Ý nghĩa thực sự của lễ hội Halloween là gì?

Nhắc đến Halloween, người ta thường nghĩ ngay đến những bộ trang phục hóa trang rùng rợn, những chiếc bí ngô phát sáng ma mị, hay trò “trick or treat” (cho kẹo hay bị ghẹo) của trẻ em khắp nơi. Nhưng đằng sau không khí vui nhộn và có phần đáng sợ đó, ít ai biết rằng Halloween thực chất là một lễ hội cổ xưa mang ý nghĩa sâu sắc về sự sống, cái chết và lòng tri ân đối với những người đã khuất.

Trải qua hàng nghìn năm, từ một nghi lễ tôn giáo cổ đại, Halloween đã trở thành một ngày hội văn hóa toàn cầu – nơi con người vừa tưởng nhớ quá khứ, vừa thể hiện tinh thần sáng tạo và kết nối cộng đồng.

Nguồn gốc cổ xưa của lễ hội Halloween

Halloween bắt nguồn từ lễ hội Samhain của người Celt – một dân tộc sống ở vùng Ireland, Scotland và xứ Wales cách đây hơn 2.000 năm. Theo tín ngưỡng của họ, ngày 31/10 đánh dấu kết thúc mùa vụ và bắt đầu mùa đông, thời điểm mà ranh giới giữa thế giới người sống và người chết trở nên mờ nhạt. Họ tin rằng vào đêm này, linh hồn của người đã khuất có thể quay lại trần gian, lang thang trong bóng tối, tìm cách liên hệ với người thân hoặc... gây hại cho người sống.

Để xua đuổi những linh hồn quấy nhiễu, người Celt đốt lửa trại lớn, mặc những bộ đồ hóa trang bằng da thú, mặt nạ để đánh lừa ma quỷ, và đặt thức ăn bên ngoài nhà như một cách cúng tế. Đây chính là khởi nguồn của tập tục hóa trang và “cho kẹo” ngày nay.

Khi Kitô giáo lan đến các vùng đất này, Giáo hội đã đồng hóa Samhain với lễ All Hallows’ Eve (Đêm trước Lễ Các Thánh) – ngày 31/10, tức là trước lễ tưởng nhớ các thánh tử đạo (All Saints’ Day) vào 1/11 và lễ cầu nguyện cho các linh hồn (All Souls’ Day) vào 2/11. “All Hallows’ Eve” dần được rút ngắn thành Halloween, và từ đó, ý nghĩa tôn giáo pha trộn với dân gian, tạo nên một ngày hội đặc biệt mà ngày nay chúng ta biết đến.

Biểu tượng và ý nghĩa của từng nét đặc trưng trong Halloween

Mỗi hình ảnh xuất hiện trong lễ hội Halloween đều chứa đựng một tầng ý nghĩa riêng, chứ không chỉ mang tính trang trí hay giải trí.

Quả bí ngô Jack-o’-lantern: Hình ảnh quả bí ngô được khoét hình khuôn mặt và thắp sáng bên trong bắt nguồn từ truyền thuyết về Jack, người đàn ông lừa cả quỷ và phải lang thang giữa hai thế giới với chiếc đèn làm từ củ cải chứa than hồng. Khi sang Mỹ, người ta thay củ cải bằng bí ngô – thứ quả phổ biến hơn, dễ chạm khắc hơn. Ngọn đèn này tượng trưng cho linh hồn lạc lối tìm đường, đồng thời là biểu tượng xua đuổi bóng tối và sự chết chóc.

Trang phục hóa trang: Ban đầu, người Celt hóa trang để đánh lừa ma quỷ, khiến linh hồn tưởng họ cũng thuộc về thế giới bên kia. Dần dần, phong tục này biến thành ngày hội hóa trang sáng tạo, nơi mọi người được “giải phóng” khỏi khuôn mẫu, tự do thể hiện bản thân. Ở góc độ tâm lý, Halloween là dịp để con người đối diện với nỗi sợ – cái chết, bóng tối, ma quỷ – nhưng trong không khí vui vẻ, giúp họ chấp nhận mặt đối nghịch của sự sống.

