Hoàn thiện pháp lý về xử lý nợ xấu

Ảnh minh họa: Vietnam+

Ngày 21/6/2017, Quốc hội ban hành Nghị quyết số 42/2017/QH14 về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng, kéo dài trong 5 năm, kể từ tháng 8/2017 đến tháng 8/2022. Nghị quyết này đã tạo ra bước đột phá trong quá trình xử lý nợ xấu của hệ thống ngân hàng. Nhằm tránh khoảng trống pháp lý về xử lý nợ xấu, mới đây Quốc hội cũng đã cho phép kéo dài hiệu lực của Nghị quyết 42 đến 31/12/2023. Ðồng thời, giao Chính phủ nghiên cứu, đề xuất luật hóa các quy định về xử lý nợ xấu, tài sản bảo đảm; rà soát sửa đổi, bổ sung Luật Các tổ chức tín dụng và trình Quốc hội xem xét chậm nhất tại Kỳ họp thứ 5 (tháng 5/2023).

Đột phá trong xử lý nợ xấu

Thời điểm cuối tháng 9/2012, thông tin từ Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho biết, nợ xấu ở mức 17,2% tổng dư nợ. Trong bối cảnh lạm phát tăng cao, nợ xấu đã làm u ám thêm bức tranh kinh tế vĩ mô, gây ngưng trệ quá trình chu chuyển của dòng tiền trong nền kinh tế và đóng băng phần lớn quan hệ tín dụng giữa ngân hàng và doanh nghiệp. Việc hóa giải khối băng nợ xấu trở thành nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu trong điều hành của Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.

Trong bối cảnh này, tháng 5/2013, Chính phủ thành lập Công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam (gọi tắt là VAMC) với nhiệm vụ mua lại số nợ xấu từ các tổ chức tín dụng nhằm khơi thông dòng chảy tín dụng trong nền kinh tế. Cùng với nỗ lực của cả hệ thống tổ chức tín dụng, VAMC đóng góp vai trò quan trọng trong việc làm sạch tạm thời bảng cân đối kế toán đối với các ngân hàng; qua đó, thiết lập trở lại quan hệ tín dụng sau một thời gian dài bị ngưng trệ.

Tuy nhiên, quá trình xử lý nợ xấu của hệ thống ngân hàng chỉ thật sự tạo nên bước đột phá khi Quốc hội ban hành Nghị quyết số 42. Theo báo cáo của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, lũy kế từ 15/8/2017 đến 31/12/2021, toàn hệ thống tổ chức tín dụng xử lý được 380.200 tỷ đồng, bằng 47,9% số nợ xấu theo Nghị quyết 42 tại thời điểm 15/8/2017 và số nợ xấu theo Nghị quyết số 42 phát sinh mới trong thời gian Nghị quyết số 42 có hiệu lực.

Khẳng định tính ưu việt của Nghị quyết 42, Phó Tổng Giám đốc VAMC Ðỗ Giang Nam cho biết, Nghị quyết đã cho phép chủ nợ, tức tổ chức tín dụng được VAMC thực hiện các biện pháp mạnh, bao gồm các biện pháp về thu giữ tài sản bảo đảm, mang tính chất cảnh báo đối với các khách hàng vay nợ trong việc nâng cao ý thức trả nợ. Mặt khác, Nghị quyết cũng cho phép tổ chức tín dụng phối hợp với VAMC trong việc thực hiện các biện pháp để tái cấu trúc lại khoản nợ cho khách hàng, bao gồm các biện pháp miễn giảm lãi cũng như việc gia hạn nợ, kéo dài thời hạn trả nợ. Nhờ vậy, từ năm 2017 đến nay, VAMC phối hợp với các tổ chức tín dụng xử lý được khoảng 270 nghìn tỷ đồng, trong đó, thu hồi trực tiếp từ khách hàng hoặc thông qua biện pháp bán nợ, bán tài sản bảo đảm, đạt khoảng 125.200 tỷ đồng. Nhờ vậy, tính riêng giai đoạn từ ngày 15/8/2017-khi Nghị quyết 42 chính thức có hiệu lực đến nay, VAMC mua được khoảng 114.200 tỷ đồng nợ xấu bằng trái phiếu đặc biệt. Còn các khoản nợ do VAMC mua theo giá thị trường đạt khoảng 11.822 tỷ đồng.

