Bảo trì hệ thống PCCC: Khoảng trống nguy hiểm giữa “đã lắp đặt” và “đang hoạt động”

Thực tế tại nhiều nhà xưởng, cơ sở kinh doanh và khu dân cư cho thấy hệ thống báo cháy, chữa cháy từng được lắp đặt và nghiệm thu, nhưng khi xảy ra cháy lại không kích hoạt hoặc vận hành chậm, khiến thời gian vàng để khống chế đám cháy bị bỏ lỡ.

Đáng lo ngại là sự nhầm lẫn giữa “có hệ thống PCCC” và “hệ thống PCCC sẵn sàng hoạt động”. Khi bảo trì bị xem nhẹ, hệ thống PCCC rất dễ trở thành lớp an toàn mang tính hình thức.

Câu hỏi đặt ra là: Hệ thống PCCC nơi chúng ta sinh sống và làm việc có thực sự sẵn sàng, hay chỉ được nhắc đến sau khi sự cố đã xảy ra?

Thực trạng bảo trì hệ thống PCCC: Khi sự cố phơi bày những gì bị bỏ quên

Mỗi năm, Việt Nam xảy ra hàng nghìn vụ cháy, gây thiệt hại lớn về người và tài sản, chủ yếu tại nhà ở kết hợp kinh doanh, cơ sở sản xuất nhỏ và nhà xưởng tư nhân. Đáng chú ý, nhiều công trình đã lắp đặt hệ thống PCCC nhưng công tác bảo trì chưa được quan tâm đúng mức.

Thực tế tại nhiều công trình, Bảo trì PCCC vẫn mang tính đối phó. Việc kiểm tra chỉ diễn ra khi có thanh tra hoặc phục vụ hồ sơ, trong khi hệ thống tiếp tục vận hành không được đánh giá mức độ sẵn sàng, dù các thiết bị luôn chịu tác động của môi trường, bụi bẩn và hao mòn theo thời gian.

Theo các chuyên gia, hệ thống PCCC không được bảo trì sẽ suy giảm hiệu năng rất nhanh, và các lỗi kỹ thuật thường chỉ bộc lộ khi cháy xảy ra – thời điểm mọi sự chậm trễ đều phải trả giá.

Vì sao công tác bảo trì hệ thống PCCC bị xem nhẹ?

Thực tế vận hành tại nhiều công trình dân dụng và cơ sở sản xuất cho thấy, công tác bảo trì hệ thống PCCC thường không được thực hiện đầy đủ, dù đây là yêu cầu bắt buộc theo quy định. Nguyên nhân không đến từ một yếu tố đơn lẻ, mà là tổng hợp của nhiều khoảng trống trong nhận thức, ưu tiên và giám sát.

Trước hết là vấn đề nhận thức. Không ít chủ cơ sở vẫn xem hệ thống PCCC là hạng mục “hoàn thành một lần” ở giai đoạn xây dựng và nghiệm thu. Sau đó, hệ thống dần bị tách khỏi quá trình vận hành thường nhật, chỉ được chú ý khi có thanh tra hoặc phục vụ hồ sơ, khiến PCCC tồn tại trên giấy tờ nhiều hơn là trong thực tế an toàn.

Bên cạnh đó là áp lực chi phí và ưu tiên vận hành. Trong bối cảnh kinh doanh khó khăn, bảo trì PCCC thường bị xếp sau các hạng mục tạo doanh thu trực tiếp. Việc kiểm tra, chạy thử, bảo dưỡng định kỳ không mang lại lợi ích nhìn thấy ngay, nên dễ bị trì hoãn, trong khi rủi ro lại âm thầm tích tụ theo thời gian.

Một nguyên nhân khác là khoảng trống trong công tác giám sát và thực thi. Dù quy định về bảo trì đã có, việc kiểm tra trên thực tế vẫn thiên về hình thức lắp đặt hơn là tình trạng vận hành. Không ít hệ thống đạt yêu cầu trên hồ sơ nhưng không đảm bảo khả năng hoạt động khi xảy ra sự cố.

Ngoài ra, nhiều cơ sở còn thiếu nhân sự có chuyên môn quản lý vận hành PCCC. Việc theo dõi hệ thống thường được giao kiêm nhiệm, không có quy trình và nhật ký bảo trì rõ ràng, khiến trách nhiệm bị phân tán và dễ bị bỏ ngỏ.

Hệ quả là khi sự cố xảy ra, hệ thống PCCC không phát huy tác dụng, kéo theo thiệt hại về người và tài sản, đồng thời đặt ra trách nhiệm pháp lý trực tiếp cho chủ cơ sở.

Thực tế điều tra nhiều vụ cháy lớn cho thấy, công tác bảo trì luôn là nội dung trọng tâm để xác định lỗi. Việc không có hồ sơ bảo trì, không chứng minh được kiểm tra định kỳ hoặc vận hành thử thường trở thành yếu tố bất lợi cho chủ công trình.

Trong bối cảnh yêu cầu an toàn cháy nổ ngày càng được siết chặt, việc “có hệ thống nhưng không hoạt động” không còn được chấp nhận. Bảo trì PCCC vì thế không chỉ là yêu cầu kỹ thuật, mà là nghĩa vụ pháp lý và trách nhiệm đối với cộng đồng.

 Từ quy định đến thực tế: Làm thế nào để bảo trì hệ thống PCCC đi vào thực chất?

Từ các vụ cháy đã được điều tra và kinh nghiệm thực tiễn, nhiều chuyên gia cho rằng bảo trì PCCC hiệu quả không nằm ở số lần thực hiện, mà ở việc làm đúng bản chất kỹ thuật và duy trì liên tục. Hệ thống chỉ thực sự sẵn sàng khi bảo trì trở thành một phần của vận hành thường ngày, thay vì hoạt động mang tính đối phó theo đợt.

Trước hết, bảo trì cần có kế hoạch định kỳ rõ ràng, phân công trách nhiệm cụ thể. Các hạng mục như trung tâm báo cháy, đầu báo, máy bơm, hệ thống cấp nước và nguồn điện dự phòng phải được kiểm tra, chạy thử theo chu kỳ phù hợp, nhằm đánh giá khả năng phản ứng trong điều kiện gần với thực tế nhất.

Song song đó, hồ sơ và nhật ký bảo trì phải phản ánh đúng tình trạng vận hành theo thời gian. Trên thực tế, nhiều hồ sơ tồn tại mang tính hình thức, không ghi nhận đầy đủ việc chạy thử hay khắc phục lỗi, khiến việc truy vết nguyên nhân và trách nhiệm gặp khó khăn khi sự cố xảy ra.

Một yếu tố quan trọng khác là vai trò của đơn vị chuyên môn. Các hệ thống PCCC là tổ hợp kỹ thuật phức tạp, nhiều lỗi tiềm ẩn chỉ bộc lộ khi được kiểm tra bằng thiết bị đo kiểm và quy trình chuyên sâu. Kinh nghiệm từ Công ty TNHH E&C Thái Bình Dương cho thấy, nhiều hệ thống chỉ phát hiện các lỗi như tụt áp, bơm không đạt công suất hay đầu báo phản ứng chậm khi được chạy thử nghiêm túc theo đúng quy trình.

Ở góc độ quản lý, bảo trì PCCC không nên “khoán trắng”. Chủ cơ sở cần có cơ chế giám sát, nghiệm thu kết quả bảo trì và đánh giá mức độ sẵn sàng sau mỗi đợt kiểm tra, để công tác này đi vào thực chất.

Bài, ảnh: H.H