Ép buộc nạn nhân kết hôn trái ý muốn là hành vi mua bán người

Trình Quốc hội dự thảo Luật Phòng, chống mua bán người năm 2024 (PCMBN), Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang cho biết: “Việc sửa đổi, bổ sung luật là yêu cầu cấp thiết, khách quan nhằm hoàn thiện pháp luật, tạo nhận thức thống nhất và đầy đủ về công tác PCMBN trong thời gian tới; nâng cao trách nhiệm cá nhân, gia đình, cơ quan, tổ chức và của toàn xã hội trong công tác PCMBN, góp phần ổn định tình hình an ninh, trật tự, an toàn xã hội; nâng cao hiệu quả công tác quản lý Nhà nước về PCMBN…”

Luật gồm 8 chương, 63 điều, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025. Trong đó, tôn trọng, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nạn nhân, người đang trong quá trình xác định là nạn nhân, lấy nạn nhân làm trung tâm, bảo đảm bình đẳng giới. Luật bảo đảm nạn nhân, người đang trong quá trình xác định là nạn nhân được sử dụng ngôn ngữ mà họ có thể hiểu được, được hưởng chế độ hỗ trợ phù hợp tín ngưỡng, tôn giáo của họ trong khuôn khổ pháp luật Việt Nam, phù hợp độ tuổi, giới tính, tình trạng sức khỏe, đặc điểm cá nhân của họ. Tùy từng trường hợp cụ thể và theo quy định của pháp luật có liên quan, nạn nhân thực hiện hành vi vi phạm pháp luật là hệ quả trực tiếp của hành vi mua bán người có thể không bị xử lý hành chính hoặc không bị truy cứu trách nhiệm hình sự về hành vi này. Tăng cường hợp tác quốc tế trong PCMBN trên cơ sở tuân thủ Hiến pháp, phù hợp pháp luật của Việt Nam và pháp luật, tập quán quốc tế.

Dự thảo luật bổ sung nội dung "ép buộc nạn nhân kết hôn trái ý muốn" vào khái niệm "mục đích vô nhân đạo khác" tại Khoản 5, Điều 2 của dự thảo luật, hành vi này cũng là hành vi mua bán người. Về giải thích từ ngữ, có ý kiến đề nghị bổ sung cụm từ "cưỡng bức hôn nhân" sau cụm từ "cưỡng bức lao động", vì thực tế có nhiều trường hợp phụ nữ bị bán qua biên giới để buộc làm vợ cũng cần được coi là hành vi mua bán người. Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) nhận thấy, khái niệm "mua bán người" quy định tại Khoản 1, Điều 2 được thể hiện theo hướng cô đọng, phản ánh đầy đủ những mục đích điển hình, phổ biến nhất trong mua bán người, phù hợp quy định của Bộ luật Hình sự hiện hành và các điều ước quốc tế có liên quan. Có ý kiến đề nghị bổ sung quy định việc xử lý hành vi lợi dụng nạn nhân để sản xuất nội dung khiêu dâm trực tuyến, đặc biệt, trong thời đại công nghệ số phát triển, tội phạm mua bán người có thể sử dụng các nền tảng trực tuyến để phát tán các nội dung khiêu dâm. Tuy nhiên, UBTVQH cho rằng, Khoản 2, Điều 2 dự thảo luật quy định mục đích bóc lột tình dục, trong đó có "sử dụng nạn nhân làm đối tượng để sản xuất sách, báo, tranh, ảnh, phim, nhạc hoặc vật phẩm khác có nội dung khiêu dâm" là bao hàm cả loại hình sản phẩm truyền thống và sản phẩm sử dụng công nghệ hiện đại. Do đó, các khái niệm nêu trên trong dự thảo luật là phù hợp, bảo đảm tính bao quát các hình thức bóc lột tình dục.

Về hỗ trợ nạn nhân, người đang trong quá trình xác định là nạn nhân (Chương V), có ý kiến đề nghị bổ sung quy định về nguyên tắc thực hiện việc hỗ trợ, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức trong việc hỗ trợ. UBTVQH khẳng định, nguyên tắc và trách nhiệm thực hiện hỗ trợ nạn nhân, người đang trong quá trình xác định là nạn nhân đã được quy định tại Khoản 3, Điều 4, việc "hỗ trợ phải kịp thời, chính xác, giữ bí mật thông tin và không xúc phạm, kỳ thị, phân biệt đối xử đối với nạn nhân, người đang trong quá trình xác định là nạn nhân" và tại Khoản 4, Điều 4 quy định "bảo đảm nạn nhân, người đang trong quá trình xác định là nạn nhân được hưởng chế độ hỗ trợ phù hợp tín ngưỡng, tôn giáo của họ trong khuôn khổ pháp luật Việt Nam, phù hợp độ tuổi, giới tính, tình trạng sức khỏe, đặc điểm cá nhân của họ". Ngoài ra, trách nhiệm trong việc hỗ trợ của các cơ quan, tổ chức thực hiện việc hỗ trợ được quy định tại Điều 46 và Chương VI của dự thảo luật.

Trong quản lý Nhà nước về PCMBN, có ý kiến đề nghị cân nhắc không quy định trách nhiệm của một số bộ. UBTVQH cho biết, dự thảo luật do Chính phủ trình, quy định trách nhiệm của 12 bộ, ngành trong PCMBN. Tiếp thu ý kiến các ĐBQH, dự thảo luật không quy định trách nhiệm của 6 bộ, ngành do không có tính đặc thù trong PCMBN. Dự thảo luật quy định Bộ Công an chịu trách nhiệm giúp Chính phủ thực hiện quản lý Nhà nước về PCMBN và 5 bộ (Quốc phòng, Nội vụ, Y tế, Ngoại giao, Tư pháp) có tính đặc thù trong công tác PCMBN.

Dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, sau khi nghe Ủy viên UBTVQH, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật PCMBN năm 2024 (sửa đổi), Quốc hội tiến hành biểu quyết thông qua Luật PCMBN (sửa đổi). Kết quả biểu quyết điện tử cho thấy, có 454/455 ĐBQH tham gia biểu quyết tán thành, chiếm tỷ lệ 94,78% tổng số ĐBQH. Như vậy, Quốc hội đã chính thức thông qua luật với tuyệt đại đa số ĐBQH tham gia biểu quyết tán thành.

N.R