Fed cắt giảm lãi suất lần đầu sau gần một năm: Ai hưởng lợi, ai chịu thiệt?

Ngày 17-9, Fed hạ lãi suất 0,25 điểm phần trăm, lần đầu tiên sau gần một năm, nhằm đối phó nguy cơ suy thoái. Động thái này vừa hỗ trợ tăng trưởng, vừa phơi bày 'nghịch lý của người nghèo'.

Trong phòng họp tại Washington ngày 17-9, Chủ tịch Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) Jerome Powell và Ủy ban Thị trường mở liên bang (FOMC) đã đưa ra quyết định đáng chú ý: cắt giảm lãi suất tiêu chuẩn của Mỹ lần đầu tiên kể từ tháng 12-2024.

Động thái trên của Fed nhằm đối phó với tình trạng thị trường lao động suy yếu và nguy cơ suy thoái kinh tế của nước Mỹ.

Nghịch lý của người nghèo

Sau nhiều tháng chịu áp lực mạnh mẽ từ Tổng thống Donald Trump và đối mặt với những dấu hiệu báo động về thị trường lao động suy yếu, Fed cuối cùng đã hành động bằng việc giảm 0,25 điểm phần trăm, đưa lãi suất về khoảng 4 - 4,25%, theo báo Financial Times.

Quyết định này không chỉ phản ánh những thách thức kinh tế đang hiện hữu mà còn báo hiệu sự thay đổi quan trọng trong chính sách tiền tệ Mỹ, và Fed dự báo sẽ có thêm hai lần cắt giảm nữa trước khi kết thúc năm 2025.

Quyết định cắt giảm lãi suất của Fed xuất phát từ những dấu hiệu báo động về thị trường lao động Mỹ. Tỉ lệ thất nghiệp đã tăng lên 4,3% trong tháng 8, cao nhất kể từ tháng 10-2021, theo CNBC. Số việc làm mới trong ba tháng gần đây chỉ tăng trung bình 29.000 mỗi tháng, giảm mạnh so với mức 96.000 việc làm/tháng trước đó, theo Wall Street Journal (WSJ).

Cục Thống kê lao động Mỹ đã điều chỉnh giảm số liệu, cho thấy trong 12 tháng qua nền kinh tế tạo ra ít hơn tới 911.000 việc làm so với báo cáo ban đầu. Chủ tịch Powell nhận định trên CNBC: "Việc nguồn cung và nhu cầu lao động cùng giảm mạnh là điều bất thường, trong bối cảnh thị trường lao động đang kém năng động và có phần suy yếu".

Quyết định cắt giảm lãi suất của Fed không chỉ ảnh hưởng trong nước, mà còn tạo ra những tác động lan tỏa mạnh mẽ đến thị trường tài chính toàn cầu.

Về ngắn hạn, việc giảm lãi suất sẽ giúp người tiêu dùng Mỹ được hưởng lợi ngay. Theo tờ WSJ, động thái này "sẽ mang lại sự nhẹ nhõm tức thì cho những người đang nợ thẻ tín dụng và các doanh nghiệp nhỏ vay vốn với lãi suất thả nổi".

Ông Chris Ward, Trưởng phòng ngân hàng doanh nghiệp nhỏ Mỹ tại TD Bank ở Charlotte, bang North Carolina, nhận định với WSJ: "Đợt cắt giảm lãi suất ban đầu này sẽ giúp giảm gánh nặng cho các doanh nghiệp nhỏ vốn đang chật vật trước những thách thức kinh tế vĩ mô và chi phí vay mượn cao".

Đối với thị trường bất động sản, tín hiệu tích cực đã xuất hiện ngay trước khi Fed chính thức ra quyết định. Theo tạp chí Money, do lãi suất thế chấp giảm, người mua nhà đã "tăng thêm hơn 22.000 USD vào ngân sách mua nhà của mình trong suốt mùa hè vừa qua".

