt. Hiện nay với các tập đoàn nước ngoài, chúng ta có rất ít doanh nghiệp có thể tham gia sản xuất cấp 3, cấp 2 cho họ. Đơn cử như công nghiệp ô tô Việt Nam hiện mới chỉ tham gia vào phân khúc thấp của chuỗi giá trị ngành, sản xuất cửa, thiết bị điện... mà chưa làm chủ được các công nghệ cốt lõi. Vì thế, chúng ta đang ở công đoạn lắp ráp ô tô, chưa đạt tiêu chí của ngành sản xuất ô tô thực sự, chưa hình thành được hệ thống các nhà cung cấp nguyên vật liệu và sản xuất linh kiện quy mô lớn.

Theo Tổ chức Xúc tiến thương mại Nhật Bản (JETRO), hiện tỷ lệ nội địa hóa của Việt Nam đã tăng đáng kể, đạt 41,9% (tăng gần 10% trong 10 năm). Dù vậy, hiện những linh phụ kiện quan trọng của sản phẩm hiện vẫn chưa được sản xuất tại Việt Nam mà vẫn phải nhập từ Malaysia, Indonesia. Điều này ảnh hưởng ít nhiều đến mong muốn mở rộng kinh doanh của doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam. 

Hiện nay, mong muốn của doanh nghiệp Nhật Bản về thu mua tại Việt Nam cũng như mong muốn của Việt Nam là tăng tỷ lệ nội địa hóa, tự chủ nguyên vật liệu sản xuất. Như vậy, với cùng chung một mục tiêu, đây sẽ là cơ hội lớn cho doanh nghiệp hai bên thúc đẩy hợp tác, cùng phát triển.

Ông Takeo Nakajima, Trưởng Văn phòng đại diện JETRO tại Hà Nội cho rằng, quy hoạch phát triển một số lĩnh vực công nghiệp hiện vẫn còn phân tán, chưa có tính tổng thể để doanh nghiệp có định hướng đầu tư rõ ràng, cụ thể. Do đó, Việt Nam cần có chính sách, quy hoạch phát triển ngành mang tính đồng bộ, có hệ thống hơn, trong đó chú trọng tới chính sách thúc đẩy phát triển các cụm công nghiệp.