Quyết liệt gỡ “thẻ vàng” IUU: Nhiều chuyển biến thực chất được EU đánh giá cao

Thực hiện tháng cao điểm chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định (IUU) và phát triển bền vững ngành thủy sản Việt Nam, trong tuần qua, các địa phương đã đồng loạt ra quân, kiểm soát chặt chẽ đội tàu, quyết liệt xử lý vi phạm và đẩy mạnh số hóa dữ liệu nghề cá.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đến nay, hệ thống quản lý, giám sát tàu cá đã được tăng cường; hơn 80.000 tàu cá đã đăng ký VNFishbase (hệ thống cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia), đồng bộ với VNeID (ứng dụng định danh điện tử), VMS (thiết bị giám sát hành trình), eCDT (hệ thống truy xuất nguồn gốc thủy sản điện tử), phục vụ quản lý và giám sát.

Với nhiều chuyển biến thực chất trong kiểm soát, truy xuất nguồn gốc tàu cá, Việt Nam đã được Liên minh châu Âu (EU) ghi nhận, đánh giá cao.

Triển khai đồng bộ các giải pháp

Đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết thực hiện tháng cao điểm chống khai thác IUU, trong tuần qua, bộ đã phối hợp với Ủy ban Nhân dân thành phố Đà Nẵng tổ chức khánh thành và đưa vào sử dụng công trình nâng cấp, mở rộng Cảng cá Thọ Quang (giai đoạn 2). Đây là dự án trọng điểm quốc gia trong lĩnh vực thủy sản, được đầu tư với tổng kinh phí 250 tỷ đồng.

Theo quy hoạch được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Cảng cá Thọ Quang là cảng cá động lực thuộc Trung tâm nghề cá lớn Đà Nẵng, có vai trò đặc biệt quan trọng không chỉ với miền Trung mà còn với cả nước. Vì vậy, việc hoàn thành nâng cấp Cảng cá Thọ Quang có ý nghĩa thiết thực trong bối cảnh Việt Nam đang quyết liệt triển khai đồng bộ các giải pháp chống khai thác IUU.

Trong đó, hệ thống quản lý, giám sát tàu cá, truy xuất nguồn gốc thủy sản và kiểm soát bốc dỡ hàng hóa tại cảng sẽ là mẫu chốt quan trọng trong chuỗi kiểm soát IUU, góp phần nâng cao tính minh bạch, đáp ứng khuyến nghị của Ủy ban châu Âu (EC), tiến tới gỡ bỏ “thẻ vàng" IUU trong năm 2025.

Thời gian tới, bộ sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các địa phương ven biển, để đầu tư hoàn thiện hệ thống hạ tầng nghề cá đồng bộ, bao gồm cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão, dịch vụ hậu cần nghề cá, hệ thống xử lý môi trường và giám sát IUU, góp phần xây dựng nền kinh tế biển xanh, hiện đại.

Mới đây, Bộ trưởng Trần Đức Thắng cũng đã có cuộc họp với Phái đoàn EU tại Việt Nam, do Đại sứ Julien Guerrier làm trưởng đoàn. Cuộc gặp này thể hiện thiện chí của Việt Nam mong muốn cùng EU tháo gỡ các vướng mắc trong lưu thông sản phẩm nông, lâm, thủy sản, chống khai thác IUU, tuân thủ các quy định chống phá rừng của EU; đồng thời thắt chặt quan hệ hợp tác Việt Nam - EU trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường.

Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho biết thời gian qua, Thủ tướng Chính phủ thường xuyên quan tâm, chỉ đạo các bộ, ngành và 21 địa phương có biển thực hiện đồng bộ nhiều biện pháp chống khai thác IUU theo đúng quy định. Đến nay, hệ thống pháp luật thủy sản đã hoàn thiện, đồng bộ, có tham vấn EC và nội luật hóa các quy định quốc tế, nhất là các khuyến nghị về IUU.

Trên cơ sở các kết quả đã đạt được, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng kiến nghị EU sớm tổ chức Đoàn Thanh tra EC lần thứ 5 sang Việt Nam trực tiếp ghi nhận những thay đổi vượt bậc trong công tác chống IUU, tiến tới gỡ “thẻ vàng” trong thời gian sớm nhất.

Về phía EU, Đại sứ Julien Guerrier cũng đánh giá cao những tiến bộ của Việt Nam trong quá trình triển khai các khuyến nghị của EC, từ cấp trung ương đến các địa phương. “EU ghi nhận nhiều chuyển biến thực chất trong công tác kiểm soát, truy xuất nguồn gốc tàu cá; tăng diện tích rừng và phục hồi rừng tự nhiên,” Đại sứ Julien Guerrier nhấn mạnh.

