Đi tìm cây lúa mùa nổi ở An Giang

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và giá cả nông sản không ổn định, việc trồng lúa mùa nước nổi đang trở thành lựa chọn khả thi giúp người nông dân tăng trưởng kinh tế. Ông Nguyễn Văn Tâm (ấp Mỹ Lợi, xã Mỹ An, huyện Chợ Mới) - người nhiều năm gắn bó với cây lúa mùa nước nổi cho biết: “Tôi canh tác 8ha đất lúa trồng giống Nàng Tây Đùm gần 30 năm nay. Mê trồng theo mô hình này, vì ưu điểm lớn nhất là canh tác không sử dụng phân bón hóa học và thuốc trừ sâu, giúp bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Mỗi khi nước lên đến đâu, lúa vẫn vươn lên cao đến đó. Một điểm đặc biệt khiến lúa mùa nước nổi trở thành lựa chọn hấp dẫn đối với nông dân là hạt gạo sạch, mềm, mùi thơm, mềm cơm; trổ bông nhiều cho hạt to, tròn. Đặc biệt, giá bán cao hơn so lúa sản xuất thông thường. Với giá bán 15.000 đồng/kg, mỗi mùa vụ nông dân thu lợi nhuận hơn 2 triệu đồng/công”.

Tận dụng mùa nước nổi kéo dài từ 5 - 6 tháng, ông Nguyễn Văn Tâm và một số hộ dân trồng lúa mùa nổi. “Mùa lũ, những cánh đồng xả lũ hoặc đồng ven sông ngập trong biển nước, trồng lúa mùa nổi là lý tưởng nhất, lúa vươn mình theo mực nước lũ, tự hấp thu phù sa để sinh trưởng. Cây lúa cao hơn 2m cũng không cần phải bón phân, xịt thuốc, nông dân chỉ tốn công gieo trồng, thu hoạch, tăng thu nhập...”- ông Tâm chia sẻ.

Nông dân Nguyễn Văn Tâm thu hoạch lúa mùa nổi

Ở xã Vĩnh Phước (huyện Tri Tôn) có nông dân Nguyễn Văn Đông gắn bó 20 năm với cây lúa mùa nổi và giống Nàng Tây Đùm này hay nông dân Nguyễn Văn Tồn canh tác gần 7ha lúa mùa nổi… Những nông dân cho biết, lúa mùa nổi thời gian sinh trưởng trong 6 tháng hoặc dài hơn tùy thời điểm xuống giống. Từ tháng 11 - 12, khi nước lũ trên đồng rút ra sông, cũng là lúc thân lúa ngã rạp trên mặt đất, lúa trổ bông và chín vàng. Gạo lúa mùa nổi có màu ửng đỏ, thơm ngon. Do chất lượng gạo sạch, nên được thương lái thu mua giá gấp đôi gạo thường. Năm nay lũ lớn, phù sa nhiều nên trúng lúa mùa nổi, năng suất đạt khoảng 2 tấn/ha, được thương lái thu mua với giá khá cao từ 16.000 - 17.000 đồng/kg cao gấp đôi so giống lúa thường. Sau khi trừ hết chi phí, nông dân lãi trên 20 triệu đồng/ha.

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, với hiệu quả kinh tế vượt trội và tính bền vững, trồng lúa mùa nổi là mô hình đáng để nông dân tham khảo và phát triển. Đây là hướng đi giúp người nông dân giảm thiểu chi phí, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và mang lại lợi nhuận, hướng tới một nền nông nghiệp xanh và phát triển bền vững.

Từ những năm 1980 - 1990, vùng đầu nguồn ĐBSSCL, trong đó có An Giang, cây lúa mùa nổi được trồng phổ biến trong thời điểm lũ về. Thời hoàng kim của lúa mùa nổi với trên 500.000ha, được trồng tại vùng Tứ giác Long Xuyên (gồm tỉnh An Giang, Kiên Giang, TP. Cần Thơ) và vùng Đồng Tháp Mười (gồm tỉnh Đồng Tháp, Tiền Giang, Long An). Tuy nhiên, từ khi các địa phương xây dựng hệ thống đê bao ngăn lũ, nông dân chọn giống lúa cao sản canh tác trong vụ 3, nên diện tích lúa mùa nổi bị thu hẹp. Từ đó, chất lượng, năng suất lúa mùa nổi giảm mạnh, do nguồn gen bị thoái hóa. Để bảo tồn, nâng cao giá trị của cây lúa mùa nổi của ĐBSCL, năm 2020, Viện Biến đổi khí hậu (Trường Đại học An Giang, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh) đã lập Dự án “Nghiên cứu, bảo tồn và phát triển các giống lúa mùa phù hợp với môi trường ngập lũ ĐBSCL”.

 ThS. Lê Thanh Phong, Phó Viện trưởng Viện Biến đổi khí hậu (Trường Đại học An Giang, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh)  thông tin, ngoài bảo tồn 300 giống lúa mùa nổi, viện còn nghiên cứu thành công 2 loại giống lúa mùa nổi đặc trưng của Việt Nam là Hương Lài và Nàng Tây Đùm cho gạo sạch, mềm, thơm. Sau 5 vụ trồng thí điểm, giống lúa lai đáp ứng nhu cầu thị trường, có khả năng nhân rộng, nâng cao thu nhập cho nông dân, thích ứng với biến đổi khí hậu. “Viện Biến đổi khí hậu sẵn sàng giúp nông dân sản xuất đại trà vào mùa nước nổi các giống lúa đang bảo tồn, như: Nàng Pha, Nàng Tây Đùm, Tàu Binh, Chệch Cụt, Nàng Chồi, Nàng Chi, Bông Sen, Hương Lài… Trong bối cảnh phát triển nền nông nghiệp tiên tiến mà thị trường là toàn cầu, người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm. Cộng thêm tình trạng biến đổi khí hậu đang diễn ra ngày càng gay gắt, tin rằng, người tiêu dùng nhất định sẽ hướng về những hạt gạo lúa mùa, sản phẩm sạch, giàu chất dinh dưỡng, đảm bảo sức khoẻ, thân thiện môi trường - tiền đề để hồi sinh, nhân rộng cây lúa mùa nổi...” - ThS. Lê Thanh Phong nói.

HẠNH CHÂU