Phó Trưởng ban Pháp chế Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam (Agribank) Vũ Việt Hưng cũng cho hay, trước khi Nghị quyết 42 ra đời, việc xử lý nợ xấu của ngân hàng gặp rất nhiều vướng mắc. Nhưng khi Nghị quyết 42 ra đời đã đáp ứng được nhiều kỳ vọng trong vấn đề xử lý nợ xấu. Theo đó, tại Agribank, so với giai đoạn 2012-2017, giai đoạn từ 2017 đến 31/12/2021, số tiền thu hồi từ xử lý nợ xấu tăng 29%. Trong đó, thực hiện quyền thu giữ tài sản bảo đảm thành công đối với 335 tài sản của 348 khách hàng, nhiều tài sản bảo đảm là các dự án bất động sản, nhà xưởng có quy mô lớn.

Luật hóa Nghị quyết 42

Nghị quyết 42 đã mang lại những kết quả rất khả quan. Tuy nhiên bên cạnh đó, nhiều khó khăn, vướng mắc vẫn còn, ảnh hưởng đến tiến độ xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng. Dịch Covid-19 bùng phát lần thứ 4 tiềm ẩn nguy cơ nợ xấu cao trở lại. Nhiều doanh nghiệp gián đoạn chuỗi sản xuất, đứt gãy dòng tiền, không có nguồn thu để trả nợ. Chưa kể, những bất cập ngay trong chính Nghị quyết cũng đã được nhiều chuyên gia kinh tế chỉ ra, đòi hỏi cần thiết phải có những giải pháp tháo gỡ.

TS Cấn Văn Lực, Kinh tế trưởng BIDV, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia đưa ra dự báo, năm 2022, nợ xấu nội bảng sẽ được đẩy lên mức 2% và nợ xấu gộp ở mức khoảng 6%.

Hiện nay nợ xấu nội bảng chỉ đang ở mức khoảng 1,4% nhưng tháng 6 vừa qua, Thông tư 14 hết hiệu lực và thông tư này nếu như không được gia hạn thì những khoản lẽ ra không phải chuyển nhóm nợ sẽ phải chuyển nhóm. Và như thế, đương nhiên nợ xấu sẽ tăng, TS Cấn Văn Lực giải thích.

Cũng theo TS Cấn Văn Lực, trong bối cảnh kinh tế bất định, vẫn còn rất nhiều khó khăn trong thời gian sắp tới nếu không luật hóa Nghị quyết 42, sẽ tạo ra khoảng trống rất lớn về pháp lý, gây khó khăn hơn nữa trong xử lý nợ xấu. Theo đó, những vướng mắc trong thực hiện Nghị quyết 42 cần phải xử lý nốt trong thời gian được gia hạn. Sau đó, khi luật hóa xử lý nợ xấu, phải lưu ý các vướng mắc đó để không lặp lại.

Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế Quốc hội khóa XV Phan Ðức Hiếu cũng cho rằng, sau Nghị quyết 42, cần phải sửa đổi, rà soát toàn bộ hệ thống pháp luật liên quan để đẩy nhanh các thủ tục hành chính, khi đó mới gia tăng hiệu quả của cả nền kinh tế. Ðáng lưu ý, khi rà soát, cần phân biệt rất rõ đâu là vướng mắc pháp lý từ luật và đâu là do khâu tổ chức thực thi, do các cơ quan có liên quan có thể chưa nhiệt tình, chưa tích cực, chưa chủ động. "Ngoài việc rà soát lại khung pháp luật để thực thi hiệu quả hơn, nhanh hơn, hợp lý hơn, giảm giải quyết các vướng mắc thì có thể nghĩ thêm một cơ chế để thúc đẩy người đi vay tự giải quyết vấn đề của mình. Ðây là vấn đề gợi mở", ông Phan Ðức Hiếu chia sẻ thêm.

Cuối cùng, đồng tình với quan điểm cần phải luật hóa Nghị quyết 42, ông Phan Ðức Hiếu cũng nhấn mạnh: Không thể thí điểm quá dài Nghị quyết, không phải Nghị định hay một văn bản dưới luật mà phải luật hóa thành một khung pháp luật có giá trị pháp lý cao nhất và được thông qua bởi một trình tự thủ tục chặt chẽ nhất, bảo vệ tốt nhất quyền lợi, lợi ích hợp pháp của các bên.

Theo HỒNG ANH (Nhân Dân)