Trò “Trick or Treat”: Xuất phát từ phong tục châu Âu thời Trung cổ, trẻ em và người nghèo đi khắp làng gõ cửa, xin bánh “soul cake” – chiếc bánh linh hồn, để cầu nguyện cho người đã khuất của gia chủ. Về sau, khi sang Mỹ, phong tục này biến thành trò “cho kẹo hay bị ghẹo”, vừa mang tính vui đùa, vừa nhắc lại truyền thống chia sẻ và ban phước lành.

Halloween – từ nghi lễ tôn giáo đến lễ hội toàn cầu

Ngày nay, Halloween đã vượt xa phạm vi tôn giáo và văn hóa phương Tây, trở thành một sự kiện văn hóa quốc tế. Ở Mỹ, Canada, Anh, Úc hay châu Âu, đây là dịp để mọi người cùng hóa trang, tổ chức tiệc tùng, trang trí nhà cửa theo chủ đề kinh dị. Ở châu Á, trong đó có Việt Nam, Halloween được giới trẻ đón nhận như một lễ hội sáng tạo, vui chơi và thể hiện cá tính.

Tuy nhiên, nếu chỉ nhìn Halloween dưới góc độ “vui là chính” thì sẽ bỏ qua giá trị cốt lõi của nó. Thực chất, đằng sau lớp vỏ kinh dị, lễ hội này chứa đựng một thông điệp nhân văn sâu sắc:

- Nhắc con người nhớ đến sự hữu hạn của đời người. Mùa đông – biểu tượng của sự chết chóc – đến sau mùa thu, nhưng cũng là bước khởi đầu cho vòng đời mới.

- Dạy con người trân trọng sự sống, biết yêu thương khi còn có thể, thay vì sợ hãi hay né tránh cái chết.

- Thể hiện tinh thần hòa hợp giữa người sống và người đã khuất, giữa ánh sáng và bóng tối, giữa niềm vui và nỗi sợ – những mặt đối lập cấu thành bản chất của cuộc sống.

Halloween trong đời sống hiện đại: Nên hiểu và giữ gìn điều gì?

Ở Việt Nam, nhiều nơi đã tổ chức Halloween theo kiểu “nhập khẩu” – hóa trang càng rùng rợn càng vui, tiệc tùng càng sôi động càng tốt. Nhưng đáng tiếc, ý nghĩa văn hóa – nhân văn của ngày này lại bị xem nhẹ, thậm chí biến tướng thành dịp câu khách hay “sống ảo”.

Thực ra, Halloween không cổ vũ cho bạo lực, máu me hay ma quỷ, mà là dịp để con người nhìn lại chính mình. Nó nhắc ta rằng bóng tối và nỗi sợ là một phần tự nhiên của cuộc sống, chỉ khi dám đối diện, ta mới thực sự trưởng thành. Đồng thời, tinh thần chia sẻ, tưởng nhớ tổ tiên, và niềm tin về sự tiếp nối giữa các thế giới cũng là những giá trị đáng quý, rất gần gũi với văn hóa Á Đông.

Nếu được hiểu đúng, Halloween hoàn toàn có thể trở thành một ngày hội giáo dục và sáng tạo, giúp trẻ em phát huy trí tưởng tượng, học cách tôn trọng sự khác biệt, đồng thời biết trân trọng truyền thống của chính mình.

Vậy, ý nghĩa thực sự của lễ hội Halloween không nằm ở những chiếc mặt nạ kinh dị hay kẹo ngọt đầy túi, mà ở chỗ nó giúp con người nhận thức sâu hơn về sự sống và cái chết, về cách chúng ta đối diện với nỗi sợ và tôn vinh ký ức của những người đi trước. Halloween, dù đã biến đổi theo thời gian và văn hóa, vẫn mang trong mình tinh thần muôn thuở: dù bóng tối có phủ xuống, ánh sáng từ ngọn đèn bí ngô vẫn tỏa ra – như lòng dũng cảm và tình người không bao giờ tắt.

Theo VTC