Chương trình Giáo dục phổ thông (GDPT) 2018 lấy triết lý trọng tâm là giáo dục theo năng lực và dựa trên nền tảng thực hành và ứng dụng. Việc học không xa vời với công việc và với đời sống thực tế. Dạy học, không phải chủ yếu trang bị kiến thức lý thuyết mà là tổ chức cho học sinh (HS) học thông qua làm và qua trải nghiệm. Học để phát triển năng lực tư duy, giải quyết vấn đề, sáng tạo, giao tiếp, hợp tác, tự chủ và tự học để được phát triển bản thân, biết chung sống và hội nhập theo xu thế toàn cầu.
Các nhà trường cần có tư duy mới, cách làm mới phù hợp khi thay đổi từ dạy học bằng nhiều bộ SGK sang có bộ SGK dùng chung. ẢNH: ĐÀO NGỌC THẠCH
Quy định, chương trình như là khung định hướng, nhưng có tính pháp lý cao, được áp dụng thống nhất trong cả nước. Chương trình cần đảm bảo ổn định lâu dài, ít thay đổi trong thời gian ngắn. Trong khi đó, sách giáo khoa (SGK) là công cụ, phương tiện cụ thể hóa việc thực hiện chương trình.
Nếu chương trình cần trả lời câu hỏi: "Dạy học và giáo dục cái gì? Để làm gì? Chuẩn đầu ra đạt đến mức độ nào?" thì SGK lại cần câu trả lời: "Dạy học và giáo dục bằng cách nào? Như thế nào cho phù hợp?". Có thể hiểu đơn giản, SGK biến cái chung của chương trình thành bài học cụ thể, hỗ trợ giáo viên (GV) và học sinh (HS) dễ làm và làm đúng đạt chất lượng các hoạt động dạy học, giáo dục. Cùng một chương trình nhưng SGK có tính linh hoạt nhất định, không mang tính bắt buộc tuyệt đối, có thể điều chỉnh và thay thế.
Trong giai đoạn phát triển giáo dục hiện nay, SGK chỉ được coi là công cụ học liệu truyền thống. Khi xuất hiện SGK số, hay học liệu điện tử thì quá trình học tập sẽ hấp dẫn, phù hợp với nhiều phong cách và tiềm năng khác nhau của người. Đặc biệt, ứng dụng AI trong quá trình tương tác dạy và học cũng như hỗ trợ đánh giá thường xuyên người học đã đưa SGK số trở thành học liệu không thể thiếu trong giáo dục phát triển năng lực HS.
Như thế dù SGK có một bộ hay nhiều bộ cũng không quá quan trọng trong quá trình triển khai để đạt mục tiêu của Chương trình GDPT 2018. Tuy nhiên, các nhà trường cần có tư duy mới, cách làm mới phù hợp khi thay đổi từ dạy học bằng nhiều bộ SGK sang có bộ SGK dùng chung.
Để "phá vỡ độc quyền kinh tế", có thể tổ chức đấu thầu cạnh tranh quốc tế về in và phát hành SGK, chắc chắn giá sách giảm đi khá nhiều. "Độc quyền học thuật" sẽ không đáng lo khi mà AI sẽ hỗ trợ cho GV không chỉ có 3 bộ SGK như hiện nay mà sẽ nhiều hơn hơn thế.
Để giải quyết vấn đề "độc quyền ra đề theo nội dung SGK", cần bổ sung quyết định ban hành bộ tiêu chí về chuẩn đầu ra của chương trình. Lúc ấy, sẽ thi theo chuẩn mà không phải theo SGK.
Bộ SGK dùng chung, do là chuẩn tối thiểu thì không thể hấp thụ đầy đủ các quan điểm giáo dục vì con người của Chương trình GDPT 2018. Do đó, các học liệu khác, đặc biệt SGK số, sẽ đủ sức chuyển hóa toàn diện, hiệu quả tới người học. Ảnh: Võ Hà Lam
Cần chỉnh sửa chương trình, xây dựng quy chế thẩm định SGK
Việc cần làm trước tiên là chỉnh sửa chương trình, nó là cái gốc và nền tảng để xây dựng SGK.
Nhiều chuyên gia nhận định vẫn còn những bất cập của Chương trình GDPT 2018 và đề nghị bỏ những quy định khó làm, chưa khả thi hoặc chưa qua thí điểm.
Theo đó, phải ban hành chuẩn năng lực với các tiêu chí, chỉ báo có thể đo lường được. Điều này giúp SGK và học liệu trở nên thân thiện với chương trình, có cơ sở và đủ tính pháp lý để thẩm định SGK, dùng làm thước đo việc xây dựng đề thi và điểm tựa cho đánh giá HS thường xuyên trên lớp. Quan tâm cập nhật những năng lực mới, như năng lực số hay năng lực khởi nghiệp và đổi mới, sáng tạo cho GV, HS.
Thứ hai, cần ban hành quy chế xây dựng, thẩm định SGK và học liệu khác với một hệ thống gồm các tiêu chuẩn, tiêu chí (toàn diện, chuyên sâu) có khả năng ban hành bộ SGK chuẩn tối thiểu ở tất cả 12 lớp học phổ thông. Chuẩn tối thiểu ở đây được hiểu là kiến thức cơ bản, cốt lõi và vừa đủ, làm nền phát triển phẩm chất năng lực HS.
Đảm bảo các chuẩn năng lực chung và các năng lực đặc thù ở mức sàn đầu ra. Riêng năng lực cá nhân hóa tiềm năng sẽ được hỗ trợ từ các học liệu khác. Chẳng hạn, các bộ SGK hiện hành có thể coi là học liệu hỗ trợ cho bộ SGK dùng chung.
Chương trình GDPT 2018, ngoài triết lý giáo dục năng lực làm trọng tâm, cần có các nền tảng của các triết lý giáo dục khác, như: giáo dục toàn diện, giáo dục nhân bản. Tuy nhiên bộ SGK dùng chung, do là chuẩn tối thiểu thì không thể hấp thụ đầy đủ các quan điểm giáo dục vì con người này. Do đó, các học liệu khác, đặc biệt SGK số, sẽ đủ sức chuyển hóa toàn diện, hiệu quả tới người học.
Đọc nhiều
