Bên dòng Chắc Băng

Kênh xáng Chắc Băng, đoạn qua địa bàn tỉnh An Giang. Ảnh: PHẠM TRUNG HIẾU

Từ con kênh huyền thoại…

Trong quyển “Bạc Liêu xưa” có nhắc, Chắc Băng là một con kênh nhỏ, chưa có tên. Trong lúc chạy trốn quân Tây Sơn, Nguyễn Ánh đến vùng đất này; lúc trọng bệnh, nghĩ mình không qua khỏi, ông trối với quan quân rằng: “Cơn bệnh ngặt nghèo này không chữa hết. Chắc trẫm phải băng rồi”. Về sau, người ta nhớ câu nói “Trẫm chắc băng” nên đặt tên cho con kênh này là Chắc Băng. Còn cố nhà văn Sơn Nam thì lý giải, địa danh Chắc Băng là do đọc trại từ tiếng Cao Miên “Chap tung”, nghĩa là chim chằng bè, loài chim có nhiều ở vùng đất này…

Đến thời Pháp thuộc, nhận thấy con kênh Chắc Băng có nhiều giá trị khai thác nên năm 1919, Pháp cho đào mở rộng kênh xáng Chắc Băng để vận chuyển “vàng trắng” (muối) ở Bạc Liêu qua Xà No rồi lên Sài Gòn. Ngoài ra, còn dùng để di chuyển khai thác lúa, mật ong vùng U Minh và thu mua lông chim làm áo ấm...

Về phía cách mạng, thời điểm những năm 1927 trở đi, phong trào yêu nước phát triển mạnh, nhiều thanh niên ở Ranh Hạt, U Minh và các vùng lân cận tích cực tham gia các phong trào yêu nước, nhất là tuyên truyền, vận động địch giác ngộ... Đến mùa khô năm 1932, bên dòng Chắc Băng đã chứng kiến Chi bộ Đảng đầu tiên của Đảng bộ tỉnh Kiên Giang trước hợp nhất được thành lập tại làng Ranh Hạt, đánh dấu cho chủ nghĩa Mác - Lênin và chủ trương, đường lối của Đảng đã đến vùng quê xa xôi nhất, tạo tiền đề cho việc lãnh đạo cách mạng, giành chính quyền về tay Nhân dân sau này.

Không chỉ vậy, sau Hiệp định Genève 1954, kênh Chắc Băng còn được chọn là trung tâm khu tập kết 200 ngày đêm, đưa bộ đội và cán bộ miền Nam ra Bắc học tập. Khi ấy, vùng Trí Phải là bến chuyển quân lớn tại Cà Mau. Còn Kiên Giang cũ là khu vực xã Phong Đông, nay là xã Vĩnh Phong, tỉnh An Giang. Và, cũng trên dòng Chắc Băng năm ấy, má Lê Thị Sảnh từng gởi cây vú sữa cho cán bộ tập kết kính tặng Bác Hồ, với lòng kính yêu của dân - quân miền Nam dành cho Bác và miền Bắc... Ngoài ra, khu vực kênh xáng Chắc Băng còn là nơi che chở cho nhiều đồng chí như Lê Duẩn, Lê Đức Thọ, Võ Văn Kiệt... hoạt động cách mạng trong giai đoạn chiến tranh ác liệt nhất. 

…đến “bệ đỡ” cho sản xuất nông nghiệp

Theo Phó Bí thư Đảng ủy xã Vĩnh Bình Võ Thanh Xuân, dòng Chắc Băng mang đậm nét văn hóa “trên bến dưới thuyền” lâu đời của miệt sông nước Cà Mau - An Giang. Ngày nay, con kênh này là tuyến đường thủy huyết mạch, đồng thời cung cấp nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp bền vững… “Sau giải phóng, kênh Chắc Băng trở thành tuyến giao thương quan trọng, vận chuyển vật liệu xây dựng, rồi vận chuyển thiết bị, nguyên vật liệu thực hiện các dự án quan trọng quốc gia như Khí - Điện - Đạm Cà Mau và gần đây là tuyến vận chuyển, bơm cát làm đường Hồ Chí Minh… Còn trong đời sống hằng ngày, kênh Chắc Băng giúp người dân phát triển thương mại, nhất là trong nông nghiệp với mô hình tôm - lúa bền vững”, ông Võ Thanh Xuân nói.

Nhiều nông dân sinh sống gần trọn đời người bên dòng Chắc Băng cũng khẳng định, con kênh đã tạo sinh kế bền vững. Không chỉ đóng vai trò quan trọng trong giao thương đường thủy mà từ con kênh này, hàng loạt những con kênh xương cá được đào để tháo phèn, rửa mặn, vận chuyển nông sản từ trong rừng ra sông lớn… Đặc biệt, con kênh đã cung cấp nguồn nước quan trọng cho một bộ phận khu vực bán đảo Cà Mau, tạo nên những cánh đồng tôm - lúa ngút ngàn, nổi tiếng với những vùng trồng lúa cao sản hữu cơ xuất ngoại.

Ông Trương Minh Nhân, ngụ xã Vĩnh Thuận chia sẻ: “Khu vực ấp này (Đòn Dong) quy hoạch thực hiện mô hình tôm - lúa. Lúa thì trồng giống ST24, ST25 phát triển rất tốt, đạt năng suất khoảng 8 tấn/ha. Còn tôm sú, tôm thẻ, cua cũng cho thu hoạch khá. Trung bình, mỗi ha mô hình này cho lãi hơn 200 triệu đồng, nên giờ cuộc sống bà con mình ở đây khá thoải mái, tháng nào cũng có thu nhập”.

Để phát huy hơn nữa giá trị dòng kênh Chắc Băng, ông Võ Thanh Xuân còn gợi ý nghiên cứu hình thành điểm homestay phục vụ khách ven con kênh này. Theo ông, khách sẽ bắt đầu tham quan, nghe chuyện lịch sử hào hùng tại Khu chứng tích chiến tranh rừng tràm Bang Biện Phú, rồi xuống vỏ lãi khám phá con kênh huyền thoại; tham quan chợ nổi Vĩnh Phong, mua ít đặc sản địa phương, thưởng thức bún xuồng bồng bềnh sóng nước. Sau đó, khách sẽ tìm hiểu bến tập kết Chắc Băng và nơi Chi bộ Đảng đầu tiên của Kiên Giang cũ - Ranh Hạt. Trên đường đi, khách có thể xem cảnh chài lưới, mua tôm sông, cá chẽm được người dân địa phương bắt ngay trên kênh xáng này. Cuối cùng là mang các sản vật đó trở về homestay tự tay chế biến, rồi thưởng thức…

PHẠM TRUNG HIẾU