Sau cái chết của thủ lĩnh Prigozhin, số phận mạng lưới và thành viên Wagner ra sao?

Một thành viên của nhóm Wagner bày tỏ lòng tưởng nhớ đối với thủ lĩnh Yevgeniy Prigozhin và đồng sáng lập Dmitry Utkin ở Rostov-on-Don, Nga, ngày 24/8/2023. Ảnh: AFP/Getty Images

Cái chết của Yevgeniy Prigozhin và hai lãnh đạo hàng đầu của Wagner trong vụ tai nạn máy bay hôm 23/8 đã khiến số phận của lực lượng quân sự tư nhân, từng chiến đấu phục vụ quân đội Nga ở Ukraine cũng như tham gia nhiều hoạt động khác trên thế giới, đứng trước nguy cơ chấm dứt. Câu hỏi lúc này là tàn dư nào của đế chế quân sự tư nhân này sẽ được phép tiếp tục tồn tại.

Theo tờ Washington Post, Wagner Group đã triển khai lực lượng tham gia nhiều hoạt động quân sự ở châu Phi, như ủng hộ các chính quyền hoặc chống lại các nhóm nổi loạn ở Cộng hòa Trung Phi, Mali, Syria, Libya và Sudan. Tuy nhiên, công ty quân sự này đã phải chịu áp lực kể từ khi thủ lĩnh Prigozhin phát động một cuộc binh biến ngắn ngủi chống lại Moskva vào tháng 6. Cuộc binh biến được dập tắt thông qua vai trò trung gian của Belarus. Nhưng sau đó, mạng lưới hợp tác và những hợp đồng rộng lớn của Wagner ở châu Phi đã đặt ra một tình thế khó khăn về mặt ngoại giao cho Điện Kremlin, vốn được cho là đang cố gắng gỡ rối khỏi Prigozhin mà không vi phạm cam kết với các đồng minh của mình trên lục địa đen.

Prigozhin "không thể thay thế"

Không có Prigozhin cũng như các phụ tá ông ta là Dmitry Utkin và Valery Chekalov, hàng nghìn chiến binh Wagner hiện đang bị mắc kẹt ở nhiều quốc gia, số phận của họ được cho là đang nằm trong tay Moskva, nơi sẽ quyết định xem nên duy trì hoạt động với những bộ phận nào hay giải tán hoàn toàn Wagner.

Ông Prigozhin đã thiệt mạng cùng các phụ tá thân cận nhất trong vụ tai nạn máy bay chiều 23/8. Ảnh: RT

Chiếc máy bay thương mại Embraer 600 bị rơi chưa đầy nửa giờ sau khi rời Moskva vào chiều 23/8. Các quan chức Mỹ cho biết nhiều khả năng một vụ nổ đã làm rơi máy bay.

Nhà chức trách Nga thông báo tất cả 10 hành khách và thành viên phi hành đoàn trên chiếc Embraer 600 đều thiệt mạng. Theo Cục hàng không liên bang Nga Rosaviatsiya, có mặt trên chuyến bay gặp nạn gần Kuzhenkino (Nga) ngày 23/8 không chỉ có mình ông Prigozhin mà cả dàn chỉ huy cấp cao của Wagner. Người đáng chú ý nhất trong số này là Dmitry Utkin, một trong những cộng sự thân tín nhất của ông trùm Prigozhin. Utkin từng là sĩ quan lực lượng đặc biệt của Nga, và được cho là đồng sáng lập Wagner Group với Prigozhin.

Ảnh ông Utkin bên ngoài một văn phòng của Wagner ở Novosibirsk, Nga. Ảnh: Reuters

Ngoài ra danh sách chuyến bay cũng có tên Valery Chekalov, người được phía Mỹ nhận định là phó chỉ huy Wagner. Những cái tên còn lại gồm Sergey Propustin, Evgeny Makaryan, Alexander Totmin, và Nikolay Matuseev, đều được báo chí Nga xác định là người của Wagner.

David Lewis, giáo sư Chính trị Toàn cầu tại Đại học Exeter của Anh, người đã nghiên cứu mạng lưới của Wagner ở Châu Phi, cho biết với tư cách là một tổ chức, Wagner “thực sự đã chấm dứt”. Ông nói, Prigozhin đã trở thành một “nhà quản lý có tay nghề cao” của một công ty mà về cơ bản đã trở thành một tập đoàn đa quốc gia và sẽ “không thể thay thế được”.

Nhưng Giáo sư Lewis cho biết, hoạt động của Wagner, kết hợp giữa lính đánh thuê, hoạt động kinh doanh có lợi nhuận, có thể là một mô hình hiệu quả cho chính sách đối ngoại bí mật mà Moskva sẽ tìm cách nhân rộng.

Nhiều người mang hoa và thắp nến ở St. Petersburg để tưởng nhớ các nạn nhân vụ tai nạn máy bay ngày 23/8. Ảnh: EPA-EFE

Theo tờ Washington Post, Dmitry Utkin, bộ não khét tiếng đằng sau các hoạt động chiến đấu của Wagner, là người đã đặt ra cái tên này. Nhưng sự ra đi của người lãnh đạo hậu cần Chekalov, một cộng sự lâu năm nhưng ít được biết đến của Prigozhin, có lẽ khiến tập đoàn tổn thương nhiều hơn.

