Bảo đảm ý nghĩa nhân văn của chính sách miễn phí sách giáo khoa

01/12/2025 - 08:46

Thảo luận về lĩnh vực giáo dục và đào tạo tại Kỳ họp thứ mười, Quốc hội khóa XV, nhiều đại biểu kỳ vọng vào những chính sách đột phá, trong đó có chính sách miễn phí sách giáo khoa (SGK) cho học sinh, hoàn thành trên phạm vi toàn quốc vào năm 2030.

Tuy nhiên, các đại biểu bày tỏ băn khoăn khi dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về những cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22-8-2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo đề xuất: Đối với các địa phương có điều kiện thì sẽ thực hiện miễn phí SGK từ năm học 2026-2027. Với lộ trình như trên, đại biểu lo ngại có thể dẫn tới sự không đồng đều về thời điểm được thụ hưởng quyền lợi giữa học sinh các vùng, làm giảm ý nghĩa công bằng xã hội mà chính sách hướng tới.

Bảo đảm ý nghĩa nhân văn của chính sách miễn phí sách giáo khoa

 Ảnh minh họa: laodong.vn

Đại biểu Ma Thị Thúy (đoàn Tuyên Quang) đánh giá cao ý nghĩa sâu sắc của chủ trương thực hiện cung cấp miễn phí SGK cho học sinh. Tuy nhiên, đại biểu băn khoăn khi dự thảo nghị quyết nêu "việc thực hiện cung cấp miễn phí SGK cho học sinh hoàn thành vào năm 2030; đối với các địa phương có điều kiện thì sẽ thực hiện miễn phí SGK từ năm học 2026-2027", như vậy, những địa phương "có điều kiện" sẽ thực hiện miễn phí SGK sớm hơn so với các địa phương còn lại. “Việc quy định như vậy với mục tiêu nhằm khuyến khích những địa phương đủ năng lực ngân sách chủ động thực hiện trước, không phải để tạo sự phân biệt. Nhưng nếu không có cơ chế hướng dẫn cụ thể, quy định “địa phương có điều kiện” rất dễ bị hiểu khác nhau, thậm chí tạo dư luận so sánh, gây áp lực xã hội”, đại biểu bày tỏ.

Băn khoăn của đại biểu là hoàn toàn có cơ sở, nhất là trong bối cảnh chênh lệch điều kiện kinh tế-xã hội giữa các địa phương vẫn còn lớn. Nếu các địa phương "có điều kiện" triển khai trước chính sách này, trong khi những địa phương khó khăn phải chờ đến năm 2030 thì sự công bằng trong thụ hưởng chính sách có nguy cơ bị ảnh hưởng, thậm chí làm giảm ý nghĩa nhân văn mà chủ trương hướng tới. Do đó, cơ quan soạn thảo cần xem xét điều chỉnh lại quy định này theo hướng: Giữ mục tiêu miễn phí SGK toàn quốc vào năm 2030, nhưng cần ưu tiên thực hiện sớm ở vùng đặc biệt khó khăn, miền núi, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số-nơi người dân thực sự cần sự hỗ trợ nhất. Bên cạnh đó, cần sớm bổ sung bộ tiêu chí rõ ràng để xác định địa phương “có điều kiện” dựa trên các yếu tố như năng lực cân đối ngân sách, khả năng huy động xã hội hóa, mức thu nhập bình quân đầu người... Qua đó bảo đảm việc triển khai minh bạch, công bằng, tránh tùy tiện. Dự thảo cũng nên mở rộng cơ chế khuyến khích doanh nghiệp, quỹ học bổng, tổ chức chính trị-xã hội và các nguồn xã hội hóa cùng chung tay cung cấp SGK miễn phí, giảm áp lực cho ngân sách nhà nước. Cơ quan soạn thảo cũng cần đề xuất thí điểm mô hình “thư viện SGK dùng chung” từ năm 2026 tại các trường phổ thông, nhất là ở vùng nông thôn và miền núi để học sinh có thể mượn và sử dụng lại SGK miễn phí trong thời gian chờ chính sách được triển khai đồng bộ.

Giáo dục-đào tạo luôn được Đảng và Nhà nước xác định là quốc sách hàng đầu, là nền tảng của phát triển bền vững. Chính sách miễn phí SGK nếu được thiết kế hợp lý, công bằng và nhân văn sẽ là một bước cụ thể hóa sinh động tinh thần giáo dục vì mọi người, không ai bị bỏ lại phía sau.

Theo Quân đội nhân dân