Đại đoàn kết trên quỹ đất công - Bài 1: Những khu nhà “đi trước chủ trương”

Trong chăm lo an sinh xã hội, Đảng và Nhà nước ta luôn xác định “an cư” là nền tảng để người dân “lạc nghiệp”. Tuy nhiên, trên thực tế, hàng ngàn hộ nghèo ở các địa phương gặp trở ngại lớn khi vừa thiếu tiền, thiếu việc làm ổn định vừa thiếu cả đất ở. Với họ, sự nghèo khó đã chạm đến đáy, cuộc sống không có gì thuộc về riêng mình.

Trong khi đó, hầu hết các chương trình hỗ trợ nhà đại đoàn kết, nhà tình thương đều yêu cầu người thụ hưởng có đất hoặc được bảo đảm chỗ ở hợp pháp. Vậy những hộ nghèo “trắng đất” thì phải làm thế nào? Bài toán tưởng chừng bế tắc này đã tìm được lời giải từ một cách làm sáng tạo ở TP. Long Xuyên (trước sáp nhập). Đó là sử dụng quỹ đất công để xây dựng khu nhà ở liền kề dành cho hộ nghèo, cận nghèo không có đất.

Lễ khánh thành khu dân cư đại đoàn kết phường Mỹ Thới năm 2020. Ảnh: GIA KHÁNH

Ông Nguyễn Thanh Quang - Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường Long Xuyên (nguyên Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam TP. Long Xuyên trước sáp nhập) nhớ lại, trước năm 2016, TP. Long Xuyên có hơn 1.500 hộ nghèo và gần 2.800 hộ cận nghèo. Trong số này, nhiều gia đình sống tạm bợ trên đất mượn, đất thuê hoặc phòng trọ xuống cấp. Không ít người cả đời làm thuê, tài sản chỉ là vài bộ quần áo, vài vật dụng sinh hoạt, chứ không hề có “mảnh đất cắm dùi”.

Mặc dù có nguồn kinh phí từ xã hội hóa, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể địa phương rất muốn hỗ trợ, nhưng do hộ nghèo không có đất ở hợp pháp nên thủ tục xây nhà không thể triển khai. Chính quyền, nhà hảo tâm đều tiếc nuối khi phải từ chối trường hợp hộ dân thật sự khó khăn về nhà ở. Những trăn trở ấy đặt ra yêu cầu cần một cách làm vượt khuôn khổ thông thường, không để họ bị bỏ lại phía sau.

“Đây là chủ trương chưa từng có tiền lệ, bởi quỹ đất công thường được dùng cho công trình công ích, hạ tầng hoặc mục tiêu phát triển đô thị. Nhưng với quyết tâm chính trị cao, Thành ủy, Ủy ban nhân dân thành phố bàn bạc, thống nhất triển khai với quan điểm: Đất công phải phục vụ lợi ích chung, trong đó an sinh xã hội là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu. Chủ trương nhanh chóng nhận được sự đồng thuận mạnh mẽ trong toàn hệ thống chính trị.

Các phòng, ban chuyên môn bắt tay vào thực hiện. Phòng Tài nguyên và Môi trường phụ trách chuyển đổi công năng đất công từ đất nông nghiệp sang đất ở. Phòng Quản lý Đô thị thiết kế khu dân cư, định mức diện tích nền phù hợp, bảo đảm hạ tầng tối thiểu. Ủy ban nhân dân phường, xã rà soát quỹ đất công, phối hợp giải phóng mặt bằng. Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố đóng vai trò then chốt: Rà soát hộ nghèo, lập danh sách công khai, vận động xã hội hóa xây dựng nhà, giám sát thi công”, ông Nguyễn Thanh Quang thông tin.

Những dãy nhà liền kề được xây dựng kiên cố, với sự chung tay của nhiều tổ chức, cá nhân. Ảnh: GIA KHÁNH

Sự quyết tâm mạnh mẽ biến ý tưởng thành những khu nhà “mắt thấy, tay chạm”. Hàng loạt khu dân cư đại đoàn kết cho hộ nghèo, cận nghèo không có đất ở được xây dựng theo quy cách nhà liền kề, xuất hiện ở tất cả phường, xã trên địa bàn. Từng căn nhà được xây dựng theo tiêu chí chung “4 cứng”: Nền gạch, vách tường, khung tiền chế, mái lợp tole, diện tích từ 36 - 40m². Từ giữa năm 2016 đến năm 2018, địa phương xây dựng 18 khu dân cư đại đoàn kết, bố trí cho 396 hộ nghèo, hộ cận nghèo và hộ đặc biệt khó khăn không có đất vào ở ổn định cuộc sống, tổng kinh phí trên 46 tỷ đồng.

