Nhìn lại thế giới 2025: Siết chặt "gọng kìm" chống tội phạm số

Năm 2025, thế giới chứng kiến những bước tiến đáng kể trong hoạt động phòng chống tội phạm mạng - một thách thức mới của kỷ nguyên số vốn gây thiệt hại kinh tế toàn cầu lên tới 9,5 nghìn tỷ USD năm 2024 (theo cáo cáo của tổ chức nghiên cứu Cybersecurity Ventures).

Điều này không chỉ thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của các quốc gia và các tổ chức quốc tế trong việc đẩy lùi tội phạm trên không gian mạng, mà còn đánh dấu sự hợp tác ngày càng chặt chẽ của của các bên liên quan trong vấn đề này.

Chú thích ảnh — Tội phạm mạng đã trở thành một vấn đề nhức nhối toàn cầu và đang phát triển nhanh hơn bao giờ hết. Ảnh: TTXVN phát

Chiến dịch tổng lực

Ở cấp độ toàn cầu, Tổ chức Cảnh sát Hình sự quốc tế (Interpol) tiếp tục khẳng định vai trò "nhạc trưởng" khi điều phối hàng loạt chiến dịch xuyên quốc gia. Interpol đã dẫn dắt, điều phối hợp tác giữa các quốc gia để triệt phá các hạ tầng mạng độc hại, chia sẻ thông tin tình báo thời gian thực nhằm hỗ trợ trấn áp tội phạm mạng tại nhiều nước.

Điển hình như Chiến dịch Bảo mật (Operation Secure) có sự phối hợp của lực lượng thực thi pháp luật ở 26 quốc gia trên khắp thế giới đã tập trung triệt phá hạ tầng tội phạm sử dụng phần mềm đánh cắp dữ liệu. Sau 4 tháng triển khai (từ tháng 1 - 4/2025), Interpol đã xóa sổ hơn 20.000 địa chỉ IP và tên miền độc hại, 41 máy chủ bị thu giữ, và 32 nghi phạm bị bắt. Các cơ quan chức năng cũng thông báo cho hơn 216.000 người thuộc diện có nguy cơ trở thành nạn nhân của tin tặc để họ có biện pháp phòng ngừa.

Tiếp đó, từ tháng 6 - 8/2025, Interpol đã hợp tác với 18 quốc gia châu Phi triển khai Chiến dịch Serengeti 2.0 nhằm triệt phá mạng lưới tội phạm mạng thực hiện các hình thức lừa đảo trực tuyến, gian lận đầu tư, tấn công ransomware, gian lận email doanh nghiệp (BEC) và các hoạt động tội phạm công nghệ cao khác. Lực lượng chức năng đã bắt giữ 1.209 nghi phạm liên quan tới nhiều loại tội phạm mạng. Hơn 11.400 cơ sở hạ tầng độc hại (website, máy chủ, domain, v.v.) bị triệt phá. Khoảng 97,4 triệu USD tài sản phạm pháp bị thu hồi.

Ở cấp độ khu vực, tháng 11 vừa qua, các nước châu Á gồm Trung Quốc, Campuchia, Lào, Myanmar, Thái Lan và Việt Nam đã thống nhất đẩy mạnh nỗ lực chung phòng, chống tội phạm mạng và lừa đảo viễn thông xuyên quốc gia thông qua thiết lập cơ chế phối hợp thường xuyên, tăng cường chia sẻ thông tin, tiếp tục hồi hương và chuyển giao các cá nhân liên quan đến lừa đảo, không ngừng nâng cao hiệu quả trấn áp.

Chuyên gia Steven Masada thuộc đơn vị chống tội phạm kỹ thuật số của hãng Microsoft bình luận: “Khi chúng ta kết hợp những hiểu biết, công cụ và năng lực của các đối tác quốc tế thuộc khu vực tư nhân và khu vực công, chúng ta tạo ra một sức mạnh nhân rộng trong cuộc chiến chống tội phạm mạng”. Thực tế đã chứng minh các chiến dịch xuyên biên giới như Operation Secure hay Serengeti giúp triệt phá cơ sở hạ tầng tội phạm mạng hiệu quả hơn so với các nỗ lực đơn lẻ.