Chekalov là người quản lý kinh doanh của Prigozhin một cách hiệu quả, tham gia vào hầu hết mọi lĩnh vực trong đế chế của ông ta, từ công ty Concord cung cấp thực phẩm cho quân đội và trường học Nga với các hợp đồng nhà nước trị giá hàng tỷ đô la cho đến các công ty vỏ bọc được thành lập ở Châu Phi để khai thác hàng hóa địa phương.

Denis Korotkov, nhà báo kỳ cựu người Nga, cho biết: “Ông ấy điều hành một phần quan trọng trong hoạt động kinh doanh của Prigozhin, bao gồm Wagner, các dự án dầu khí ở Syria và các hợp đồng ở châu Phi”. “Chekalov cũng chịu trách nhiệm về hậu cần và cung cấp trang thiết bị cho Wagner.”

Các thành viên Wagner và thân nhân lo lắng

Trong khi đó, các thành viên của Wagner và gia đình họ là những người lo lắng nhất về những gì đang xảy ra với họ. Một số đã tham gia cuộc gặp trực tuyến ngày 24/8, và trực tiếp tại văn phòng ở Goryachy Klyuch (thị trấn của Nga cách Crimea hơn 4 tiếng lái xe) từ lâu là một căn cứ của Wagner.

“Wagner đã mất đầu. Chúng ta phải làm gì bây giờ?”, vợ của một chiến binh hỏi, “Tôi cầu nguyện Chúa cho công ty tìm được một người lãnh đạo xứng đáng mới.”

Các nhóm liên kết với Wagner đang tràn ngập những câu hỏi về lương và các phúc lợi đã cam kết với thành viên. Hơn 100 người đã xếp hàng trong ngày 24/8 chờ để gặp trực tiếp đại diện Wagner, và băn khoăn liệu người thân của mình có được trở về nhà ngay không.

Sau nhiều giờ dư luận suy đoán về số phận của Prigozhin, Tổng thống Nga Putin ngày 24/8 đã lên tiếng về vụ tai nạn máy bay. Trong bài phát biểu trên truyền hình, nhà lãnh đạo Nga nói: “Ông ấy là một người tài năng” nhưng “đã phạm những sai lầm nghiêm trọng trong cuộc đời mình”.

Người dân ở Burkina Faso vẫy cờ Nga trên đường phố hồi năm 2022. Ảnh: AP 

Đối với các chiến binh của Wagner, sự hỗn loạn đã bắt đầu khi Prigozhin đình chỉ cuộc binh biến hồi tháng 6. Trong một thỏa thuận bất ngờ sau cuộc binh biến, Tổng thống Putin đã cho phép thủ lĩnh và các thành viên Wagner lưu vong ở Belarus mà không bị trừng phạt. Tại đây họ đã biến căn cứ quân sự bị bỏ hoang ở làng Tsel thành căn cứ mới.

Dự án giám sát độc lập Hajun của Belarus ước tính rằng khoảng 4.000 đến 5.000 chiến binh Wagner - có lẽ là những người có nhiều kinh nghiệm nhất - đã chuyển đến đất nước này, trong khi nhiều tù nhân được tuyển dụng vào lực lượng, lên tới 50.000 người trong thời gian hoạt động ở Ukraine, đã được thả.

Hình ảnh vệ tinh gần đây cho thấy trại ở Tsel ngày càng thu hẹp, hàng chục lều bị dỡ bỏ trước vụ máy bay rơi, cho thấy hàng trăm chiến binh đã rời đi.

Sau cuộc binh biến, các chiến binh Wagner được phép di chuyển đến một trại quân đội Belarus cũ. Ảnh: AP

Hajun cho biết trên Telegram: “Nếu xét rằng thông tin về cái chết của Prigozhin là một điều bất ngờ (dù không hoàn toàn), sẽ mất một thời gian để các quy trình nội bộ về việc tổ chức lại công ty quân sự tư nhân này bắt đầu”.

Trong video gần đây nhất được công bố đầu tuần này, ông Prigozhin cho biết Wagner đã bắt đầu lại các nỗ lực tuyển dụng để mở rộng hoạt động ở châu Phi. Ông cho biết nỗ lực này “đang làm cho nước Nga trở nên vĩ đại hơn trên tất cả các châu lục và châu Phi trở nên tự do hơn”.

Wagner đã củng cố vị thế là một đơn vị chiến đấu ở Syria vào năm 2013 trước khi tham gia hoạt động ở miền đông Ukraine vào năm 2014. Gần đây hơn, công ty quân sự tư nhân này nổi lên như một lực lượng chiến đấu chủ chốt đã giành được những chiến thắng quan trọng cho Điện Kremlin, bao gồm cả việc chiếm được điểm nóng Bakhmut trong trận chiến dài nhất và khốc liệt nhất ở Ukraine.

Theo Báo Tin Tức