Một nghiên cứu đăng trên Tạp chí PLOS ONE đã xác định thời điểm Pharaoh Nebpehtire Ahmose trị vì Ai Cập, kết luận ông lên ngôi vào nửa sau thế kỷ 16 trước Công nguyên.
Phát hiện này không chỉ làm rõ niên đại của một trong những nhân vật mở đầu Vương triều thứ 18, mà còn mở ra hướng nghiên cứu mới về mối liên hệ lâu nay được đồn đoán giữa sự kiện Xuất hành trong Kinh Thánh và vụ phun trào núi lửa Thera trên biển Aegea.
Giáo sư Hendrik J. Bruins thuộc Đại học Ben-Gurion vùng Negev của Israel - tác giả chính của nghiên cứu - cho biết đây là lần đầu tiên hai học giả sử dụng phương pháp phân tích đồng vị carbon để xác định niên đại liên quan trực tiếp đến Ahmose.
Công trình mang ý nghĩa lớn đối với việc hiểu lịch sử Ai Cập, vùng đất Israel và toàn khu vực.
Vụ phun trào núi lửa Thera, cách Crete 120km, từ lâu thu hút giới khảo cổ bởi khả năng gắn với truyền thuyết Atlantis của Hy Lạp và câu chuyện Kinh Thánh về việc người Israel được giải phóng khỏi ách nô lệ.
Sự kiện này có thể đã gây ra nhiều ngày tăm tối, sóng thần và thậm chí là cột lửa có thể quan sát từ Ai Cập. Tro núi lửa Thera đã được tìm thấy tại Israel và Ai Cập.
Trước đây, giới nghiên cứu cho rằng vụ phun trào xảy ra khoảng năm 1500 trước Công nguyên.
Ahmose, người sáng lập Vương triều thứ 18 và khởi đầu Thời kỳ Tân vương, trị vì sau giai đoạn hỗn loạn kéo dài nhiều thế kỷ. Một hiện vật nổi tiếng từ thời ông - "Bia Bão tố" - mô tả những hiện tượng khí hậu khủng khiếp. Nhiều học giả từng cho rằng văn bản này đề cập đến vụ Thera.
Tuy nhiên, Giáo sư Bruins và đồng tác giả Johannes van der Plicht (Đại học Groningen) đã tiến hành phân tích đồng vị carbon trên hiện vật liên quan đến Ahmose, đồng thời so sánh với mẫu hạt và cành cây bị cháy trong vụ phun trào. Kết quả cho thấy Ahmose trị vì vài thập kỷ sau thảm họa Thera, từ đó bác bỏ giả thuyết lâu nay.
Phát hiện then chốt đến từ một viên gạch bùn khai quật ở đền Ahmose tại Abydos đầu thế kỷ 20, được đóng dấu với tôn hiệu của Ahmose. Các nhà nghiên cứu đã tách được một sợi rơm dùng để gia cố gạch, cho phép tiến hành định tuổi.
Theo Giáo sư Bruins, kết quả định tuổi ủng hộ mốc niên đại “thấp,” đặt thời điểm xây dựng đền vào khoảng 1517-1502 trước Công nguyên. Một tượng shabti bằng gỗ từ Viện bảo tàng Petrie cũng cho kết quả trùng khớp.
Trong khi đó, niên đại vụ phun trào Thera được xác định sớm hơn 60–90 năm. Do đó, “Bia Bão tố” nhiều khả năng đề cập đến một sự kiện khí hậu khác.
Nghiên cứu không trực tiếp bàn về tác động lên niên đại lịch sử Israel, nhưng Giáo sư Bruins khẳng định hệ quả là rất lớn và ông đang chuẩn bị một nghiên cứu về vấn đề này. Từ lâu, ranh giới giữa Thời kỳ Đồ đồng Trung và Đồ đồng Muộn ở Canaan được liên hệ với sự khởi đầu của Vương triều thứ 18 Ai Cập.
Tuy nhiên, nếu Thutmose III - pharaoh được cho là phá hủy các thành bang Canaan - không phải là thủ phạm, giới nghiên cứu cần xác định ai đã gây ra sự tàn phá đó, bởi không có bằng chứng về các chiến dịch quân sự lớn trong Thời kỳ Trung gian thứ Hai.
Nhiều học giả cho rằng câu chuyện Xuất hành mang tính biểu tượng hơn là lịch sử; số khác đặt sự kiện vào đầu thế kỷ 13 trước Công nguyên. Giáo sư Bruins không đồng tình, cho rằng mốc thời gian đó không phù hợp với hồ sơ khảo cổ.
Ông lập luận rằng một trong những chìa khóa để truy tìm thời điểm Xuất hành là hiện tượng “ba ngày tăm tối” - điều chỉ có thể do một vụ phun trào núi lửa cực lớn gây ra.
So sánh với vụ phun trào Tambora năm 1815, ông cho rằng Thera là hiện tượng duy nhất đủ sức gây tối đen nhiều ngày ở Ai Cập.
Giáo sư Bruins hiện đang thu thập mẫu từ các tầng phá hủy tại Canaan để xác định niên đại chính xác, qua đó kiểm chứng giả thuyết liệu sự kiện Xuất hành và biến động đô thị tại Canaan có liên hệ với Thera hay không.
Ông khẳng định: “Các giả thuyết chỉ có giá trị khi được chứng minh bằng bằng chứng khoa học - những con số niên đại rõ ràng".
Theo Vietnamplus.vn
Đọc nhiều
