Màu sắc dân gian trong nhạc hiện đại

Xu hướng khai thác các chất liệu truyền thống, dân gian vào âm nhạc đã xuất hiện từ lâu. Đó là việc các nghệ sĩ sử dụng những yếu tố văn hóa, truyền thống của dân tộc để sáng tạo nên những tác phẩm âm nhạc mới, mang hơi thở hiện đại. Những năm trở lại đây, xu hướng này ngày càng được các nghệ sĩ chú trọng đầu tư và phát triển mạnh mẽ. Điều đáng nói ở đây là đa số trong đó đều là những ca sĩ trẻ. Họ làm nhạc theo cách “trẻ” nhưng vẫn tôn vinh được những nét đẹp mang bản sắc văn hóa Việt.

Giờ đây, không khó để tìm thấy những chất liệu truyền thống, dân gian trong những bài nhạc rap, hiphop hay EDM. Từng nốt nhạc, từng khung hình đều phảng phất âm sắc của những lễ hội, những câu chuyện dân gian người Việt Nam xưa. 

Nếu ca sĩ Hoàng Thùy Linh lấy các tác phẩm văn học làm nguồn cảm hứng để cho ra đời nhiều ca khúc như: "Bánh trôi nước", "Để mị nói cho mà nghe"...; ca sĩ Đen Vâu khéo léo lồng ghép ca dao, tục ngữ vào trong từng câu rap, thì ca sĩ Hòa Minzy ôm trọn quê hương Bắc Ninh vào ca khúc của mình. Bài hát vừa ra mắt mới đây Bắc Bling (Bắc Ninh) được lồng ghép khéo léo văn hóa mang chất Bắc Ninh như: Áo tứ thân cùng nón quai thao, những câu hát quan họ mượt mà, đằm thắm, tranh Đông Hồ... cũng được ê-kíp tái hiện lại trong mỗi cảnh quay.  

Chia sẻ với chúng tôi về quá trình xây dựng kịch bản, đạo diễn Nhu Đặng, đạo diễn chính của MV Bắc Bling cho biết: “Kinh Bắc sở hữu rất nhiều chất liệu văn hóa. Chúng tôi lựa chọn những chất liệu đặc trưng nhất của Bắc Ninh, ghép tất cả thành một bức tranh tổng thể, thống nhất cho MV”. Với kinh nghiệm 10 năm sản xuất các MV âm nhạc, đạo diễn Nhu Đặng luôn cẩn thận trong khâu chắt lọc chất liệu dân gian đưa vào tác phẩm. Nhưng lần sản xuất này đặc biệt hơn bởi đạo diễn có tư liệu sống ngay trong những cảnh quay. Đó chính là những người dân Bắc Ninh, là các cụ ông, cụ bà, những người hiểu rõ nhất phong tục, tập quán, văn hóa của người Kinh Bắc xưa. Trong mỗi cảnh quay, đạo diễn Nhu Đặng đều phải tham khảo ý kiến của các cụ ông, cụ bà để thể hiện được đúng chất xưa. 

Việc kết hợp giữa chất liệu dân gian, truyền thống với âm nhạc mới mẻ, hiện đại đặt ra một câu hỏi, liệu sự kết hợp này có làm mất đi những giá trị xưa cũ của ông cha để lại? Trao đổi với chúng tôi, PGS, TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam cho biết: “Chúng ta cần tách bạch, phân biệt rõ giữa hai khái niệm bảo tồn và phát huy. Bảo tồn là bảo vệ nguyên vẹn theo những nguyên tắc riêng. Còn phát huy là lấy từ những thứ đã có để tạo ra những thứ mới mẻ, phù hợp với thời đại. Đối với ngành công nghiệp văn hóa nói chung và công nghiệp âm nhạc nói riêng, sự kế thừa và phát huy là vô cùng cần thiết”.

Khai thác chất liệu truyền thống, dân gian cũng giống như cuộc lội ngược dòng để tìm về những giá trị tốt đẹp, tìm về cội nguồn dân tộc. Nhưng cuộc truy tìm đó phải đi đúng hướng và tìm đúng đích đến. Theo PGS, TS Nguyễn Thị Thu Phương: “Các bạn trẻ muốn khai thác hay trước hết phải khai thác đúng, nghĩa là truy đúng nguồn tham khảo và cố gắng tiếp cận được những dữ liệu mang tính toàn vẹn nhất”.

Ngay trước giờ phát sóng MV Bắc Bling, UBND tỉnh Bắc Ninh đã trao tặng bằng khen cho ca sĩ Hòa Minzy và ê-kíp thực hiện vì những đóng góp tích cực trong việc quảng bá hình ảnh, văn hóa và truyền thống của quê hương Bắc Ninh thông qua các hoạt động nghệ thuật. Đây giống như một lời động viên, cũng là một cách để nhắc nhở mỗi người phải có trách nhiệm gìn giữ, quảng bá bản sắc quê hương, giá trị văn hóa dân tộc. Những sản phẩm âm nhạc hiện đại mang âm hưởng dân gian không chỉ mang lại cho công chúng những cách nhìn mới mẻ về văn hóa dân tộc mà còn là cách để truyền bá, nuôi dưỡng ngọn lửa tình yêu quê hương, đất nước. Đây không chỉ là sự gặp gỡ giữa quá khứ và hiện tại mà còn là cầu nối văn hóa, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cội nguồn và bản sắc của mình. 

Âm nhạc Việt Nam không chỉ hướng ra thế giới, tiệm cận gần hơn với xu hướng hiện đại, mà vẫn có nhiều nghệ sĩ, đặc biệt là các nghệ sĩ trẻ luôn mang trong mình sứ mệnh giữ gìn văn hóa dân tộc qua những ca khúc, những tác phẩm nghệ thuật.

Theo Quân đội nhân dân