Độc đáo di tích quốc gia và lễ hội truyền thống đình Vòng

Lễ hội đình Vòng. (Ảnh: Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội)

Đình Vòng được xây dựng từ khoảng thế kỷ 15-16, tại đất Kẻ Mọc, nằm bên sông Tô Lịch. Đình quay mặt về hướng đông và còn có tên là đình Hạ Đình. Đình thuộc phường Hạ Đình, quận Thanh Xuân nay là phường Khương Đình, Hà Nội.

Di tích kiến trúc nghệ thuật

Theo các tư liệu hiện còn, niên đại ra đời của đình Vòng có thể xác định vào thời Lê Trung Hưng (thế kỷ 16-18). Sở dĩ có tên gọi đình Vòng vì đình được xây dựng trên trục đường Bắc-Nam.

Đình Vòng thờ hai vị thiên thần làm Thành hoàng là Cương Lược đại vương và Hùng Lược đại vương, thời Hùng Vương thứ 18 đã có nhiều công lao giúp Vua chống giặc. Ngoài ra, đình còn thờ 9 vị quan người làng Hạ Đình là các Tiến sỹ Lê Đình Dự, Lê Đình Lại, Lê Hoàng Tuyên, Nguyễn Khuê; Hoàng giáp Trương Thời, Lê Đình Diên; Phó bảng Lê Đình Xán; Hương cống Nguyễn Đình Kỳ và Cử nhân Nguyễn Khắc Chuẩn. Đình Vòng cũng là nơi vua Lê Chiêu Tông chạy loạn Mạc Đăng Dung, đến tạm trú và được dân làng bao bọc, che chở.

Đình Vòng có quy mô kiến trúc khá lớn. Trước Đình có nhà vuông tám mái gọi là Phương Đình, tiếp đó là hồ bán nguyệt. Trước cửa đình có 2 trụ đá khắc hai chữ “hạ mã”, người ngồi trong kiệu, xe muốn đi qua cửa đình phải xuống ngựa, xuống xe đi vòng quanh hồ bán nguyệt, hoặc đi vòng phía sau đình.

Đình Vòng cổ kính được vinh danh Di sản văn hóa Phi vật thể Quốc gia. (Ảnh: Sở Văn hoá và Thể thao Hà Nội)

Sau đình Vòng là những gò, đống, cây cối um tùm tạo ra cảnh sơn thuỷ hữu tình. Hai bên Phương đình là hai dãy giải vũ 3 gian, trang trí đơn giản. Đại đình 5 gian 2 chái, chạm khắc rồng mây, hoa lá. Nhà bia nằm ở bên trái đại đình.

Trong thời kỳ phong kiến, Đình là trụ sở hành chính của làng, là nơi để dân làng hội họp bàn việc làng, giải quyết các vấn đề hành chính và tư pháp, phân bổ thuế khóa, chia ruộng công cho các giáp và các dòng họ cấy cày hàng năm; là nơi xử kiện, ra các hương ước, lệ làng... đồng thời còn là nơi tiến hành các lễ hội hàng năm. Thời kháng chiến, đình Vòng là cơ sở hoạt động cách mạng, nay là nơi tiễn đưa con em của dân làng Hạ Đình nhập ngũ hàng năm.

Hiện nay đình Vòng còn bảo lưu được nhiều di vật quý thời Lê Trung hưng và thời Nguyễn, 8 đạo sắc phong của triều Nguyễn, sớm nhất là sắc năm 1847, muộn nhất là năm 1924; kiệu bát cống, hệ thống bia đá, lư đồng, chuông đồng đúc năm 1882, tượng đá, bát hương, kiệu bát cống, choé sứ, lục bình…

Qua sự biến động của lịch sử và thời gian, đình đã bị xuống cấp nặng nề. Năm 1992, dân làng đã góp công của tu tạo lại ngôi đình. Ngày 18/1/1993, người dân Hạ Đình được vinh dự đón nhận bằng công nhận Di tích kiến trúc nghệ thuật của Bộ Văn hoá và Thông tin, đồng thời khôi phục việc tổ chức lễ hội đình Vòng sau hơn 40 năm gián đoạn.

Lễ hội truyền thống độc đáo

Lễ hội đình Vòng đã có từ lâu đời, trải qua các triều đại, hàng năm được tổ chức vào ngày 2 tháng 2 (âm lịch) để tưởng nhớ và tỏ lòng biết ơn các Thành Hoàng làng, tổ tiên các dòng họ có công với quê hương, đất nước, giáo dục con cháu truyền thống "uống nước, nhớ nguồn."

Lễ hội đình Vòng được tổ chức từ ngày mùng 1-4 tháng Hai âm lịch. Theo đó, ngày mùng 1 tháng Hai mở cửa đình, rước bát hương từ nghè về đình (Nghè ở phía sau đình, cách khoảng 300 mét). Tối ngày mồng 1 có lễ phong y, thay áo lễ cho nhị vị Thành hoàng và hai vị quan bộ. Ngày mùng 2 chính hội, có các nghi thức: Tế nam, dâng hương, rước cỗ từ đình ra nghè và từ nghè về đình. Buổi chiều tối, bài vị thành hoàng được đưa vào phía trong cung cấm và các sớ được hoá. Đến chiều mùng 4 là kết thúc lễ hội. Lễ rước giã chiều mùng 4 được thực hiện, long kiệu do 8 người rước bát hương từ Đình vào trong nghè.

Người dân háo hức tham dự lễ hội đình Vòng. (Ảnh: Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội)

Sáng ngày chính hội mùng 2, dân làng tổ chức lễ rước kiệu thành hoàng đi quanh làng cùng với nghi lễ tôn vinh những gia đình Văn hóa và hiếu học. Tổ chức lễ rước bát hương từ Nghè về Đình. Trên đường rước kiệu, trẻ em thường được cho chui qua gầm kiệu để cầu giỏi và chóng lớn; người lớn thì thắp hương, gửi lộc và cầu mong may mắn, đặc biệt, dọc đường rước kiệu trở lại đình, mỗi nhà sẽ đem chiếu mới ra trải trước cổng để cả đoàn rước đi qua, sau đó sẽ đem dùng cho cả năm, coi đó là lộc may mắn.

Nghi thức phần lễ được thực hiện trang nghiêm, thành kính, giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc, địa phương.

Phần hội có sự kết hợp hài hòa giữa các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao dân gian truyền thống và hiện đại như hát ca trù, quan họ và các trò chơi dân gian như đá cầu, kéo co, đấu vật, chọi gà, ném vòng, đánh cờ người, chọi chim…. tạo nên không gian lễ hội vui tươi, lành mạnh, góp phần nâng cao đời sống văn hóa tinh thần.

Theo các cụ cao niên, cứ 3 năm một lần vào các năm Dần, Thân, Tỵ, Hợi, Đình lại mở Lễ hội chính trong ba ngày với qui mô lớn, thu hút người dân trên địa bàn và khách thập phương tham dự. Đây là một sinh hoạt văn hóa thể hiện nét đẹp đời sống tinh thần phong phú, có ý nghĩa giáo dục sâu sắc trong cộng đồng.

Lễ hội đình Vòng là nơi để mọi người hướng về những giá trị cội nguồn tốt đẹp, khơi dậy khát vọng xây dựng, cống hiến cho quê hương, đất nước.

Đồng thời, đây là nơi để kết nối, tăng tình đoàn kết các khu dân cư, thu hút khách du lịch; là tiền đề, nền tảng xây dựng bản sắc văn hóa đặc trưng cho địa phương./.

Theo Vietnam+