Giáo dục kỹ năng sống và an toàn số để bảo vệ thế hệ trẻ

Không gian mạng và những cái "bẫy"

Sự phát triển của các nền tảng như TikTok, Instagram, Facebook… đã thu hút hàng triệu học sinh, sinh viên tạo ra không gian học tập, kết nối và sáng tạo. Tuy nhiên, đi kèm với đó là những hệ lụy đáng lo ngại.

Trong thời đại số, trẻ em ở nhà chưa chắc đã an toàn, bởi còn một “không gian” rộng lớn là mạng xã hội mà phụ huynh của các em có thể chưa tiếp cận. Thực tế cho thấy, nhiều em chưa đủ nhận thức để phân biệt nội dung sai lệch, tiêu cực, từ đó dễ trở thành nạn nhân của lừa đảo, bắt cóc online, bị xâm hại tình dục... Việc trẻ em chia sẻ thông tin cá nhân, hình ảnh hay video mà không nhận thức được hậu quả tiềm ẩn, dễ khiến các em trở thành mục tiêu của kẻ xấu.

Nguy hiểm hơn, Thượng tá Phạm Vũ Quang, Phó Trưởng phòng 4, Cục Cảnh sát hình sự, Bộ Công an cho biết: “Nhiều vụ việc vi phạm đáng tiếc thời gian qua có nguyên nhân là bởi các em chưa được trang bị đầy đủ kiến thức pháp luật nền tảng và kỹ năng sống".

Có trường hợp học sinh, sinh viên bị lôi kéo tham gia chơi cờ bạc online. Cũng có trường hợp bị rủ rê tham gia các nhóm lừa đảo trên mạng với suy nghĩ là "làm thêm kiếm tiền" nhưng thực chất là tiếp tay chiếm đoạt tài sản. Không ít em góp hoặc chuyển tiền để mua những vật dụng tưởng như bình thường, nhưng thực tế liên quan tới hành vi mua bán, tàng trữ hay tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy - những tội danh có khung hình phạt rất nặng. Một số em khác vì cả nể, theo bạn đi “giải quyết mâu thuẫn”, cầm theo dao, kiếm hoặc hung khí mà không lường hết hậu quả. Chỉ một hành động bột phát có thể dẫn tới các tội cố ý gây thương tích, gây rối trật tự công cộng, thậm chí giết người.

Thượng tá Phạm Vũ Quang, Phó Trưởng phòng 4

Cục Cảnh sát hình sự, Bộ Công an

Chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, đã có hàng chục vụ việc trẻ em, thanh thiếu niên bị đối tượng thao túng, ép cắt đứt liên lạc với gia đình, biến các em thành “tù nhân tinh thần" từ xa để tống tiền hoặc buôn người.

Chiến dịch quốc gia xây dựng môi trường mạng an toàn

Trước tình trạng cấp bách này, Liên minh Niềm tin số đã khởi xướng và dẫn dắt Chiến dịch "Không Một Mình" với thông điệp: Cùng nhau an toàn trực tuyến. Đây là một chiến dịch truyền thông mang tính quốc gia, nhận được sự bảo trợ từ Văn phòng Liên hợp quốc về ma túy và tội phạm, Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc, cùng Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Y tế....

Bà Phạm Khánh Hòa, Đại diện Liên minh Niềm tin số, Bộ Công an cho biết: "Chiến dịch "Không Một Mình" không chỉ dừng lại ở tuyên truyền mà yêu cầu hành động thực tế từ nhà trường, gia đình và chính các em học sinh, sinh viên".

Các em học sinh, sinh viên cần hình thành phản xạ “không chia sẻ, không làm theo, không im lặng” và “phải kiểm chứng, phải nói ra, phải báo người tin cậy” để được hỗ trợ.

Bà Phạm Khánh Hòa, Đại diện Liên minh Niềm tin số, Bộ Công an

Đến nay, Chiến dịch đã tạo ra làn sóng kết nối mạnh mẽ với hàng trăm triệu lượt tiếp cận trên mạng xã hội. Hơn 1.500 điểm trường tại 34 tỉnh/thành phố đã triển khai các hoạt động, giúp trang bị kiến thức và kỹ năng cho học sinh, giáo viên và phụ huynh.