Tập trung cao độ chống khai thác IUU

Dự kiến cuối tháng 11/2025, Đoàn EC sẽ sang Việt Nam làm việc. Tại Phiên họp thứ 21 của Ban Chỉ đạo quốc gia về chống khai thác IUU, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu các bộ, ngành, địa phương phải tập trung cao độ lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện quyết liệt tháng cao điểm chống khai thác IUU.

Theo đó, các địa phương có trách nhiệm chỉ đạo thực hiện các biện pháp chấm dứt ngay tình trạng “đánh bắt bằng mọi giá,” xây dựng việc “đánh bắt có trách nhiệm,” có truy xuất nguồn gốc vì sự phát triển bền vững ngành thủy sản, vì danh dự của đất nước, dân tộc và lợi ích của người dân.

Người đứng đầu các bộ, ngành liên quan và các địa phương có biển chịu trách nhiệm trực tiếp, toàn diện trước Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ nếu để tái diễn tình trạng tàu cá vi phạm hoặc chậm tiến độ gỡ “thẻ vàng” IUU.

Theo chỉ đạo trên, trong tuần qua, các địa phương có biển trên cả nước đã đồng loạt ra quân, kiểm soát chặt chẽ đội tàu, quyết liệt xử lý vi phạm và đẩy mạnh số hóa dữ liệu nghề cá. Đáng chú ý, một số địa phương đã triển khai các mô hình quản lý theo hướng “đồng hành” phát huy hiệu quả cao.

Đơn cử như tại Thành phố Hồ Chí Minh, đại diện lãnh đạo Ủy ban Nhân dân thành phố cho biết thành phố còn 286 tàu cá không đủ điều kiện hoạt động. Toàn bộ số tàu này đã được khoanh vùng, tập kết về địa phương theo từng phường, xã, phân chia thành các cụm để thuận tiện giám sát.

Trong thời gian qua, Thành phố Hồ Chí Minh cũng đã tích cực vận động người dân cùng tham gia giám sát các tàu cá thuộc diện theo dõi, với nhiều giải pháp mềm. Trong đó, một trong những sáng kiến nổi bật là mô hình “càphê sáng cùng ngư dân” hay “ăn sáng cùng ngư dân” được các địa phương tổ chức đối thoại trực tiếp giữa chính quyền và chủ tàu. Qua các chương trình này, chính quyền và lực lượng chấp pháp sẽ phổ biến quy định, cập nhật tình trạng phương tiện và nắm bắt nhu cầu của ngư dân.

Với cách làm hay và được sự đồng thuận cao của các chủ tàu, gần đây, Thành phố Hồ Chí Minh không còn ghi nhận tàu mất kết nối hay tự ý rời bãi neo đậu. Đối với trường hợp vi phạm đã cập bến tại Lâm Đồng, thành phố đã gửi văn bản phối hợp với địa phương (Lâm Đồng) để xử lý theo quy định…

Như vậy, phương pháp quản lý trên của Thành phố Hồ Chí Minh là kết hợp giữa răn đe, vận động và giám sát kỹ thuật, ngăn tàu cá không đủ điều kiện ra khơi, vừa nâng cao ý thức tuân thủ của ngư dân. Đây cũng là mô hình quản lý hiệu quả, kết hợp giữa chính quyền, công nghệ và cộng đồng, đóng góp tích cực vào nỗ lực chống khai thác IUU trên địa bàn trong thời gian qua.

Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, tỉnh Vĩnh Long cũng chỉ đạo quyết liệt các ngành, địa phương thực hiện chống khai thác IUU.

Theo đó, tỉnh Vĩnh Long đã kiểm soát chặt chẽ toàn bộ tàu cá ra khơi, ra vào cảng theo quy định; rà soát đội tàu, hoàn thành việc cấp phép hoạt động cho các tàu cá đủ điều kiện. Qua thống kê, số tàu cá thực hiện đăng kiểm theo quy định là 2.678 tàu, đạt 100% tổng số tàu cá đang hoạt động.

Cùng với công tác kiểm tra đăng ký, đăng kiểm tàu cá, tỉnh Vĩnh Long cũng đã giám sát được toàn bộ đội tàu xa bờ hoạt động trên biển thông qua việc lắp đặt hệ thống giám sát. Đến nay, số tàu đã lắp đặt thiết bị VMS 2.235/2.254 tàu, số tàu còn lại trong diện ngưng hoạt động và được theo dõi chặt chẽ./.