Số hóa hành trình “trồng người” - Bài 1: Người thầy số

Từ phấn trắng bảng đen đến màn hình sáng xanh, người thầy hôm nay không chỉ truyền dạy kiến thức mà còn phải thích ứng, dẫn dắt học trò trong kỷ nguyên số.

Bao đời nay, người thầy được xem là trung tâm của tri thức. Mọi kiến thức, kinh nghiệm, học sinh hầu hết được tiếp nhận trực tiếp từ thầy. Người thầy vừa là người truyền đạt vừa là tấm gương đạo đức, nhân cách. Việc học được thực hiện theo kiểu truyền thống “cầm tay chỉ việc”, mối quan hệ gắn bó thầy trò diễn ra ở trường, lớp như một lẽ đương nhiên.

Mấy năm trước, khi chuyển đổi số còn là khái niệm gì đó xa vời thì dịch COVID-19 ập đến. Học sinh tạm ngưng đến trường vì ảnh hưởng bất khả kháng của dịch bệnh, nhưng không thể ngừng việc học. Rất nhanh chóng, quá trình học truyền thống được chuyển đổi sang mô hình học trực tuyến toàn phần; xuất hiện số lượng lớn nền tảng hỗ trợ học tập, kiểm tra, đánh giá, sự bùng nổ của công nghệ mới, dữ liệu lớn, khả năng tiếp cận truy cập dữ liệu, thông tin từ xa…

Giáo viên Đoàn Văn Lực soạn giáo án điện tử trước khi đến lớp. Ảnh: GIA KHÁNH

Vô hình trung, một nền tảng chuyển đổi số được xây dựng trong mọi lĩnh vực của đời sống, trong đó có ngành giáo dục. Kể từ đó, tri thức không còn nằm trọn trong người thầy mà phân tán trên internet, thư viện số, trí tuệ nhân tạo. Người thầy chuyển từ “người truyền đạt” sang “người định hướng, dẫn dắt, cố vấn học tập” cho học sinh. Hình ảnh giảng dạy theo lối truyền thụ một chiều, thầy giảng trên bảng đen, phấn trắng - trò cặm cụi chép vào vở, trọng ghi nhớ, thi cử… đã dần cũ kỹ, lỗi thời. Mỗi ngày một chút, ứng dụng công nghệ thông tin, dạy học trực tuyến, lớp học đảo ngược, học liệu điện tử... xuất hiện nhiều hơn, trở thành xu thế mới trong xã hội mới.

Trưởng thành và được đào tạo nghiệp vụ sư phạm khi công nghệ thông tin chưa thật sự phát triển, bà Tô Thị Vân Anh - giáo viên Trường Trung học phổ thông chuyên Thủ Khoa Nghĩa, phường Châu Đốc thú nhận rằng mình thuộc nhóm “mù” công nghệ. Đặc biệt, bà lại dạy văn học - môn học thường được diễn giải bằng lời giảng mạch lạc, truyền cảm cho học sinh, ít chịu sự tác động của phương pháp học tập phi truyền thống.

“Nhưng để phù hợp với sự đổi mới, 5 năm gần đây, tôi luôn mày mò học hỏi từ nhiều nguồn, thậm chí nhờ học sinh “hướng dẫn” ngược lại cho mình. Dần dần, tôi thành thạo soạn giáo án bằng PowerPoint, lồng ghép video minh họa về tác phẩm, tác giả hoặc những sản phẩm sân khấu hóa tác phẩm văn học, sơ đồ tư duy... Tôi nhận ra rằng, khi biết cách áp dụng đa dạng, linh hoạt, những phần mềm này giúp tiết học văn trở nên sinh động, hấp dẫn”, bà Vân Anh chia sẻ.

