Được hình thành trong giai đoạn nửa đầu thế kỷ XIX, chùa Hang gắn liền với vị sư nữ Lê Thị Thơ, pháp danh Diệu Thiện. Trước khi xuất gia, bà làm nghề thợ may, nên người dân trong vùng gọi là bà Thợ. Sau mấy trăm năm tồn tại và trải qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo, chùa Hang đã trở thành thắng cảnh nổi tiếng Châu Đốc – núi Sam.
Để lên đến chùa Hang, du khách phải chinh phục 300 bậc thang, với độ dốc vừa phải. Khi vượt qua quãng dốc này, sẽ là tuyệt cảnh mang lại từ ngôi chùa, như phần thưởng xứng đáng sau những cố gắng trong quá trình leo núi.
Với lối kiến trúc hoài cổ, trầm tư, lưng tựa núi, mặt hướng xuống đồng bằng, chùa Hang sở hữu những góc nhìn độc đáo mà hiếm nơi nào có được. Đến với ngôi cổ tự này, du khách có được cảm giác buông bỏ những muộn phiền, bởi khung cảnh yên tĩnh, đẹp như tranh.
Đúng với tên gọi chùa Hang, chùa được xây dựng hệ thống hang động nhân tạo, với nhiều điểm thờ cúng để du khách tham quan, chiêm bái. Khi bước vào hệ thống hang động này, du khách sẽ có cảm giác linh thiêng, trầm mặc, như được trở về với huyền thoại gắn liền với cái tên chùa Hang trong quá khứ.
Tương truyền, xưa kia ở khu vực chùa Hang có đôi rắn to và hung dữ trú ngụ trong hang, được gọi là Thanh Xà – Bạch Xà. Sau khi được sư nữ Lê Thị Thơ cảm hóa, đôi rắn đã phát tâm tu nguyện. Khi sư nữ viên tịch, đôi rắn cũng biến mất và được người dân thờ cúng cho đến ngày nay. Hiện tại, tại chùa Hang vẫn còn những công trình tín ngưỡng liên quan đến đôi rắn này.
Du khách tham quan, hành hương trong hệ thống hang động ở chùa Hang đều cảm thấy lòng nhẹ nhàng, tịch lặng...
Từ chùa Hang, người ta có thể phóng tầm mắt ra cánh đồng bao la phía dưới và cảm nhận sự an nhiên, tự tại trong lòng mình. Nhiều du khách cho biết, họ vẫn rất thích thú bởi vẻ đẹp kiến trúc độc đáo, cùng khung cảnh nên thơ của chùa Hang. Vào mùa Vu Lan báo hiếu, họ đến đây để cầu nguyện cho ông bà, cha mẹ, người thân luôn bình an, hạnh phúc, vượt qua mọi biến cố của cuộc sống vô thường!
Ngoài vẻ đẹp tổng thể, chùa Hang còn có những góc an yên, trầm lắng, khiến cho lòng người trở nên tĩnh lặng, như thoát khỏi những lo lắng, ưu tư...
THANH TIẾN