Những danh nhân tuổi Dần

*Anh hùng giải phóng dân tộc Hồ Chí Minh

Chủ tịch Hồ Chí Minh (sinh năm Canh Dần 1890), tên lúc nhỏ là Nguyễn Sinh Cung. Người mất ngày 2-9-1969 tại Hà Nội, thọ 79 tuổi.

Năm 1911, Người ra nước ngoài, làm nhiều nghề, tham gia cuộc vận động cách mạng của nhân dân nhiều nước, đồng thời không ngừng đấu tranh cho độc lập, tự do của dân tộc mình. Ngày 3-2-1930, Người chủ tọa Hội nghị thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam. Ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, tuyên bố thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa; tổ chức tổng tuyển cử tự do trong cả nước, bầu Quốc hội và thông qua Hiến pháp dân chủ đầu tiên của Việt Nam. Quốc hội khóa I (1946) bầu Người làm Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Tại Đại hội lần thứ II của Đảng (1951), Người được bầu làm Chủ tịch Ban Chấp hành Trung ương Đảng.

Chủ tịch Hồ Chí Minh là người thầy vĩ đại của cách mạng Việt Nam, lãnh tụ kính yêu của giai cấp công nhân và của cả dân tộc Việt Nam, một chiến sĩ xuất sắc, nhà hoạt động lỗi lạc của phong trào cộng sản quốc tế và phong trào giải phóng dân tộc. Năm 1987, UNESCO đã tôn vinh Hồ Chí Minh là “Anh hùng giải phóng dân tộc Việt Nam - Nhà văn hóa kiệt xuất”.

*Vua Trần Thái Tông

Trần Thái Tông (sinh năm Mậu Dần 1218) là vị vua đầu tiên của nhà Trần, tên thật là Trần Bồ, sau đổi thành Trần Cảnh. Ông còn là nhà nghiên cứu Phật học, nhà thơ.  Làm vua từ năm 7 tuổi (năm 1225), ở ngôi 32 năm, làm Thái Thượng hoàng 19 năm trước khi truyền ngôi cho con là thái tử Trần Hoảng (sau là vua Trần Thánh Tông).

*Nhà sử học Lê Văn Hưu

Lê Văn Hưu là nhà sử học nổi tiếng đầu tiên của nước ta (sinh năm Canh Dần 1230). Năm 1248, Lê Văn Hưu đỗ Bảng nhãn (sau Trạng nguyên) . Ông giữ chức Kiểm pháp quan (trông coi việc Hình luật), rồi Hàn lâm Viện học sĩ, kiêm Quốc sử Việt giám tu. Năm 1272, ông hoàn thành việc biên soạn “Đại Việt Sử ký”, bộ quốc sử đầu tiên của nước ta. Lê Văn Hưu mất năm 1322.

Ông đã lãnh đạo nhân dân Đại Việt chống lại cuộc xâm lược lần thứ nhất của quân Nguyên Mông. Được xem là minh quân, ông còn được sử sách Phật giáo tôn xưng như bậc Thiền sư. Vua Trần Thái Tông qua đời năm 1277, hưởng dương 59 tuổi.

*Phan Huy Chú

Phan Huy Chú (sinh năm Nhâm Dần 1782) là nhà thơ - nhà bác học thế kỷ XIX. Ông là con của Phan Huy ích, thi đỗ Tú tài năm 1821. Vua Minh Mạng triệu ông vào kinh làm biên tu ở  Viện Hàn lâm. Năm 1824, ông làm Phó sứ sang nhà Thanh (Trung Quốc). Năm 1828, làm Phủ thừa phủ Thừa Thiên, Hiệp trấn Quảng Nam.

 Đời quan trường của Phan Huy Chú lúc thăng, lúc trầm, nên sinh chán nản, ông từ quan về làng dạy học, viết sách rồi mất vào năm 1840, thọ 58 tuổi. Bộ sách Lịch triều Hiến chương loại chí, gồm 49 quyển với 10 năm biên soạn là công trình biên khảo đồ sộ của ông.

* Ngô Đức Kế

Ngô Đức Kế (sinh năm Mậu Dần 1878), là chí sĩ yêu nước, nhà báo. Ông xuất thân là nhà nho yêu nước. Ông đã cùng Đặng Nguyên Cẩn, Lê Văn Hân mở Triều Dương thương điếm ở Vinh, buôn bán hàng nội, trợ cấp kinh phí, liên kết với các đồng chí trong phong trào Đông Du. Năm 1908, ông bị bắt và đày ra Côn Đảo 13 năm.

Năm 1922, ông ra Hà Nội làm chủ bút tờ Hữu Thanh, đối chọi với tờ tạp chí Nam Phong. Báo bị đóng cửa, ông mở Giác Quần Thư xã (năm 1926), xuất bản một số sách tiến bộ: Phan Tây Hồ di thảo (năm 1927); Đông Tây vĩ nhân. Ông là người có nhiều uy tín với thanh niên trí thức những năm 20 của thế kỷ XX. Ông qua đời vào năm 1929, hưởng dương 51 tuổi.

K.N (Sưu tầm)