Hương nhãn đầu mùa

Những ngày này, dọc theo tuyến Quốc lộ 91 đoạn qua xã Mỹ Đức (huyện Châu Phú), không khó để bắt gặp những mâm nhãn bày bán ven đường. Đây là loại trái từng giúp dân làm vườn nơi đây ăn nên làm ra, được khách hàng nhiều nơi ưa chuộng. Gặp lại những chùm nhãn căng mọng, thơm ngọt đất phù sa, tôi lại nhớ về những mùa nhãn Mỹ Đức trước đây, thứ đã làm nên thương hiệu “nhãn Mỹ Đức” trứ danh, được thực khách gần xa biết đến.

Là người sinh ra, lớn lên ở Mỹ Đức, tuổi thơ của tôi gắn chặt với những vườn cây mát rượi. Nơi ấy, mỗi năm có đến mấy tháng tôi sống trong mùa nhãn quê hương. Với khách phương xa, mùa nhãn là thời điểm thưởng thức loại trái cây đặc sản. Với tôi, mùa nhãn là nỗi nhớ. Nó thân thương, gần gũi, khắc sâu những kỷ niệm đẹp tươi thời thơ ấu.

Hương nhãn đầu mùa gợi nhớ những ký ức thời thơ bé

Quên sao được khi những cơn mưa đầu ghé qua, đánh thức những chùm bông nhãn trắng xóa trên tán lá xanh um. Bông nhãn bé xíu nhưng dày đặc, khiến người ta mê cả mắt. Năm nào bông trổ nhiều, nội tôi lại thư thả ngồi nhấp chén trà trưa, miệng cười móm mém. Hồi ấy, mùa hè tới cũng là lúc đám chúng tôi quây quần dưới gốc nhãn quê. Bao nhiêu trò chơi con nít diễn ra dưới bóng mát của những cây nhãn già, chắc nịch. Tháng 5 âm lịch, mưa bắt đầu dày hơn, những trái nhãn to hơn lóng tay cái xuất hiện trong đôi mắt thòm thèm của chúng tôi. Mùi hương dân dã cứ nồng nàn quyện trong từng góc vườn, thơm lừng hẳn lên mỗi khi trời sập tối.

Cách đây hơn 30 năm, mỗi nhà đều có vài cây nhãn Mỹ Đức trong vườn, nên đám con nít chẳng mấy khi táy máy. Chỉ là, người ta phải dùng những chiếc lồng đan bằng tre bao từng chùm trái lại, để lũ dơi không ăn được. Trong trí nhớ miên man của mình, tôi từng nghe nội kể mỗi cây nhãn Mỹ Đức trong vườn đều có tuổi ngang ngửa với đời người. Bởi vậy, nội thương mùa nhãn như thương chính mảnh đất mình đã sinh ra. Khi nhãn có lứa trái đầu, nội cẩn thận hái từng chùm trái to rồi bày lên bàn thờ, thắp hương khấn vái tổ tiên. Truyền thống người quê là vậy, ông bà “ăn” trước, con cháu ăn sau.

Với đám con nít thời đó, mùa nhãn là thời điểm ngon miệng nhất trong năm. Hương thơm nồng nàn, vị ngọt thanh thanh với từng múi thịt trong veo của trái nhãn đã trở thành món quà quê không gì thay thế được. Sau những cơn mưa, nhãn rụng đầy vườn. Lúc ấy, chúng tôi lê đôi chân trần ọp ẹp đi lượm từng trái nhãn còn nguyên mang về thưởng thức. Ăn phần thịt trái xong, hột nhãn được giữ lại cho vào nồi luộc đến khi chín nứt vỏ thì vớt ra ăn tiếp. Vì thời đó ít quà bánh, bọn trẻ phải nghĩ ra cách “tận dụng” trái nhãn theo kiểu ấy. Ngẫm lại, cũng ngon đáo để!

Rồi chúng tôi lớn lên, mỗi đứa đi tìm tương lai cho riêng mình. Vườn nhãn năm xưa cũng dần thay đổi. Những cây nhãn Mỹ Đức vì quá già nua đã không còn hữu dụng. Người ta phải thay bằng giống nhãn xuồng có năng suất cao, phẩm chất khá. Tuy nhiên, với những nhà vườn kỳ cựu như nội tôi, giống nhãn Mỹ Đức là không thay thế được. Nội nói, trái nhãn Mỹ Đức “chánh tông” thì vỏ phải bóng, hai “má” căng tròn và mùi thơm rất đậm. Phẩm chất nhãn Mỹ Đức trăm năm vẫn vậy, chỉ là kích cỡ trái ngày càng nhỏ và năng suất chẳng được bao nhiêu.

Dù vậy, nội vẫn giữ vài cây nhãn Mỹ Đức sau nhà để con cháu ăn chơi. Với nội, đó là kỷ niệm khó lòng dứt bỏ. Ra thăm những cây nhãn đã gần 60 năm tuổi, nội đưa tay vuốt những mấu cây sần sùi bởi mưa nắng thời gian. Ánh mắt kèm nhem, nội cố nhớ lại thời điểm đặt những cây nhãn ấy xuống mảnh vườn tươi tốt này. Bây giờ, nội đã gần 90 tuổi đời và vẫn ở đó, dưới bóng những cây nhãn già nua. Hình ảnh ông lão tóc bạc, da mồi chăm bẵm mấy gốc nhãn Mỹ Đức cằn cỗi cứ như những “người bạn già” thăm viếng nhau. Có lẽ, sau những biến thiên của thời gian, những cây nhãn đã trở thành một phần trong cuộc đời của nội.

Thỉnh thoảng, tôi có về thăm nội để lắng nghe những câu chuyện đời xưa, để được nhìn lại trái nhãn Mỹ Đức thơm lừng đong đưa trong gió mùa hè. Có thể, thời gian sẽ lại có những đổi thay, nhưng mùa nhãn chín vẫn luôn là một phần của vùng đất Mỹ Đức - Khánh Hòa. Để những ai từ đó lớn lên, sẽ nghe lòng có chút bâng khuâng khi thoảng nghe hương nhãn đầu mùa trên bước đường xuôi ngược.

THANH TIẾN