Trang bị kỹ năng an toàn số cho học sinh

Một trong những hoạt động thiết thực nhất nhằm hưởng ứng chiến dịch là chuyên đề giáo dục kỹ năng sống “Thoát bẫy lừa đảo – Bắt cóc online” được Trường liên cấp Lômônôxốp Tây Hà Nội tổ chức. Hoạt động này nhằm giúp học sinh cấp trung học cơ sở nhận diện, phòng tránh và ứng phó trước các chiêu trò lừa đảo, bắt cóc qua mạng.

Chương trình mở đầu bằng tiết mục “Bẫy thời trang”. Học sinh đã hóa thân thành 7 “chiếc bẫy” online phổ biến, bao gồm: nick ảo giả quen, quà ngon-deal xịn, ra ngoài gặp chút, việc nhẹ-lương cao, link hot-cực sốc, ảnh nóng-riêng tư và tội phạm hình sự. Mỗi “chiếc bẫy” là một lời cảnh tỉnh về sự tinh vi của tội phạm mạng trong việc lợi dụng tâm lý hiếu kỳ, cả tin của lứa tuổi học sinh còn non nớt.

Phần “Lật mặt bẫy ảo” giúp học sinh trực tiếp trải nghiệm, nhận diện, xử lý tình huống, rèn luyện khả năng phản ứng bình tĩnh và biết tìm kiếm sự hỗ trợ đúng cách. Điểm nhấn của chương trình là khi bảy “chiếc bẫy” cùng xoay người để xuất hiện khẩu hiệu cảnh báo trên áo, tạo nên bức tranh trực quan mang tên “Bí kíp an toàn số” với thông điệp ngắn gọn, dễ nhớ, khắc sâu ý thức an toàn trong môi trường mạng.

Cô Trần Thị Mỳ, Giáo viên bộ môn Ngữ văn, Trường liên cấp Lômônôxốp Tây Hà Nội chia sẻ: “Chuyên đề này thật sự ý nghĩa, mỗi giáo viên chúng tôi càng ý thức rõ hơn trách nhiệm trong việc giáo dục học sinh sử dụng internet an toàn”.

Em Tạ Như Khánh Quỳnh, học sinh lớp 9A1, cho biết: “Chúng em cảm thấy tự tin và tỉnh táo hơn, nhận ra việc bảo vệ bản thân trên mạng quan trọng không kém gì ngoài đời thật”.

Vai trò then chốt của “tứ giác đồng hành”

Để bảo vệ học sinh, sinh viên một cách toàn diện, vai trò của một “tứ giác đồng hành” gồm Nhà nước - doanh nghiệp công nghệ - nhà trường - phụ huynh là vô cùng quan trọng.

Nhà nước tiếp tục hoàn thiện các khuôn khổ pháp lý về an ninh mạng, bảo đảm an toàn dữ liệu,... yêu cầu các nền tảng xuyên biên giới tuân thủ quy định bảo vệ trẻ em Việt Nam, nhất là trong bối cảnh Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội) vừa diễn ra lễ mở ký.

Các nền tảng công nghệ cần có giải pháp và thực hiện trách nhiệm kiểm soát độ tuổi, giám sát nội dung và bảo vệ dữ liệu theo tiêu chuẩn quốc gia.

Phụ huynh cần được tập huấn và hỗ trợ để đồng hành cùng con em mình. Mặc dù đã có quy định yêu cầu người dưới 16 tuổi dùng mạng xã hội phải đăng ký bằng thông tin của cha mẹ (có hiệu lực từ ngày 25/12/2024), nhưng việc triển khai, giám sát thực tế cần chặt chẽ hơn để tránh tình trạng "lách luật".

Nhà trường giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong việc giáo dục kỹ năng số, kỹ năng sống và kiến thức pháp luật đối với học sinh.

Theo Thầy giáo Trần Quốc Anh, Hiệu trưởng Trường tiểu học và trung học cơ sở Lômônôxốp Tây Hà Nội, trong thời gian tới, nhà trường sẽ tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động giáo dục kỹ năng sống và pháp luật, lồng ghép vào các tiết học, giờ sinh hoạt và chương trình ngoại khóa. Mục tiêu là giúp học sinh phát triển toàn diện, biết sống an toàn và không bao giờ phải “một mình” trước bất kỳ nguy cơ nào.

Theo Nhandan.vn