Cá nhân và hộ kinh doanh đóng thuế bằng nhau là chưa phù hợp

200 triệu đồng/năm với hộ kinh doanh là quá thấp

Cụ thể, theo Quyết định 3389 của Bộ Tài chính phê duyệt Đề án "Chuyển đổi mô hình và phương pháp quản lý thuế đối với hộ kinh doanh khi xóa bỏ thuế khoán", từ ngày 1.1.2026, hộ kinh doanh (thuộc nhóm 2) có doanh thu từ 200 triệu đến dưới 3 tỉ đồng một năm phải có nghĩa vụ kê khai thuế và nộp các loại thuế như thuế môn bài, thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân tính trực tiếp trên doanh thu tùy ngành hàng.

Theo chuyên gia, chính sách thuế mới cần tạo động lực để hộ kinh doanh phát triển lớn mạnh, bền vững. Ảnh: Đào Ngọc Thạch

Bà Phan Thị Hoa, chủ hộ kinh doanh phở tại P.Nhiêu Lộc (TP.HCM) cho hay gia đình bà bán nồi phở với 4 người cùng làm. Nếu lấy ngưỡng hơn 200 triệu đồng/năm đã đóng thuế, tức là mỗi người trong nhà doanh thu hơn 50 triệu đồng/năm (tương đương hơn 4 triệu đồng/tháng) đã đóng thuế là quá vô lý. "Làm sao áp mức doanh thu của cả hộ kinh doanh nhiều người với một cá nhân như nhau để thực hiện nghĩa vụ thuế được? Quy định này là chưa công bằng", bà Hoa nói.

Bà Nguyễn Hiếu, kinh doanh hàng nông sản ở Lâm Đồng, đồng tình việc áp dụng phương pháp tính thuế cho cá nhân kinh doanh tăng lên 200 triệu đồng từ năm sau là chưa hợp lý vì biên lợi nhuận của từng loại hình kinh doanh khác nhau rất nhiều. Chẳng hạn, mặt hàng nông sản rau củ quả mà bà đang kinh doanh có biên lợi nhuận chỉ khoảng 5%, trong khi với hàng thời trang, lợi nhuận có thể 30 - 35%. "Một ký cà chua tôi mua sỉ giá 18.000 đồng/kg, bán lẻ 20.000 đồng/kg trong đó phí vận chuyển hết 1.000 đồng/kg. Ngay cùng tuyến đường, một cá nhân bán hàng thời trang livestream vào 7 giờ tối mỗi ngày kể doanh thu một tháng hơn 1,2 tỉ đồng, trong đó tiền hàng họ trả là gần 900 triệu đồng. Những số liệu này do chính người bán hàng chia sẻ. Rõ ràng doanh thu và tiền lãi 2 ngành hàng khác nhau hoàn toàn, nhưng thuế đóng căn cứ trên một ngưỡng là không công bằng", bà Nguyễn Hiếu dẫn chứng.

Đây cũng là vấn đề mà nhiều chuyên gia, luật sư đã từng phân tích, chỉ ra sự bất hợp lý.

Theo luật sư Lê Văn Tuấn - Giám đốc Công ty TNHH Kế toán Thuế Keytas, ngưỡng thuế khoán của hộ kinh doanh trước đây là 100 triệu đồng/năm, sau nâng lên 200 triệu đồng/năm theo luật số 48/2024/QH15. Thời điểm đó, chúng ta chưa có định hướng bỏ thuế khoán của hộ kinh doanh. Tuy nhiên, khi Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân ra đời, bỏ thuế khoán của hộ kinh doanh và chuyển sang thuế kê khai từ năm 2026, thì ngưỡng tính thuế 200 triệu đồng/năm không còn phù hợp với tình hình hiện tại. 200 triệu đồng/năm là chưa tính chi phí giá vốn, hoạt động duy trì kinh doanh, chi phí lao động trong hộ gia đình… Hộ kinh doanh có mức doanh thu đó chưa có lãi để tính thuế.

