Mùa nước đổ

Những vị cao niên xóm tôi có kinh nghiệm nhìn nước đổ đoán năm đó nước lên cao hay thấp. Sau này lớn lên tôi mới biết, nếu thấy dòng nước chảy càng xiết, màu nước càng đỏ sậm thì năm đó nước sẽ lên cao. Còn ngược lại, nước đôi khi chỉ ngập qua cánh đồng rồi rút.

Nhưng đó là chuyện sau này, chứ lúc nhỏ tụi tôi chỉ thích tới mùa nước đổ để thi nhau lội ngược dòng, để nhìn các chú ở xã xuống đắp đập bảo vệ mấy công lúa vụ hè thu, hoặc lội vớt mấy cây củi mục trôi xuống từ thượng nguồn.

Gần nhà tôi có con rạch Trà Bông, năm nào khi nước đổ cũng được đắp một con đập dài chừng bốn chục thước ở vàm. Tụi tôi thích đắp đập là có nguyên do, bởi năm nào cũng vậy, khi đập khô rồi là con nít xóm tôi tụ lại đó mỗi chiều để chơi trò đóng tuồng gánh hát. Mấy anh chị lớn lớn thì lấy mền, lấy khăn quấn quanh người, lấy bông cỏ giắt lên tóc để vào vai đào chánh, kép chánh lâm li bi đát. Tụi nhỏ thì cầm đèn dầu đứng xung quanh và đóng vai quân sĩ khi cần. Tối nào cũng vui như hội.

Chuẩn bị xong đâu đấy, anh Hùng Em xóm tôi sẽ ra giới thiệu, rồi tuồng hát bắt đầu. Tôi say sưa xem các anh chị hát diễn, đôi khi ai đó kêu “quân bây đâu” thì tôi “dạ” lớn lên một tiếng, cảm giác như mình cũng góp phần quan trọng trong vở tuồng. Những đêm diễn gánh hát giả trên con đập Trà Bông ấy vậy mà sống mãi trong ký ức tôi mấy chục năm không hề phai nhạt. Dù anh Hùng Em bây giờ lang bạt rất lâu chưa về cố xứ.

Mấy chị mấy cô của tôi, những công chúa công nương trên cái sân khấu ngày nào giờ con đàn cháu đống, tóc ngả màu sương. Những đứa cầm đèn, những thằng quân sĩ như tôi giờ trở lại quê xưa chỉ thấy chạnh lòng như nghe bài Dạ cổ.

Năm nay nước đổ lại đỏ ngầu con sông cái, nhưng vàm con rạch Trà Bông từ lâu đã được xây cống, không còn ai đắp đập như xưa. Trò chơi tuổi thơ chỉ còn trong ký ức. Đoàn hát cải lương xóm Trà Bông cũng “rã gánh” lâu rồi!

TRƯƠNG CHÍ HÙNG