Ngoài nguồn ngân sách Nhà nước hỗ trợ san lấp mặt bằng, hệ thống thoát nước trên 16 tỷ đồng, các khu nhà chất chứa tình cảm đoàn kết của nhiều đơn vị, doanh nghiệp dành cho người có hoàn cảnh khó khăn. Điển hình như Công ty Trách nhiệm hữu hạn Sông Hồng hỗ trợ xây dựng 2 khu dân cư đầu tiên tại xã Mỹ Khánh (nay thuộc phường Bình Đức) và phường Mỹ Hòa (nay thuộc phường Long Xuyên), với 50 căn nhà.

Công ty Trách nhiệm hữu hạn một thành viên Xổ số kiến thiết An Giang ủng hộ xây dựng khu dân cư xã Mỹ Hòa Hưng 23 căn nhà, khu dân cư phường Mỹ Thạnh (nay thuộc phường Mỹ Thới) 10 căn nhà, khu dân cư phường Mỹ Phước (nay thuộc phường Long Xuyên) 11 căn nhà, khu dân cư Lò Bún, phường Mỹ Thới 8 căn. Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam hỗ trợ khu dân cư mở rộng Mỹ Hòa 10 căn.

Công ty Trách nhiệm hữu hạn một thành viên Khai thác và Chế biến đá An Giang ủng hộ xây dựng khu dân cư Mỹ Thạnh 10 căn. Công ty Cổ phần Đầu tư - Xây dựng - Thương mại Tấn Thắng hỗ trợ 42 căn ở nhiều khu...

Lãnh đạo địa phương tham quan, thăm hỏi đời sống hộ dân được bố trí nhà đại đoàn kết. Ảnh: GIA KHÁNH

Tháng 8/2018, tham dự lễ khánh thành khu dân cư đại đoàn kết Mỹ Hòa, biết được mô hình này, lại nghe đọc danh sách trên 20 đơn vị, cá nhân từ Trung ương đến địa phương đóng góp xây dựng khu nhà, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Trần Thanh Mẫn (nay là Chủ tịch Quốc hội) biểu dương: “Chủ trương sử dụng quỹ đất công cất nhà cho hộ nghèo là một bước đi sáng tạo, nhân văn và hiệu quả, phù hợp định hướng phát triển bền vững của Đảng và Nhà nước”. Mô hình từ Long Xuyên chứng minh: Chỉ cần đặt lợi ích người dân lên trên hết, dám nghĩ, dám làm thì những điều tưởng chừng không thể cũng trở thành hiện thực. Và những khu nhà ấy thật sự thấm đẫm tinh thần đại đoàn kết, có thể nhân rộng ra nhiều nơi.

Sau đó, quỹ đất công của đô thị Long Xuyên hạn hẹp dần, chưa thể tiếp nối mô hình. Tuy nhiên, đây là tiền đề quan trọng để địa phương hưởng ứng tích cực chủ trương “Xóa nhà tạm, nhà dột nát” của Trung ương. Năm 2025, địa phương huy động nguồn lực xây mới, sửa chữa 60 căn nhà, tổng kinh phí hơn 4,3 tỷ đồng.

“Đây là địa phương đầu tiên của tỉnh công bố hoàn thành chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát, “về đích” sớm hơn 3 tháng so kế hoạch của tỉnh, 9 tháng so kế hoạch Trung ương, lãnh đạo tỉnh rất ấn tượng”, ông Lê Văn Nưng - nguyên Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, Chủ tịch Hội đồng nhân dân tỉnh An Giang (cũ) khẳng định.

Đội thi công Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Hòa Hảo tham gia xây dựng các khu nhà tại phường Long Xuyên. Ảnh: GIA KHÁNH

Cách làm của Long Xuyên đã truyền cảm hứng cho huyện An Phú (trước sáp nhập). Năm 2022, địa phương huy động nguồn lực, xây dựng khu nhà ở đại đoàn kết liền kề 50 căn. Mỗi căn nhà có diện tích xây dựng 39m², kết cấu móng, cột bê tông cốt thép, vách xây gạch, mái lợp tole, kinh phí xây dựng 96 triệu đồng/căn.

Tổng kinh phí đầu tư xây dựng khu nhà hơn 6,9 tỷ đồng từ nguồn hỗ trợ của tỉnh và xã hội hóa. “Thừa thắng xông lên”, đến giữa năm 2025, toàn huyện An Phú xây dựng được 8 khu nhà đại đoàn kết liền kề, biến giấc mơ an cư của hơn 200 hộ dân trở thành hiện thực.

Những con số hàng trăm căn nhà, hàng chục khu dân cư đại đoàn kết được xây dựng liên tục trong nhiều năm qua cho thấy quyết tâm mạnh mẽ của cả hệ thống chính trị tỉnh An Giang, đồng thời khẳng định giá trị nhân văn sâu sắc của chủ trương “dùng đất công để lo cho dân nghèo”. Mỗi nền nhà, mỗi căn hộ được bàn giao là kết quả của chủ trương đúng đắn, mở ra hành trình đổi đời cho nhiều gia đình.

(Còn tiếp)

GIA KHÁNH