"Luật chơi" toàn cầu

Điều quan trọng là cần thiết lập các cơ chế hợp tác xuyên biên giới, từ đó tạo cơ sở pháp lý để các quốc gia và tổ chức phối hợp đấu tranh với tội phạm trên không gian mạng. Năm 2025, Việt Nam đã có đóng góp quan trọng vào quá trình này khi đăng cai tổ chức Lễ mở ký Công ước Liên hợp quốc (LHQ) về chống tội phạm mạng, còn gọi là Công ước Hà Nội, trong tuần cuối cùng của tháng 10 vừa qua. Đến nay, 72 quốc gia đã ký công ước, đánh dấu một cột mốc lịch sử trong hợp tác quốc tế về an ninh mạng, tạo nền tảng quan trọng để công ước sớm có hiệu lực và thực thi toàn cầu. Trưởng Văn phòng LHQ về chống Ma túy và Tội phạm (UNODC), bà Xiaohong Li cho biết, theo kế hoạch các thành viên Công ước nhóm họp vào tháng 1/2026 tại Vienna (Áo) để thảo luận quy tắc thủ tục cho các quốc gia tham gia hội nghị tương lai.

Một trong những thành công lớn của Lễ mở ký Công ước Hà Nội là khuyến khích các quốc gia đưa ra những cam kết và hành động mạnh mẽ trong đấu tranh chống tội phạm mạng. Tại Đông Nam Á, nơi được coi là điểm nóng về tội phạm mạng, sau đợt cao điểm triển khai truy quét quy mô lớn vào trung tuần tháng 11, quân đội Myanmar thông báo đã bắt giữ gần 1.600 công dân nước ngoài tại một trung tâm lừa đảo trực tuyến khét tiếng ở khu vực biên giới với Thái Lan. Tại Malaysia, cảnh sát đã triệt phá 8 tổng đài lừa đảo trực tuyến hoạt động tại các khu dân cư ở thủ đô Kuala Lumpur, bắt giữ 57 người. Giữa tháng 12, Cảnh sát Quốc gia Philippines (PNP) đã ra lệnh tăng cường tuần tra, giám sát các khu vực ven biển và biên giới sau thông tin cho thấy các băng nhóm tội phạm tìm cách chuyển hoạt động đánh bạc trực tuyến trái phép sang các nước láng giềng. Thái Lan đăng cai tổ chức Hội nghị quốc tế Đối tác toàn cầu chống lừa đảo trực tuyến từ ngày 17-18/12, tạo một nền tảng đa phương thực tiễn, nơi các quốc gia, các tổ chức quốc tế, khu vực tư nhân có thể học hỏi lẫn nhau, điều chỉnh cách tiếp cận và chuyển từ thảo luận sang hành động.

Trong bối cảnh đó, việc Quốc hội Việt Nam giữa tháng 12 thông qua Luật An ninh mạng (sửa đổi) được coi là dấu mốc quan trọng trong hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho quản lý an ninh mạng, góp phần bảo vệ chủ quyền số, trật tự an toàn xã hội và lợi ích của người dân, doanh nghiệp trong môi trường mạng.

Tuy nhiện, bất chấp nỗ lực của cộng đồng quốc tế, các chuyên gia dự báo tình hình tội phạm mạng tiếp tục diễn biến tinh vi, phức tạp trong năm 2026 với “sự tiếp sức” của trí tuệ nhân tạo (AI). Giám đốc công nghệ Marijus Briedis thuộc công ty cung cấp dịch vụ Mạng Riêng ảo (VPN) hàng đầu thế giới NordVPN giải thích: “AI đã làm thay đổi khả năng tiếp cận và mức độ tinh vi của tội phạm mạng, làm giảm rào cản đối với những đối tượng ít am hiểu công nghệ, đồng thời khuếch đại khả năng của những tội phạm giàu kinh nghiệm”. Theo chuyên gia này, tội phạm mạng hiện đang thử nghiệm các hệ thống AI tự động giá rẻ, có thể học hỏi, lặp lại và thích nghi, khiến các cuộc tấn công nhanh hơn và khó dự đoán hơn, hỗ trợ các chiến dịch lừa đảo hoặc kỹ thuật xã hội. Cybersecurity Ventures dự báo năm 2025, tội phạm mạng toàn cầu sẽ gây thiệt hại 10,5 nghìn tỷ USD/năm, tăng hơn 3 lần so với năm 2015, và có thể lên tới 15 nghìn tỷ USD vào năm 2029 - tương đương quy mô nền kinh tế lớn thứ ba thế giới.

Giới chuyên gia nhận định tình hình này đặt ra yêu cầu phải đẩy nhanh hơn nữa việc xây dựng và hoàn thiện các cơ chế hợp tác trong phòng chống tội phạm mạng trên các cấp độ quốc gia, khu vực và toàn cầu. Bên cạnh đó, việc tuyên truyền nâng cao nhận thức, kỹ năng của người dân về bảo đảm bảo an ninh, an toàn trên môi trường mạng cũng là biện pháp hữu hiệu giúp “tăng sức đề kháng của cộng đồng”, giảm thiểu thiệt hại do tội phạm mạng gây ra. Đây là những yếu tố then chốt nhằm tạo "gọng kìm vững chắc" chống tội phạm mạng.

Theo TTXVN