Đến với phố biển Nha Trang, nhiều người tìm ngay đến Tháp Trầm hương, tọa lạc sát biển, bên cạnh Quảng trường 2 tháng 4 lộng gió. Là một công trình kiến trúc đẹp, Tháp Trầm hương không chỉ là biểu tượng văn hóa đặc sắc của Nha Trang-Khánh Hòa mà còn là điểm đến tâm linh thiêng liêng, nơi thờ tự anh linh các Anh hùng liệt sĩ. Ngày ngày, người dân, du khách đến dâng hương hoa, dâng trầm, thành kính nguyện cầu.
Không phải ngẫu nhiên khi viết cuốn sách về đất nước, con người Khánh Hòa, nhà văn Quách Tấn lấy tựa đề là Xứ Trầm hương. Riêng về sản vật trầm hương, ông viết rất tỉ mỉ, chi tiết về đặc tính, công dụng và hình ảnh trầm hương trong đời sống nhân dân. Ông kết luận, trầm hương là sản phẩm đặc biệt làm cho Khánh Hòa thơm danh trong nước và ngoài nước. Và, hễ nói đến trầm hương là nói đến Khánh Hòa; nói đến Khánh Hòa là nói đến trầm hương.
Trầm hương được kết tinh từ những vết thương của cây dó bầu - như con trai biển giấu nỗi đau vào bên trong để dồn tụ thành ngọc quý. Từ bao đời nay, hương trầm hiện diện trong những khoảnh khắc trang trọng nhất của đời sống người Việt, khi con người muốn đối thoại với cội nguồn, với tổ tiên và với phần sâu thẳm, thuần khiết trong chính mình. Với mặc khách, tao nhân, trầm hương là người bạn tri âm; với người dân Khánh Hòa, đó là mùi hương gắn với lễ cúng, với ngưỡng vọng và ước nguyện. Ai đi xa chỉ cần thoáng nghe mùi trầm quê mình là thấy ấm áp lạ kỳ giữa trời gió lạnh - bởi trong mùi hương ấy có quê hương, có gia đình, có tâm thức Việt - lặng lẽ mà sâu bền.
Ca dao vẫn hát: Trầm nơi Vạn Giã hương tỏa sơn lâm… Nhằm phát huy các giá trị của trầm hương, Ủy ban nhân dân tỉnh Khánh Hòa đã có quyết định công nhận làng nghề xoi trầm thôn Phú Hội 1, xã Vạn Thắng, huyện Vạn Ninh (cũ) đạt tiêu chuẩn làng nghề của tỉnh; công nhận làng nghề Phú Hội 1 là địa điểm có tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng; đồng thời, hỗ trợ 4 tỷ đồng để xây dựng nhà trưng bày, nhà chế tác. Tại đây, đã có nhiều sản phẩm xuất khẩu đến nhiều thị trường nước ngoài như Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Hoa Kỳ…
Trong dòng chảy văn hóa, nghệ thuật chế tác trầm hương, thưởng thức trầm hương của người dân Khánh Hòa đã đạt đến đỉnh cao, tinh tế và lịch lãm. Bên cạnh việc khai thác trầm hương tự nhiên, hiện nay người dân Khánh Hòa chủ động trồng cây dó bầu để tạo trầm. Những tiến bộ khoa học-kỹ thuật trong khai thác, sản xuất, chế tác đã tạo ra những sản phẩm trầm hương ngày càng chất lượng, tinh xảo, khẳng định thương hiệu, giá trị bền vững của trầm hương Khánh Hòa.
Ngày 3/6/2025, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành Quyết định số 1651/QĐ-BVHTTDL công nhận “Tri thức khai thác và chế biến trầm hương Khánh Hòa” là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Tiến sĩ Nguyễn Duy Thái, Viện Văn hóa và Phát triển, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, trong sách chuyên khảo Văn hóa trầm hương Việt Nam có đề cập khái niệm “Sức mạnh mềm”. Thực tế cho thấy, để tăng cường “sức mạnh mềm” của văn hóa trầm hương, cần nghiên cứu thấu đáo những vấn đề về văn hóa trầm hương trong tổng thể văn hóa Việt Nam; nhận diện văn hóa trầm hương Việt Nam; vai trò của văn hóa trầm hương trong phát triển văn hóa…
Nha Trang, Khánh Hòa còn có một địa chỉ hấp dẫn dành cho những người yêu thích trầm hương, kỳ nam - đó là Bảo tàng Trầm hương Khánh Hòa, do Công ty Trầm Hương Khánh Hòa xây dựng , hiện trưng bày khoảng 5.000 tư liệu, hình ảnh, hiện vật. Năm 2019, Bảo tàng Trầm Hương Khánh Hòa được Tổ chức Guinness Việt Nam trao tặng Kỷ lục về bảo tàng tư nhân đầu tiên tại Việt Nam.
Theo Chủ tịch Công ty Trầm Hương Khánh Hòa Nguyễn Văn Tưởng, trầm hương là “sứ giả” của tâm hồn Việt, nơi kết tụ những giá trị văn hóa và tâm linh tinh khiết. “Tôi muốn thay đổi quan niệm của cộng đồng về trầm hương, không chỉ như mùi hương để thưởng thức, mà như linh khí của văn hóa Việt - nơi hòa quyện giá trị tinh thần, y dược, sức khỏe và chiều sâu tâm thức”, ông nhấn mạnh.
Từ khát vọng đó, tất cả cùng hướng đến việc gây dựng ngành trầm hương Khánh Hòa trở thành biểu tượng văn hóa bản địa, đóng góp cho quê hương và đất nước bằng những giá trị bền vững, cao quý và thiêng liêng.
Ông trăn trở về việc xây dựng Làng Hòa bình và Sáng tạo Nha Trang với trung tâm là văn hóa và nghệ thuật thiền trầm, bảo tồn các loài cây đặc hữu, kết hợp với phát triển điện ảnh. Trầm hương Khánh Hòa từ sản vật đã trở thành di sản văn hóa quốc gia và đang từng bước kết nối Việt Nam với thế giới. Chỉ tiếc rằng, do nhiều nguyên nhân khách quan, cho đến nay, việc triển khai vẫn còn chậm.
Ông Nguyễn Văn Tưởng kiến nghị: “Nhà nước cần nghiên cứu, đánh giá đúng về tiềm năng kinh tế, văn hóa của trầm hương để xây dựng chính sách vĩ mô bài bản, khoa học, phát triển bền vững ngành trầm hương Việt Nam”.
Trầm hương hôm nay đang cùng Khánh Hòa bước vào một hành trình mới - hành trình kiến tạo giá trị văn hóa để hội nhập với thế giới bằng tâm thế tự tin và trí tuệ. Mới đây, trong cuộc tọa đàm giữa Tổng Bí thư Tô Lâm với Diễn đàn Toàn cầu Boston (BGF) diễn ra tại Anh, tầm nhìn xây dựng Khánh Hòa-Nha Trang trở thành Trung tâm toàn cầu về Sáng tạo Văn hóa và Nghệ thuật trong Kỷ nguyên Trí tuệ nhân tạo cũng đã được BGF báo cáo.
Trong bối cảnh ấy, trầm hương Khánh Hòa chính là một “mảnh ghép mềm” quan trọng, góp phần tạo nên sức mạnh mới của địa phương.
Đọc nhiều
