Đậm đà hương vị mắm cá mè vinh

Quê lụa Tân Châu là vùng đất nằm ở đầu nguồn sông Tiền, sông Hậu, được thiên nhiên phóng khoáng ban tặng nguồn lợi thủy sản rất phong phú. Nắm bắt quy luật này, mùa nước nổi về là bà con ở đây tất bật chuẩn bị ngư cụ, lu, khạp để khai thác cá đồng làm khô, mắm.  Ngoài cá lóc, cá trèn, cá sặc, cá chốt… thì cá mè vinh được bà con nghèo nghĩ ra cách làm mắm ăn rất ngon.

Những lão cao niên ở đây cho biết, ngày ấy mỗi lần đến thời điểm cuối mùa nước lên, người dân thi nhau thả lưới dưới các dòng kênh để bắt cá mè vinh nhộn nhịp như ngày hội. mỗi gia đình giăng lưới dính hàng trăm ký cá mè vinh trong suốt mùa cá ra là chuyện bình thường. Nhờ vậy, mới có nguồn cá mè vinh làm mắm cung ứng cho các chợ đầu mối.

Trưa tháng 7, ghé chợ Tân Châu, không khí buôn bán ở đây nhộn nhịp. Họ đến rồi lặng lẽ đi trong buổi xế trưa. Gặp chị Phạm Thị Kim Ngọc (48 tuổi) đang ngồi chễm chệ trên sạp mắm cá mè vinh mời chào khách rôm rả, chúng tôi ghé lại mua mắm. Chị kể, ngày trước má chị là bà Sáu, một trong những “cao thủ” mần mắm ngon nức tiếng không chỉ ở xứ lụa Tân Châu, mà những sạp mắm nổi tiếng ở Châu Đốc cũng không sánh bằng.

“Má tui là dân chính gốc vùng sông nước nên hiểu được truyền thống ăn mắm của bà con mình. Do đó, má tui mần mắm ngon đáo để. Con mắm cá mè vinh được má tui làm khác hơn người ta. Dạo trước má tui chỉ mua cá mè vinh đồng để mần mắm. Bà kỷ lưỡng đến nổi, phải thức đêm chong đèn dầu ra tận bến sông chọn lựa từng con cá mè vinh to, tươi ngon. Cá mua về, bà đem đánh vảy, rửa sạch để ráo nước, rồi mới đem ướp muối cho vào khạp đậy kín. Sau 1 tháng ủ, lấy mắm ra rửa sạch, phơi cho thật ráo nước.

Bước kế tiếp, dùng gạo rang cho vàng óng có mùi thơm, rồi đem xoay nhuyễn thành thính. Cho cá trở lại khạp, phủ đều thính lên cá, ép chặt, đậy kín nắp, ủ thêm khoảng 1 tháng nữa. Sau đó, cho đường mía vào nồi cùng với một ít nước, nấu đường tan ra màu, đảo đến khi hơi sệt lại là được. Phết hỗn hợp nước đường vào bụng mắm, lưng mắm cho đều (hay còn gọi là chao mắm). Chao xong cho vào lu, khạp, ép chặt, đậy kín nắp, thi thoảng trở mắm cho đều. Khoảng 1 tháng sau khi mắm cá mè vinh chuyển qua màu đỏ sẫm, thơm mùi đường là có thể lấy ra dùng được”- chị Ngọc nói về “bí quyết” làm mắm các mè vinh.

Những con mắm cá mè vinh to bằng bàn tay người lớn phảng phất hương thơm của thính. Nếu ai là “tín đồ” ăn mắm sẽ khó có thể cưỡng lại. Thấy chúng tôi thắc mắc, tại sao mùa này lại có những con cá mè vinh to để làm mắm? Chị Ngọc trần tình: “Bây giờ cá mè vinh to bằng bàn tay hiếm lắm chú ơi. Đồng ruộng bị đắp đê ngăn lũ lấy đâu ra nhiều cá mè vinh như vậy để mần mắm. Để đảm bảo nguồn mắm bán quanh năm, tui phải dùng đến cá nuôi bè. Mà cũng lạ, cá mè vinh nuôi bè to, ú làm mắm lại ăn ngon đáo để”.

Mắm của chị Ngọc sản xuất ra đều đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Đây là tiêu chí hàng đầu để thương hiệu mắm cá mè vinh Bà Sáu khẳng định được “chỗ đứng” của mình trên thị trường. Mỗi năm, sạp mắm của chị Ngọc bán từ 1-2 tấn mắm cá mè vinh. Không dừng lại ở đó, thương hiệu mắm cá mè vinh Bà Sáu đã được Ban Tổ chức Chương trình khảo sát Vietnam Trust Food 2014 cấp chứng nhận đạt chuẩn.

Buôn bán lâu năm, nên cung cách của chị Ngọc vẫn giữ được sự mộc mạc, chân chất của những chị bạn hàng quê chánh gốc. Chị không nói thách, cũng không gạt gẫm người khác về nguồn cá mà mình làm mắm. Hôm ghé mua, biết chúng tôi làm nghề báo, chị Ngọc gửi tặng 1 con to bằng bàn tay để thưởng thức hương vị mắm cá mè vinh.

Chị Ngọc chỉ thêm cách chế biến mắm cá vinh: mắm này chưng hoặc chiên đều ngon. Nếu chiên thì bắt chảo lên bếp đổ nước xăm xấp, rồi cho con mắm vào vặn lửa liu riu. Trong quá trình chiên phải canh lửa và trở đều để tránh cá khét. Kế tiếp lấy nước chao mắm, thêm gia vị, tóp mỡ, tỏi… cho vào nồi vặn lửa vừa phải. Chờ khi nào thấy nước mắm trong chảo sánh sệt lại, sau đó rắc tiêu xoay nhuyễn vào là dùng được. “Thật tình mà nói, con mắm cá mè vinh chiên ăn kèm với cà tím, dưa leo, chuối chát, rau sống đều tuyệt vời”- chị Ngọc tâm đắc.

Mỗi khi có dịp ghé chợ Tân Châu, thử mua mắm cá mè vinh mang về thưởng thức mới tận hưởng hết cái hương vị đồng đất ở xứ lụa mỹ miều này.

Bài ảnh: THÀNH CHINH