Tinh thần “Cây có cội, nước có nguồn” được gìn giữ qua di tích như: từ đường, nhà thờ họ, phần mộ tổ và nối dài theo thời gian nhờ con cháu duy trì các hoạt động truyền thống mang tính nội bộ. Điển hình như lễ giỗ tổ thường diễn ra vào dịp đầu xuân, thuận tiện cho con cháu dù làm ăn xa có thể hội tụ về.
Dịp này, các thế hệ từ già đến trẻ đều được ôn lại lịch sử của tổ tiên: có dòng họ mạnh về làm ăn kinh tế; có dòng họ nêu cao tinh thần hiếu học, con cái đỗ đạt và đóng góp cho xã hội; có dòng họ từ xa xưa đã ghi công lớn với đất nước, được vinh danh và thờ phụng.
Dòng họ Lê Công (TP. Châu Đốc) nhờ những việc làm nhân đức, cải thiện cuộc sống cho cộng đồng được triều đình ở Huế ghi nhận và nhà vua ban chiếu sắc phong cho ông Lê Công Thoàn (ông tổ lớn nhất) chức “Tiền hiền” làng Châu Phú. Dòng họ Dương (Châu Phú và Chợ Mới) noi theo gương của ông, bà không ngại khó khăn, gian khổ từ thuở khai hoang lập đất, nhiều thành viên tham gia cách mạng trong 2 cuộc kháng chiến được tặng thưởng Huân chương, Bằng khen. Dòng họ Đoàn (Phú Tân) tự hào với truyền thống hiếu học, con cháu thành công ở các lĩnh vực khác nhau trong xã hội.
Ngoài ra, các dòng họ còn duy trì lễ chúc thọ, tuyên dương con cháu học hành chăm ngoan, đạt kết quả cao và mở rộng hoạt động chăm lo ra xã hội, hướng đến người nghèo, học sinh (HS) nghèo của địa phương.
Truyền thống hiếu học là niềm tự hào của đa số dòng họ, bởi nhờ học tập, con cháu thành đạt, làm ăn thuận lợi đã góp phần cho gia đình ổn định, phát huy các giá trị đạo đức, sống mẫu mực, đoàn kết.
Hiện nay, dòng họ Đoàn (Phú Tân) có 3 thạc sĩ, 13 cử nhân trình độ đại học, 2 cá nhân đang học tiến sĩ, tất cả con cháu đều có việc làm đúng chuyên môn, thu nhập ổn định.
Cuối năm 2016, dòng họ Đoàn đã thành lập chi hội khuyến học nhằm nêu gương về nhân cách, lối sống, chăm lo nuôi dưỡng con cháu mạnh khỏe, hiếu thảo, phấn đấu vượt khó và giữ vững ý chí cho con cháu đến trường đúng độ tuổi, học hành đến nơi đến chốn.
Chi hội đã thành lập quỹ khuyến học dòng họ, khen thưởng cho HS, sinh viên (SV) học giỏi xuất sắc bằng tiền hoặc hiện vật trị giá từ 200.000 đồng đến 1.000.000 đồng/cháu, cấp học bổng cho HS, SV đạt học lực khá trở lên và trợ cấp cho HS, SV hoàn cảnh gia đình khó khăn, phấn đấu hàng năm đạt 100 gia đình hiếu học và được công nhận dòng họ hiếu học.
Năm 2017, huyện Phú Tân có thêm Chi hội khuyến học dòng Huỳnh, Ban điều hành dòng họ đặc biệt quan tâm đến công tác khuyến học, khuyến tài nhằm vận động các gia đình trong dòng họ ai cũng có tinh thần hiếu học, mỗi gia đình trở thành gia đình hiếu học, gia đình văn hóa, khuyến khích con cháu nỗ lực học tập, rèn luyện trở thành người có ích trong gia đình và xã hội.
Dù đóng góp công lao to lớn cho đất nước làm rạng danh tổ tông hay ghi dấu trong xã hội bằng những thành công nhất định, mỗi dòng họ đều tự hào khi truyền thống tốt đẹp lâu đời của ông cha là bài học vô giá và nghị lực tinh thần cho thế hệ sau noi theo.
Truyền thống trong dòng họ được giữ gìn và phát huy đã góp phần vào bản sắc văn hóa của dân tộc. Tìm về dòng họ chính là tìm về cội nguồn và cũng là truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
Giỗ tổ là một trong những truyền thống nhiều dòng họ lưu giữ
Tổ chức về nguồn ôn lại lịch sử dòng tộc
Mỹ Hạnh