Việc điều chỉnh lãi suất lần này cũng tạo ra cái gọi là "nghịch lý của người nghèo trong chính sách tiền tệ". Fed cắt lãi suất để kích thích việc làm, nhưng người thu nhập thấp sẽ chịu tác động kép: lạm phát cao do thuế quan đẩy giá hàng thiết yếu (thực phẩm, quần áo) tăng và lãi suất tiết kiệm giảm khiến họ thiệt hại, trong khi tầng lớp trung lưu và giàu có lại được hưởng lợi từ vay vốn rẻ để đầu tư vào bất động sản và chứng khoán.

Chuyên gia chia rẽ

Cộng đồng chuyên gia tài chính có những quan điểm trái chiều về hiệu quả của việc Fed cắt giảm lãi suất. Ông Michael Rosen từ Công ty đầu tư Angeles Investments ở Santa Monica, bang California, cảnh báo với Reuters rằng "ông Powell đã phần nào làm dịu bớt sự hứng khởi ban đầu của thị trường đối với triển vọng nới lỏng tiền tệ mạnh mẽ hơn".

Chuyên gia Michael đồng thời nhận định nền kinh tế Mỹ đang trải qua "một giai đoạn đình lạm nhẹ, với tăng trưởng chậm lại do tác động của các chính sách thương mại và nhập cư thắt chặt, cùng lạm phát dai dẳng quanh mức 3%".

Ngược lại, ông Simon Dangoor, Trưởng bộ phận chiến lược vĩ mô về thu nhập cố định tại Goldman Sachs Asset Management (GSAM) - bộ phận quản lý tài sản của Tập đoàn Goldman Sachs, tỏ ra lạc quan hơn.

"Đa số thành viên FOMC hiện đang hướng tới hai lần cắt giảm lãi suất nữa trong năm nay, điều này cho thấy những người ủng hộ chính sách nới lỏng trong ủy ban đang nắm thế chủ động" - ông Simon nêu.

Fed đang đối mặt với một bài toán nan giải: nếu cắt giảm lãi suất quá nhanh, nguy cơ lạm phát tái bùng phát sẽ gia tăng; nhưng nếu hành động quá chậm, nền kinh tế có thể rơi vào suy thoái. Như ông Donald Kohn, cựu Phó chủ tịch Fed trong cuộc khủng hoảng tài chính 2008, nhận định: "Ngay cả khi gạt yếu tố chính trị sang một bên, đây vẫn là một tình huống khó khăn và rất phức tạp".

Đấu đá chính trị tại Fed

Căng thẳng chính trị đã len lỏi vào nội bộ Fed với mức độ chưa từng có trong lịch sử. Ông Stephen Miran - cố vấn kinh tế của ông Trump, vừa được Thượng viện Mỹ phê chuẩn và tuyên thệ nhậm chức ngay trước cuộc họp - đã trở thành thành viên duy nhất phản đối quyết định cắt giảm 0,25 điểm, thay vào đó ủng hộ mức giảm mạnh hơn là 0,5 điểm, theo CNBC.

Điều bất thường là ông Miran chỉ tạm nghỉ không lương, chứ chưa chính thức rời khỏi vị trí Chủ tịch Hội đồng Cố vấn kinh tế Nhà Trắng. Sự việc làm dấy lên lo ngại về xung đột lợi ích chưa từng có. Theo báo WSJ, ông Miran "có thể quay lại khi nhiệm kỳ Fed hết hạn đầu năm tới".

Lần đầu tiên trong lịch sử Fed phải đưa ra quyết định quan trọng khi có một thành viên (ông Miran) vừa giữ vai cố vấn Nhà Trắng vừa ngồi trong hội đồng Fed. Điều này không chỉ vi phạm nguyên tắc độc lập mà còn tạo tiền lệ nguy hiểm: các tổng thống tương lai có thể bổ nhiệm "gián điệp nội bộ" để tác động trực tiếp lên chính sách tiền tệ.

Trong khi đó Tổng thống Trump đã tìm cách sa thải Thống đốc Lisa Cook với cáo buộc gian lận thế chấp liên quan đến các khoản vay được liên bang bảo lãnh, song Tòa phúc thẩm đã ngăn chặn động thái này và cho phép bà tiếp tục tham gia cuộc họp.