Để trở thành “người thầy số”, trước tiên, người thầy phải được đào tạo và tự rèn luyện bản thân hằng ngày. Ngày 16/10/2023, Ủy ban nhân dân tỉnh An Giang (trước sáp nhập) ban hành chương trình chuyển đổi số trong giáo dục nghề nghiệp đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Trong nhiều mục tiêu, 2 nội dung lớn được đề ra gồm: 80 - 100% cán bộ quản lý, nhà giáo được trang bị kỹ năng số, an toàn thông tin; 100% chương trình đào tạo lồng ghép kỹ năng số, giáo trình số hóa, cơ sở hạ tầng số được đầu tư.

“Theo tôi, muốn có được “người thầy số”, từng cá nhân làm công tác giáo dục phải thật sự thay đổi. Đầu tiên, phải thuyết phục đội ngũ nhân sự bỏ đi các công cụ cũ, chuyển sang quản lý trên hệ thống. Giai đoạn bắt đầu thường sẽ rất khó khăn. Tuy nhiên, việc truyền thông về tầm quan trọng của chuyển đổi số là bước đà giúp củng cố tinh thần của đội ngũ tham gia chuyển đổi số, từ đó, công tác chuyển đổi số trong trường học cũng trở nên dễ dàng, nhanh chóng hơn, thiết lập dần dần hệ thống cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên thành thạo ứng dụng công nghệ số, rồi mới đến khâu hướng dẫn học sinh và phụ huynh tham gia”, ông Đoàn Văn Lực - Phó Bí thư Chi bộ Trường Trung học cơ sở Bình Khánh, phường Bình Đức nhấn mạnh.

Năm học 2024 - 2025, ngành giáo dục An Giang cấp chữ ký số cho 13.368 giáo viên, đạt 100% kế hoạch. Bà Ngô Minh Trang - Hiệu trưởng Trường Tiểu học A Phú Hòa, xã Phú Hòa cho biết 100% giáo viên trong trường vận dụng công nghệ thông tin vào các hoạt động chuyên môn, sử dụng giáo án điện tử và ký số; việc quản lý, dạy học của giáo viên chủ yếu thao tác trên phần mềm. “Nhờ vậy, không chỉ tiết kiệm giấy, mực in, thời gian mà còn khai thác hiệu quả các phần mềm mới, giúp việc dạy, quản lý học sinh của giáo viên dễ dàng, “chạy việc” hơn”, bà Trang đánh giá.

Trong cuộc trò chuyện với chúng tôi, nhiều người làm trong ngành giáo dục khẳng định rằng, người thầy phải là lực lượng tiên phong, đi đầu trong chuyển đổi số. Tuy nhiên, đi cùng với đó rất cần thiết bị giảng dạy tiên tiến, theo kịp công nghệ mới. Điều này đôi khi nằm ngoài khả năng tài chính của giáo viên, cán bộ quản lý. Chính vì vậy, các mô hình, phần mềm, thiết bị ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) nên được đầu tư mạnh mẽ hơn, đưa đến tay người thầy kịp thời hơn, phát huy tác dụng theo yêu cầu đề ra.

“Mặt khác, việc sử dụng công nghệ số cũng phải hợp lý, tránh lạm dụng quá nhiều để không làm mất đi chất riêng, sự sáng tạo của người thầy. Không thể phủ nhận, chất riêng, sự sáng tạo này mới là yếu tố tạo nên tình cảm gắn bó giữa thầy với trò, mang đến những kỷ niệm theo suốt đời học trò”, bà Tô Thị Vân Anh gửi gắm.

Thời nào cũng vậy, vai trò lớn nhất của người thầy không chỉ là truyền đạt kiến thức mà còn là người truyền cảm hứng, bồi dưỡng nhân cách, khơi gợi đam mê học tập. Công nghệ có thể thay đổi công cụ và phương pháp, nhưng tâm huyết, tình yêu nghề, đạo đức và tấm gương của người thầy vẫn là giá trị bất biến.

 (Còn tiếp)

GIA KHÁNH