"Theo tôi, ngưỡng chịu thuế của hộ kinh doanh lẫn cá nhân kinh doanh nếu áp từ 1.1.2026 đều không phù hợp. Với hộ kinh doanh, nâng lên 200 triệu đồng/năm vẫn quá thấp và vấn đề này tôi đã có ý kiến từ rất sớm, cách đây hơn 4 tháng. Quan điểm của tôi là nếu thấy không thực tế, không phù hợp có thể sửa đổi ngay, bởi nguyên tắc thu thuế cần tính đến sự công bằng và tính hiệu quả. Tương tự, ngưỡng chịu thuế dựa trên doanh thu của cá nhân kinh doanh nếu so với thu nhập của người làm công ăn lương cũng không phù hợp nữa. Người lao động từ 2026 được tính mức giảm trừ gia cảnh là 15,5 triệu đồng/tháng, nếu có thêm 1 người phụ thuộc, được tính thêm 6,2 triệu đồng… Tổng mức thu nhập của người lao động không được tính thuế trong một năm 186 triệu đồng (chưa có người phụ thuộc), lại không chịu bất kỳ rủi ro nào, nếu thêm 1 người phụ thuộc nữa, mức thu nhập người lao động không chịu thuế lên hơn 260 triệu đồng/năm…", ông Tuấn phân tích.

Theo luật sư Lê Văn Tuấn, doanh thu tối thiểu phải là 1,5 tỉ đồng một năm mới tạo ra khoản lợi nhuận tương đương 150 - 225 triệu để thực hiện nghĩa vụ thuế. "Ngưỡng doanh thu 200 triệu đồng/năm để đóng thuế sẽ thiếu cơ sở và thiếu cả sự công bằng với hộ kinh doanh. Bởi không có ai kinh doanh mà có lãi với mức doanh thu 200 triệu đồng/năm", ông Tuấn nhấn mạnh và đề xuất nên thêm phương pháp để cá nhân kinh doanh lựa chọn đóng thuế. Ví dụ cá nhân có thể vẫn đóng thuế tính theo phần trăm trên doanh thu, cùng ngưỡng với hộ kinh doanh; hoặc tính thuế theo dạng tiền lương, tiền công có giảm trừ gia cảnh như người lao động. "Phải xem xét nhiều khía cạnh để đảm bảo không làm tăng chi phí tuân thủ và chi phí xã hội khi thực hiện chính sách thuế", luật sư Lê Văn Tuấn nêu quan điểm.

Luật sư Trần Xoa, Giám đốc Công ty luật Minh Đăng Quang, thì đề xuất mức doanh thu chịu thuế của hộ kinh doanh là 1 tỉ đồng và cá nhân kinh doanh là từ 600 triệu đồng/năm. Bởi quy định ngưỡng chịu thuế của cá nhân kinh doanh hiện tại khiến vốn lớn chịu thiệt thòi. Đó là chưa nói cá nhân doanh thu 201 triệu là chịu thuế ngay mà không được khấu trừ. "Khấu trừ chi phí khu vực cá nhân kinh doanh rất khó, chưa kể một số cá nhân còn phải kêu thêm người phụ việc. Thế nên, mức tôi đề xuất dựa trên tinh thần khuyến khích người dân kinh doanh, làm giàu và có đóng góp nghĩa vụ thuế. Việc quản lý hóa đơn bán hàng online cũng đang được thực hiện song song nên thất thoát thuế khu vực đó cũng sẽ giảm. Quan trọng là cá nhân kinh doanh biết tính toán cách nào có lợi, tự doanh hay lập hộ, sẽ tự chọn cách để hoạt động. Với quản lý, cần tách bạch ngưỡng chịu thuế của các nhân và hộ kinh doanh ra, không thể có quy định chung một ngưỡng", LS Trần Xoa phân tích.

Lý giải cho đề xuất "tách bạch" ngưỡng doanh thu tính thuế cho 2 đối tượng cá nhân và hộ kinh doanh, luật sư Trần Xoa nói: Dự kiến trong tương lai gần, quy định về thuế thu nhập cá nhân và mức giảm trừ gia cảnh sẽ thay đổi thường xuyên hơn, theo tăng trưởng GDP của quốc gia chứ không theo chỉ số giá tiêu dùng CPI như lâu nay. Trong bối cảnh VN hướng đến tăng trưởng 2 con số, thấp nhất là 10% từ năm 2026, mức thu nhập hay giảm trừ gia cảnh sẽ được điều chỉnh nhanh hơn, ngưỡng chịu thuế của cá nhân sẽ mang tính tương đối bởi sẽ thay đổi phù hợp thực tế. "Cũng cần nói thêm là mức thuế thu nhập cá nhân và cả hộ kinh doanh nhóm trên 3 tỉ đồng/năm 17% là đang cao hơn cả thuế thu nhập doanh nghiệp. Trong khi doanh nghiệp được hưởng nhiều ưu đãi, miễn thuế, gia hạn thuế, lỗ không đóng thuế, được chuyển lỗ sang năm sau... Còn hộ và cá nhân kinh doanh cứ căn cứ theo doanh thu là không phù hợp. Thế nên, nâng ngưỡng chịu thuế khu vực này là cần thiết", luật sư Trần Xoa bổ sung.