Fed hạ lãi suất có ảnh hưởng tỉ giá VND/USD?

Trao đổi với Tuổi Trẻ, bà Trần Thị Khánh Hiền, Giám đốc nghiên cứu Chứng khoán MB (MBS), cho biết Fed giảm nhẹ lãi suất 0,25 điểm phần trăm đúng như dự đoán của thị trường, do đó chỉ số USD Index gần như không biến động.

Hiện tại lãi suất USD còn 4 - 4,25%, vẫn chênh lệch đáng kể với lãi suất liên ngân hàng VND (lãi suất qua đêm tham chiếu ngày 15-9 là 4,54%, theo Ngân hàng Nhà nước). Để kiểm soát sự mất giá của VND, lãi suất tiền đồng cần được nâng lên, ví dụ từ 4,5% trở lên.

Tuy nhiên theo bà Hiền, việc tăng lãi suất liên ngân hàng lên ngay lập tức tạo áp lực ngược lại lên lãi suất trên thị trường tiền gửi, trong khi chúng ta muốn duy trì mặt bằng thấp để hỗ trợ nền kinh tế.

Do vậy vấn đề quan tâm hiện nay là lộ trình tiếp theo của Fed, với khả năng có thêm hai đợt giảm lãi suất năm nay. Nếu Fed hạ thêm 0,5 điểm phần trăm trong quý 4-2025, nâng tổng mức giảm cả năm lên 0,75 điểm phần trăm, chênh lệch lãi suất VND - USD sẽ thu hẹp, tạo điều kiện để Ngân hàng Nhà nước duy trì mặt bằng lãi suất thấp, theo bà Hiền.

Ông Nguyễn Hoàng Tuấn Minh - chuyên gia kinh tế cao cấp Chứng khoán Vietcombank (VCBS) - cho biết với việc Fed hạ lãi suất, dòng tiền đầu tư có thể dần chuyển dịch tới các quốc gia có tiềm năng tăng trưởng khả quan và đảm bảo ổn định vĩ mô. Trong đó Việt Nam sẽ là điểm đến lý tưởng của dòng vốn đầu tư và các hoạt động sản xuất - kinh doanh trong tương lai.

Trong khi đó theo ông Lê Văn Thành - cố vấn mảng tài chính tại Công ty dữ liệu Wigroup, nguyên nhân chính khiến VND mất giá từ năm 2022 đến nay, đặc biệt trong các giai đoạn Fed liên tục nâng lãi suất, không đơn thuần nằm ở chênh lệch lãi suất trên thị trường liên ngân hàng (thị trường 2), mà xuất phát chủ yếu từ thị trường 1 (tiền gửi dân cư và doanh nghiệp).

"Trong khi lãi suất tiền gửi bằng USD ở Việt Nam gần như bằng 0% thì tại Mỹ, lãi suất tiền gửi ngắn hạn bám sát mức lãi suất điều hành. Chênh lệch quá lớn này mới là yếu tố gây áp lực chính lên tỉ giá", ông Thành phân tích.

Ông Thành cho biết thêm ngoài yếu tố lãi suất, biến động tỉ giá còn bị chi phối mạnh bởi cung - cầu ngoại tệ. Chẳng hạn từ đầu năm đến nay, khối ngoại đã bán ròng khoảng 3,5 tỉ USD trên thị trường chứng khoán Việt Nam, góp phần làm gia tăng áp lực mất giá của VND.

Về triển vọng những tháng tới, ông Thành cho rằng giả sử Fed tiếp tục hạ lãi suất thêm hai lần từ nay đến cuối năm, trong khi Việt Nam giữ nguyên, thì tác động đến dòng tiền vẫn hạn chế.

"Chênh lệch lãi suất tiền gửi USD giữa Việt Nam và Mỹ vẫn rất cao. Do đó dù nguồn ngoại tệ có đến từ xuất khẩu hay FDI, một phần dòng tiền vẫn sẽ chảy ra ngoài. Đây là áp lực mang tính cơ cấu, không thể giải quyết chỉ bằng vài đợt giảm lãi suất của Fed", ông nói.

Theo Tuoitre.vn