Hệ lụy từ “thẻ vàng” EC

Ngư dân và doanh nghiệp chịu thiệt

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), Liên minh châu Âu (EU) là một thị trường quan trọng xuất khẩu thủy sản của Việt Nam với lượng xuất khẩu hằng năm khoảng 1,2 - 1,4 tỷ USD, trong đó có khoảng 1/3 là thủy sản khai thác, tương đương 400 triệu USD.

Giám sát sản lượng hải sản tại cảng Tắc Cậu. Ảnh: THÙY TRANG

Những năm qua, “thẻ vàng” của EC đã gây ra những thiệt hại rất lớn cho ngành thủy sản Việt Nam. Do cảnh báo “thẻ vàng”, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang EU liên tục bị sụt giảm từ 6 - 10% mỗi năm. EU đã tụt từ vị trí thứ 2 xuống vị trí thứ 5 trong các thị trường nhập khẩu thủy sản Việt Nam, sau Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc và ASEAN. Uy tín của ngành thủy sản Việt Nam trên trường quốc tế bị sụt giảm. Nhiều đơn hàng bị kiểm tra 100% hồ sơ, xác minh truy xuất nguồn gốc thủy sản khiến thời gian thông quan kéo dài, dẫn đến chi phí tăng thêm từ 15 - 20%.

“Thẻ vàng” EC cũng gây ra những tác động bất lợi đến vị thế và quan hệ ngoại giao của Việt Nam trên trường quốc tế. Cùng với thiệt hại về tài chính, sinh kế của ngư dân và những người chế biến thủy sản cũng bị tác động mạnh. “Thẻ vàng” EC đã gây tác động bất lợi tới chuỗi việc làm của nhiều nhà máy đang hoạt động liên quan đến chế biến, xuất khẩu hải sản và ảnh hưởng đến sinh kế của rất nhiều người lao động.

Hoạt động xuất khẩu thủy sản giảm ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động khai thác của các đội tàu đánh bắt xa bờ phục vụ xuất khẩu. Ghi nhận tại tỉnh, tình hình đánh bắt thủy sản của nhiều chủ tàu, ngư dân không còn mang lại hiệu quả, chi phí đầu tư cao trong khi giá nhiều mặt hàng thủy sản lại không tăng, lợi nhuận ngày càng thu hẹp.

Ông Trần Đắc, ngụ xã Bình An nói: “Năm nay sản lượng cá đánh bắt sụt giảm gần 50% so với trước, mỗi chuyến ra khơi chi phí từ 1 - 1,2 tỷ đồng/cặp tàu, lợi nhuận mỗi chuyến thấp lắm, có chuyến còn lỗ. Tôi cố gắng hết sức chỉ có thể duy trì hoạt động cầm chừng 1 cặp tàu, còn lại buộc phải nằm bờ”.

Cơ hội để gỡ “thẻ vàng”

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết, đoàn thanh tra của EC đã 4 lần sang Việt Nam làm việc xem xét về việc gỡ cảnh báo “thẻ vàng”. Đoàn thanh tra nhìn nhận và đánh giá cao nỗ lực của Việt Nam trong việc thực hiện các khuyến nghị của EC về chống khai thác IUU. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế chậm khắc phục như tình trạng tàu cá vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp vùng biển nước ngoài vẫn còn tiếp tục xảy ra; công tác thực thi pháp luật tại địa phương chưa đồng bộ, trách nhiệm thi hành công vụ của một số tổ chức, cá nhân còn hạn chế, chậm trễ trong điều tra, xác minh, xử lý các vụ việc khai thác IUU, nhất là vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp vùng biển nước ngoài, xử phạt hành vi vi phạm quy định về mất kết nối thiết bị VMS, vượt ranh giới trên biển. Công tác quản lý đội tàu, theo dõi, giám sát hoạt động tàu cá chưa quyết liệt, chặt chẽ, đảm bảo theo quy định. Công tác truy xuất nguồn gốc thủy sản còn yếu và nhiều thiếu sót. Nếu không sớm giải quyết dứt điểm các tồn tại, hạn chế trên thì nguy cơ bị nâng cảnh báo lên thẻ đỏ là rất cao. 

Đợt thanh tra lần thứ 5 tới đây là cơ hội vàng để Việt Nam gỡ “thẻ vàng” EC. Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về tuyên chiến với khai thác IUU, quyết tâm gỡ “thẻ vàng” trong năm 2025, hơn 1 tháng qua, các bộ, ngành, địa phương, trong đó có tỉnh An Giang đang nỗ lực hết sức, dành mọi nguồn lực để khắc phục những điểm yếu, tồn tại, hạn chế đã được chỉ ra, chứng minh cho đoàn thanh tra của EC thấy rằng Việt Nam có sự chuyển biến tích cực trên cả 4 nội dung: Thể chế, quản lý, giám sát đội tàu, truy xuất nguồn gốc và xử lý vi phạm hành chính.

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Lê Hữu Toàn cho biết, thực hiện cao điểm chống khai thác IUU, tính đến ngày 29/11, An Giang đã cơ bản hoàn thành các nhiệm vụ được Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ giao về chống khai thác IUU. Tỉnh quản lý chặt chẽ tàu cá khai thác trên biển, kiên quyết không cho khai thác đối với tàu cá không đủ điều kiện hoạt động. Công tác xử lý hành vi vi phạm khai thác hải sản vùng biển nước ngoài được thực hiện quyết liệt. Nhiều vụ việc vi phạm bị khởi tố, truy tố, xét xử. Bên cạnh nỗ lực, quyết tâm từ phía ngành chức năng, để gỡ “thẻ vàng” EC rất cần sự chung tay vào cuộc, đồng lòng từ phía người dân, đặc biệt là các chủ tàu, thuyền trưởng, ngư dân không tham gia khai thác hải sản trái phép vùng biển nước ngoài, tuân thủ quy định pháp luật về khai thác thủy sản, chống khai thác IUU.

THÙY TRANG