Vùng đất nhiều tài năng văn học - nghệ thuật

Đời sống văn học nghệ thuật trên địa bàn tỉnh An Giang ngày càng phát triển

Những cây bút xuất sắc

Thời Pháp thuộc, vùng đất Tân Châu gắn liền với tên tuổi nhà văn Nguyễn Chánh Sắt (1869-1947), tự Bá Nghiêm, hiệu Tân Châu, bút hiệu Du Nhiên Tử và Vĩnh An Hà. Ông là một nhà văn kỳ cựu, thuyết gia tiên phong, dịch giả sung sức trong giai đoạn chữ Quốc ngữ mới phát triển tại Việt Nam.

Nhờ được theo làm thông ngôn cho thiếu tá người Pháp tên De Colbert, Giám đốc nhà lao Côn Lôn (Côn Đảo), Nguyễn Chánh Sắt có dịp gần gũi các sĩ phu yêu nước bị lưu đày và học thêm chữ Hán. Trở về Sài Gòn, ông cộng tác với tờ Nông cổ mín đàm. Năm 1906, ông làm chủ bút báo Lục tỉnh tân văn và cộng tác với Trần Chánh Chiếu lập Nam Kỳ kỹ nghệ công ty, vừa cạnh tranh với tư bản nước ngoài, khuếch trương công nghệ trong nước, vừa bí mật ủng hộ phong trào Đông du của chí sĩ Phan Bội Châu.

Năm 1908, hội Minh Tân đổ vỡ, Trần Chánh Chiếu bị bắt, riêng Nguyễn Chánh Sắt may mắn thoát được. Năm 1916, ông trở lại Sài Gòn, tiếp tục làm chủ bút tờ Nông cổ mín đàm, cùng với ông Nguyễn Văn Của lập Nam Kỳ nhựt báo ái hữu hội. Trong thời gian này, ông sáng tác tiểu thuyết “Nghĩa hiệp kỳ duyên” (1920), rất lôi cuốn độc giả. Người mến mộ lấy tên một nhân vật nổi tiếng trong tiểu thuyết này để đặt cho ông biệt danh “Monsieur Chăng Cà Mum”. Cuộc đời làm văn, làm báo của ông để lại nhiều tác phẩm có giá trị cho hậu thế.

Sau khi Nguyễn Chánh Sắt mất ở quê nhà Tân Châu (hưởng thọ 78 tuổi),  vùng đất An Giang tiếp tục xuất hiện nhà nghiên cứu nổi tiếng Nguyễn Văn Hầu (sinh trưởng tại xã Bình Phước Xuân, huyện Chợ Mới). Ông từng cộng tác cho nhiều báo ở Sài Gòn (Tạp chí Bách Khoa, Văn Đàn, Văn hóa nguyệt san, Phổ Thông, Sử Địa, Phương Đông, Phật giáo Việt Nam) về chủ đề biên khảo, nghiên cứu văn học và lịch sử địa phương. Ông còn làm chủ bút nguyệt san Đuốc Từ Bi.

Từ năm 1977-1995, ông thọ bệnh, song vẫn cố gắng hoàn thành 2 bộ bản thảo văn học: “300 năm văn học dân gian lục tỉnh” và “Văn học miền Nam lục tỉnh”. Đây là những công trình văn học có giá trị, được thực hiện trước khi Nguyễn Văn Hầu mất tại An Giang (ngày 12/3/1995). Cùng với đó là những tác phẩm tạo được tiếng vang khác, như: Thất Sơn mầu nhiệm, Cuộc khởi nghĩa Bảy Thưa, Việt sử kinh nghiệm, Chí sĩ Nguyễn Quang Diêu, Lễ Thành hầu Nguyễn Hữu Cảnh, Thoại Ngọc Hầu và những cuộc khai phá miền Hậu Giang, Tuyên Trung Hầu Nguyễn Văn Tuyên…

Nối tiếp truyền thống

Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, vùng đất An Giang tự hào khi có nhà văn Nguyễn Quang Sáng (1932-2014), quê xã Mỹ Luông (nay là thị trấn Mỹ Luông, huyện Chợ Mới), nổi tiếng với vai trò tác giả của truyện ngắn “Chiếc lược ngà” và biên kịch bộ phim điện ảnh “Cánh đồng hoang”.

Mới 14 tuổi, Nguyễn Quang Sáng đã xung phong vào bộ đội, có nhiều đóng góp cho sự nghiệp văn học kháng chiến, hun đúc tinh thần cách mạng cho bộ đội, nhân dân ta trong giai đoạn ác liệt của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Cũng trong giai đoạn này, An Giang còn sản sinh nhà văn Anh Đức (Bùi Đức Ái, 1935-2014), nổi tiếng với tác phẩm “Hòn Đất”, gắn với nhân vật chị Sứ (nữ Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Phan Thị Ràng, cũng là người con của vùng đất An Giang). Nhờ tiếp cận với thực tế ở chiến trường miền Nam, Anh Đức đã viết một loạt hồi ký, được chú ý nhất là loạt ký sự “Bức thư Cà Mau”, tiểu thuyết “Hòn Đất” (đoạt giải thưởng văn học Nguyễn Đình Chiểu).

Sau đó là một số truyện ngắn, như: Người khách đến thăm vườn nhà tôi, Cái bàn bỏ trống, Miền sóng vỗ… Trong tình cảnh khốc liệt của cuộc chiến, Anh Đức tìm ra nét đẹp của con người, ca ngợi tình người, sự anh dũng của lực lượng kháng chiến ở miền Nam một cách mềm mại, cuốn hút.

HOÀNG XUÂN