Miễu Bà Chúa xứ Bàu Mướp - dấu ấn trăm năm

Giá trị lịch sử

Theo Ban Quản lý Di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh miễu Bà Chúa xứ Bàu Mướp (Ban Quản lý), ngôi miễu hình thành từ giữa thế kỷ XIX, khi cụ Đoàn Minh Huyên cùng tín đồ đến vùng này phát hoang, trồng trọt, lập thôn ấp. Để người dân có nơi thờ cúng, thỏa mãn nhu cầu tín ngưỡng tâm linh trong quá trình lập nghiệp, cụ Đoàn Minh Huyên cho dựng lên ngôi miễu nhỏ. Phía trước miễu là một bàu nước ngọt rất lớn, quanh năm không bao giờ cạn, bên trên có nhiều dây mướp rừng bò chằng chịt. Do đó, ngôi miễu được gọi tên là miễu Bà Chúa xứ Bàu Mướp cho đến ngày nay.

“Thời kỳ đầu, miễu được xây dựng bằng cây lá đơn sơ, mục đích để có nơi cho người dân cúng bái trên vùng đất mới. Sau đó, ngôi miễu được trùng tu nhiều lần nhưng xuống cấp theo thời gian và chiến tranh. Năm 2008, Ban Hội miễu cùng nhân dân đóng góp kinh phí và công sức xây dựng ngôi miễu uy nghi, to đẹp như hôm nay. Miễu có lối kiến trúc mang đậm dấu ấn thời Nguyễn, với kiểu dáng 3 gian, 2 chái, nóc cổ lầu. Bố cục chia làm 4 phần: Võ ca, phủ quy, chánh điện và nhà hậu. Với kiến trúc đẹp mắt và phong cảnh hữu tình, miễu Bà được du khách gần xa khen ngợi, thường lui tới viếng thăm, chiêm bái” - Phó Chủ tịch UBND phường Nhà Bàng Trương Hữu Trung, Trưởng ban Quản lý thông tin.

Lễ hội vía Bà Chúa xứ Bàu Mướp thu hút du khách

 Trước đó, năm 1994, Ban Hội miễu tiến hành nạo vét hồ Bàu Mướp, phát hiện 2 cổ vật gồm: 1 bàn nghiền lúa và 1 cây nghiền gãy làm hai, có niên đại khoảng 2.000 năm. Hiện nay, Bảo tàng tỉnh An Giang đang lưu giữ 2 cổ vật này. Ngoài ra, dưới lòng hồ có vồ đá, có hang với đường kính khoảng 6 tấc, độ sâu khoảng 10m hiện nay vẫn còn. Điều này cho thấy, miễu tọa lạc gần một công trình cổ cách đây hàng ngàn năm, ngày càng thu hút du khách đến tham quan Bà Chúa xứ Bàu Mướp.

Trong kháng chiến chống Pháp, miễu Bà là địa điểm sinh hoạt, hội họp của chi bộ ấp Sơn Đông, nơi nuôi chứa, tiếp tế lương thực và cất giấu tài liệu của cán bộ hoạt động cách mạng. Lực lượng cách mạng tại căn cứ miễu Bàu Mướp không ngừng xây dựng cơ sở ở các khu vực Thới Hòa, Sơn Tây, Thới Thuận và Sơn Đông, được nhân dân trong vùng ủng hộ. Thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cán bộ ta tiếp tục xây dựng căn cứ bí mật tại miễu Bà để tuyên truyền, vận động đồng bào phá “ấp chiến lược”, xây dựng và củng cố lực lượng nòng cốt đấu tranh với địch cho đến ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng.

“Có thể khẳng định, miễu Bà Chúa xứ Bàu Mướp là công trình ghi dấu ấn lịch sử gắn liền quá trình hình thành và phát triển của vùng đất Nhà Bàng qua mấy trăm năm. Đây là nơi diễn ra những sự kiện lịch sử cách mạng quan trọng, gắn chặt với quá trình giải phóng, xây dựng quê hương, trở thành niềm tự hào, giáo dục thế hệ hôm nay về lòng yêu nước, cùng chung tay xây dựng phường Nhà Bàng ngày càng phát triển” - Ông Trương Hữu Trung cho hay.

Giá trị văn hóa

“Bên cạnh giá trị lịch sử, miễu Bà Chúa xứ Bàu Mướp còn mang giá trị văn hóa đặc sắc, trở thành điểm đến tâm linh nổi tiếng tại địa phương. Hàng năm, Lễ hội Vía Bà Chúa xứ Bàu Mướp diễn ra vào các ngày 19, 20 và 21/4 (âm lịch) với nhiều hoạt động đặc sắc, được rất đông người dân đến tham gia” - Trưởng Ban Hội miễu Bà Chúa xứ Bàu Mướp Huỳnh Văn Thành cho hay.

Chương trình Lễ hội Vía Bà Chúa xứ Bàu Mướp hàng năm được chia làm 2 phần: Lễ hành chính và lễ truyền thống. Lễ hành chánh được khai mạc vào lúc 8 giờ ngày 19/4 (âm lịch) nhằm tưởng nhớ công ơn các bậc tiền nhân đã gầy dựng nên giá trị tín ngưỡng, văn hóa đặc sắc cho vùng Tịnh Biên hôm nay. Đặc biệt, lễ hội truyền thống mang tính nhân văn sâu sắc, ăn sâu vào tâm thức cộng đồng cư dân, gồm lễ tắm Bà và nghi thức chánh tế. Trong phần nghi lễ cúng Bà, Ban Hội miễu còn bảo tồn loại hình âm nhạc tín ngưỡng múa - hát bóng rỗi độc đáo.

“Trong không gian tĩnh lặng và linh thiêng của ngôi miễu, đông đảo người dân và du khách cùng chiêm bái, ngưỡng vọng Thánh mẫu Tiên Nương, cầu mong Bà sẽ phù hộ cho họ cuộc sống bình an, hạnh phúc và viên mãn. Hầu hết du khách đến đây đều khen miễu Bà có kiến trúc đẹp và an ninh tốt. Đây là động lực để chúng tôi tiếp tục cố gắng kiến thiết ngôi miễu ngày càng khang trang, to đẹp cũng như tạo sự an tâm cho cô bác gần xa” - ông Huỳnh Văn Thành cho hay.

Trải qua bao thăng trầm của thời cuộc, miễu Bà Chúa xứ Bàu Mướp vẫn tồn tại và ngày càng khang trang nhằm phục vụ nhu cầu tín ngưỡng, tham quan của du khách gần xa. Đến với miễu, du khách được sống trong những câu chuyện lịch sử hào hùng đã tồn tại từ thời khai hoang lập làng ở vùng đất Tịnh Biên hàng mấy trăm năm và gửi gắn niềm tin, ước vọng...

THANH TIẾN