Địa Đạo Vịnh Mốc – Một Thế Giới Sống Dưới Lòng Đất

Du lịch Quảng Trị chẳng còn xa lạ gì với những điểm căn cứ cách mạng lịch sử rất nổi tiếng tại đây như: Thành Cổ Quảng Trị, Trường Bồ Đề, sông Bến Hải – Cầu Hiền Lương…, Trong rất nhiều căn cứ cách mạng trên “mảnh đất thép” anh hùng Quảng Trị thì hệ thống làng hầm địa đạo Vịnh Mốc là một trong những công trình kiến trúc dưới lòng đất vô cùng kỳ vĩ và đáng tự hào của không chỉ những người dân Quảng Trị mà còn của cả đất nước ta, biểu hiện sinh động của lòng quả cảm, ý chí gan dạ, không chịu lùi bước trước kẻ thù xâm lược.

Giữa những năm tháng bom đạn ác liệt, không ai có thể ngờ rằng ở Quảng Trị lại có một thế giới sống và chiến đấu biệt lập trong lòng đất như thế. Với sự sáng tạo, sức mạnh quật cường của một dân tộc chính là được biểu lộ qua những thử thách và những công trình vĩ đại.

Bức tranh nổi tiếng “To Be Or Not To Be” (Tồn tại hay không tồn tại) tại phòng trưng bày của địa đạo Vịnh Mốc. Ảnh Phan Hoài An

Địa đạo Vịnh Mốc thuộc xã Kim Thạch, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị, là một làng quê nằm trên một khu đồi đất đỏ sát bờ biển, cách thị trấn Hồ Xá khoảng 14km về phía Đông, cách Cửa Tùng 6km về phía Bắc. Địa Đạo Vịnh Mốc là một trong 114 địa đạo lớn nhỏ được đào trên toàn huyện Vĩnh Linh, 114 địa đạo này có tổng chiều dài gần 42km. Hệ thống địa đạo Vịnh Mốc được xây dựng trong khoảng 2 năm, từ năm 1965 đến 1967. Đây là một hệ thống hầm ngầm sâu trong lòng đất, gồm 3 tầng địa đạo chính nối thông với nhau thành một hệ thống liên hoàn với tổng chiều dài trên 2.000m. Địa đạo có 13 cửa ra vào, trong đó có 6 cửa được thông lên đồi, 7 cửa thông ra hướng biển và 3 giếng thông hơi. Các cửa hầm có cột gỗ để chống sập và sụt lở, được ngụy trang kín đáo, chếch theo hướng gió, đảm bảo thông thoáng.Hai bên trục đường, cứ khoảng cách từ 3m - 5m thì khoét lõm sâu vào thành từng ô nhỏ, mỗi ô là một hộ gia đình ăn ở và sinh hoạt. Trong địa đạo ngoài không gian sinh sống của người dân, còn có kho vận vũ khí đạn dược - lương thực, cơ quan của Đảng và chính quyền, quân sự, các công trình công cộng (hội trường, nhà hộ sinh, trạm phẫu thuật, trạm thông tin…). Đây là công trình được tạo dựng bằng sức lực và trí tuệ của quân và dân Vịnh Mốc.

Dù đã nghe nhiều về kỳ tích của địa đạo này, nhưng chỉ khi đến tận nơi tham quan, khám phá địa đạo, du khách mới hiểu được cuộc sống gian lao và lòng sắt đá trung kiên của quân và dân Vịnh Mốc trong những năm tháng kháng chiến chống quân xâm lược, giành độc lập tự do cho non sông đất nước. Trong hành trình du lịch Quảng Trị, về với Vịnh Mốc hôm nay, du khách như có thể cảm nhận được hơi thở nóng của cuộc chiến năm xưa, qua đó thêm yêu mến quê hương Tổ quốc mình.

Hội trường địa đạo Vịnh Mốc - Ảnh Phan Hoài An

Bước chân vào lòng địa đạo là một cảm giác mát lạnh, hệ thống gió thông thoáng và mát khiến du khách không khỏi ngỡ ngàng. Chính yếu tố đảm bảo thông hơi, thông khí một cách an toàn tuyệt đối, đảm bảo cho hàng trăm người sinh hoạt và chiến đấu trong lòng địa đạo là một yếu tố quan trọng nhất của địa đạo. Đi sâu vào lòng địa đạo, dưới ánh đèn chiếu đủ sáng, du khách nhìn thấy rõ màu đất đỏ của vùng đất huyền thoại cũng như nơi ở và sinh hoạt trong địa đạo.

Trong những năm tháng chiến tranh ác liệt với âm mưu tàn phá xóa trắng một vùng đất của đế quốc Mỹ. Tính bình quân, mỗi người ở đây phải gánh chịu hơn 7 tấn bom đạn. Nhưng sự sống vẫn nảy sinh từ trong cái chết, 17 đứa trẻ đã được chào đời ngay trong lòng địa đạo Vịnh Mốc. Chính vì được xây dựng kiên cố nên dẫu trải qua sự tàn phá của chiến tranh, sự bào mòn của thời gian, đến nay địa đạo Vịnh Mốc vẫn còn được giữ nguyên trạng. Sự kỳ lạ và mong muốn khám phá, dạo bộ trên mặt đất của làng hầm địa đạo Vịnh Mốc là những hàng tre xanh mát và rợp bóng thì ở phía bên dưới mặt đất ấy là một ngôi làng với đầy đủ sự sống như trên mặt đất. Để rồi du khách khi đến đây đều thấy kỳ thú, sửng sốt và thầm thán phục sức mạnh và ý chí của những con người nơi mảnh đất anh hùng Vĩnh Linh. Làng hầm địa đạo Vịnh Mốc đã được Đảng, Nhà nước tuyên dương 2 lần anh hùng LLVTND. Với những giá trị lịch sử to lớn đó, ngày 01/7/2015, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch đã có Quyết định công nhận Di tích quốc gia đặc biệt đối với Hệ thống làng hầm Vĩnh Linh và địa đạo Vịnh Mốc. Hiện nay, Địa đạo Vịnh Mốc là địa danh ngày càng thu hút du khách trong nước và nước ngoài khi đến thăm Quảng Trị.

Địa đạo Vịnh Mốc là di tích lịch sử văn hóa mang nhiều giá trị lịch sử, giáo dục to lớn, là biểu tượng cho tinh thần yêu nước bất diệt, ý chí quật cường và sự sáng tạo của cha ông ta trong những năm kháng chiến. Đến thăm địa đạo Vịnh Mốc, du khách sẽ cảm nhận được sự chịu đựng gian khổ, sức sáng tạo không ngừng và tinh thần chiến đấu quả cảm của quân và dân Quảng Trị trong những năm chiến tranh.