Luật sư - người đồng hành trong tố tụng hình sự

Theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, bị can, bị cáo có quyền mời luật sư tham gia bào chữa từ giai đoạn khởi tố, điều tra đến khi vụ án được xét xử tại tòa. Ở giai đoạn điều tra, luật sư được quyền có mặt khi lấy lời khai, tham gia hỏi cung, nghiên cứu hồ sơ vụ án và đưa ra ý kiến nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho thân chủ, tránh tình trạng ép cung, mớm cung hay các sai phạm tố tụng có thể xảy ra. Trong giai đoạn truy tố và xét xử, vai trò của luật sư rất quan trọng. Bằng kiến thức pháp luật và kỹ năng tranh tụng, luật sư phân tích chứng cứ, chỉ ra những tình tiết gỡ tội, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự; đồng thời tranh luận bình đẳng với kiểm sát viên tại phiên tòa.

Thực tế cho thấy, nhiều vụ án có sự tham gia của luật sư giúp làm sáng tỏ bản chất sự việc, minh oan cho người vô tội hoặc giúp bị cáo được áp dụng mức án công bằng, nhân văn. Trong một vụ án giết người, luật sư Nguyễn Thị Kim Soàn thuộc Đoàn Luật sư tỉnh là người bào chữa tham gia tố tụng cho thấy vai trò bào chữa tích cực của luật sư. Trong vụ việc, bị cáo Danh Tiến Anh, ngụ xã Đông Hưng sau khi đi nhậu về xảy ra mâu thuẫn, cự cãi với cha vợ là ông P.V.L. Trong lúc nóng giận, Tiến Anh chém ông L và gây thương tích nhiều thành viên trong gia đình. Gây án xong Tiến Anh đến cơ quan công an đầu thú.

Luật sư Nguyễn Thị Kim Soàn thuộc Đoàn Luật sư tỉnh tham gia tố tụng hình sự, chỉ định tại phiên tòa xét xử các vụ án hình sự.
Ảnh: HUỲNH HUYỀN

Tại phiên tòa, đại diện Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh đề nghị mức án 10 năm tù về tội giết người đối với Tiến Anh. Tuy nhiên, luật sư bào chữa chứng minh được nhiều tình tiết giảm nhẹ. Bà Soàn cho biết: “Bị cáo phạm tội trong trạng thái say xỉn, bị kích động tinh thần. Sau khi gây án bị cáo chủ động đến cơ quan công an đầu thú, gia đình bị cáo chủ động bồi thường toàn bộ chi phí chữa trị cho các bị hại, bị hại có đơn xin giảm nhẹ hình phạt. Đồng thời, bị cáo là lao động chính nuôi cha mẹ già yếu, con nhỏ”. Nhờ những lập luận và chứng cứ đó, hội đồng xét xử xem xét và tuyên phạt bị cáo 9 năm tù. Kết quả này thể hiện rõ vai trò bào chữa nhân văn, hợp tình, hợp lý của luật sư.

Ngoài việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp, luật sư còn là cầu nối để thân chủ hiểu và tuân thủ pháp luật, đồng thời góp phần định hướng dư luận xã hội. Bên cạnh việc bào chữa tại tòa, luật sư còn là cầu nối giữa thân chủ với các cơ quan tiến hành tố tụng. Trong nhiều vụ việc, thân chủ lo lắng, thiếu hiểu biết pháp luật, dễ khai báo nhầm lẫn hoặc bất lợi cho mình. Luật sư giải thích quyền lợi, định hướng cách ứng xử phù hợp, truyền tải ý kiến, kiến nghị của bị can, bị cáo đến cơ quan điều tra, viện kiểm sát, tòa án một cách hợp pháp và đúng trình tự. Trong nhiều phiên tòa, phần bào chữa của luật sư giúp hội đồng xét xử có cái nhìn toàn diện hơn về vụ án, từ đó đưa ra những bản án vừa nghiêm minh vừa nhân văn.

Luật sư chính là “lá chắn pháp lý” không thể thiếu trong tố tụng hình sự. Họ không chỉ bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho thân chủ mà còn góp phần bảo vệ công lý, giảm oan sai và củng cố niềm tin của Nhân dân vào pháp luật. Mỗi vụ án được làm sáng tỏ, mỗi số phận thoát khỏi oan sai là minh chứng thuyết phục cho vai trò của luật sư trong xã hội pháp quyền.

HUỲNH HUYỀN