Các xã ven biển hướng tới nghề cá bền vững

Cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Tây Yên phát tờ rơi hướng dẫn ngư dân cập nhật thông tin tàu cá, thông tin cá nhân lên ứng dụng VNeID. Ảnh: TIẾN VINH

Phát triển kinh tế biển gắn với bảo vệ nguồn lợi thủy sản

Ông Nguyễn Văn Đông - Bí thư Đảng ủy xã Bình Giang cho biết, hoạt động khai thác, nuôi trồng thủy sản được người dân trên địa bàn xã phát triển mạnh theo hướng bền vững gắn với bảo vệ môi trường biển và rừng phòng hộ ven biển. Một số mô hình kinh tế dưới tán rừng như: Nuôi tôm, cua, cá có hiệu quả kinh tế cao. Hằng năm, tổng sản lượng khai thác đạt 2.992 tấn, vượt 16,88% so với nghị quyết nhiệm kỳ; sản lượng nuôi trồng đạt 1.685 tấn, đạt hơn 105% chỉ tiêu.

Xã Hòn Nghệ có 155 tàu, trong đó 125 tàu hoạt động khai thác hải sản, còn lại phục vụ hậu cần nghề cá. Sản lượng khai thác từ năm 2020 - 2025 đạt 21.389 tấn, vượt 22% so chỉ tiêu. Địa phương quan tâm thực hiện quy định về đăng ký, đăng kiểm, đánh dấu và viết số cho tàu cá. Ủy ban nhân dân xã phối hợp ngành chuyên môn các cấp triển khai đạt hơn 90% kế hoạch. Qua rà soát có 101 tàu hoàn thành hồ sơ, đo đạc đầy đủ; 19 tàu bị loại do trùng thông tin hoặc hư hỏng. Việc quản lý tàu cá bằng hồ sơ cụ thể giúp chính quyền nắm chắc lực lượng khai thác trên biển, hạn chế tình trạng tàu “3 không” (không đăng ký, không đăng kiểm, không giấy phép khai thác thủy sản), góp phần ngăn chặn vi phạm quy định chống IUU.

Tại xã Sơn Hải, kinh tế biển tiếp tục giữ vai trò mũi nhọn. Xã có 298 tàu cá, trong đó có 286 tàu đăng ký hợp lệ. Sản lượng khai thác bình quân đạt hơn 13.000 tấn/năm, vượt 10,6% so nghị quyết; sản lượng nuôi trồng đạt hơn 2.300 tấn, đạt 117,3% chỉ tiêu. “Xã phát huy hiệu quả mô hình đồng quản lý trong bảo vệ nguồn lợi thủy sản. Tổ cộng đồng bảo vệ nghêu, lụa được Ủy ban nhân dân huyện Kiên Lương (trước sáp nhập) công nhận và giao quyền quản lý theo Quyết định số 42/QĐ-UBND, ngày 2/1/2025. Xã còn hỗ trợ 26,4 triệu đồng để lắp thiết bị giám sát hành trình cho tàu cá; cấp mã số cho 78 hộ dân với 931 lồng bè nuôi thủy sản; hỗ trợ 4 mô hình nuôi cá bè sử dụng lồng HDPE và thức ăn công nghiệp. Những mô hình này không chỉ nâng cao năng suất mà còn góp phần bảo vệ môi trường, tạo sinh kế ổn định cho ngư dân”, Bí thư Đảng ủy xã Sơn Hải Ong Văn Tỷ cho biết.

Chung tay vì nghề cá có trách nhiệm

Bên cạnh kết quả đạt được, lãnh đạo một số xã nhận định, công tác phòng, chống khai thác IUU tại địa phương còn không ít khó khăn, vướng mắc như một số ngư dân tuy nhận thức rõ nhưng chưa chấp hành nghiêm quy định về lắp đặt và duy trì thiết bị giám sát hành trình; nhiều tàu cá cũ, nhỏ chưa đủ điều kiện lắp đặt hoặc chi phí vận hành cao nên ngư dân còn ngại.

Việc cập nhật, quản lý dữ liệu tàu cá, thuyền viên, nhật ký khai thác còn chậm do nhân lực ở cơ sở mỏng trong khi số lượng tàu nhiều, hoạt động phân tán. Một số tàu cá thường xuyên thay đổi ngư trường, khó kiểm soát khi ra, vào cảng hoặc neo đậu dài ngày ngoài biển. Công tác tuyên truyền tuy đa dạng hình thức nhưng ở vùng xa, vùng đảo vẫn còn trường hợp ngư dân tiếp cận thông tin hạn chế, chưa nắm vững quy định quốc tế về ranh giới khai thác. Nguồn vốn hỗ trợ ngư dân chuyển đổi nghề hạn chế. Chính quyền cơ sở gặp khó trong việc xử lý hành vi vi phạm nhỏ lẻ vì chế tài chưa đủ sức răn đe và việc phối hợp giữa các lực lượng còn chồng chéo.

“Không chỉ chú trọng sản xuất, địa phương đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về chống khai thác IUU. 5 năm (2020 - 2025), xã tổ chức 18 cuộc tuyên truyền, thu hút hơn 1.600 lượt người tham dự; đồng thời tháo dỡ 1 chòi và nhổ 36 cọc cắm bao chiếm biển trái phép, góp phần lan tỏa ý thức tuân thủ pháp luật trên vùng biển địa phương”, ông Nguyễn Văn Đông nói.

Cuộc chiến chống khai thác IUU không chỉ là việc áp đặt mệnh lệnh hành chính hay xử phạt vi phạm mà còn là hành trình kiên trì thay đổi nhận thức, nâng cao ý thức cộng đồng, xây dựng “văn hóa khai thác” bền vững. Ông Huỳnh Văn Sơn - ngư dân xã Vân Khánh cho biết: “Trước đây, chúng tôi chưa ý thức hết việc khai thác hải sản bất hợp pháp nguy hại thế nào. Nhờ bộ đội, chính quyền địa phương giải thích, tôi hiểu nếu còn vi phạm, không chỉ bị phạt tiền, mất tàu mà con cháu sau này cũng mất đi nguồn sống. Bây giờ ra khơi là chúng tôi chấp hành nghiêm, không dám vượt ranh giới”.

Mỗi địa phương “sống nhờ biển” không chỉ chú trọng phát triển kinh tế mà còn gắn chặt nhiệm vụ bảo vệ môi trường, nguồn lợi thủy sản và tuân thủ luật pháp quốc tế. Mỗi ngư dân đều đang góp phần xây dựng hình ảnh nghề cá Việt Nam có trách nhiệm, cùng cả nước hướng tới mục tiêu sớm gỡ bỏ “thẻ vàng” của EC, vì một tương lai phát triển bền vững trên biển.

GIA KHÁNH