Giáo dục trong kỷ nguyên số: Cấm đoán hay hướng dẫn?

Trong bước đi gấp gáp của thời đại, thế giới đang mở rộng từng ngày và công nghệ thông tin đã trở thành một phần không thể thiếu của đời sống nhân loại. Con người tìm đến công nghệ để học tập, để làm việc, để kết nối và sáng tạo. Học sinh, sinh viên tất nhiên không nằm ngoài dòng chảy ấy.

Khi chiếc điện thoại thông minh và mạng xã hội len lỏi vào từng góc lớp, từng giờ nghỉ, nỗi lo lắng cũng ngày càng lớn hơn trong lòng cha mẹ, thầy cô, và cả những người làm chính sách. Ở đây, một câu hỏi đặt ra: Chúng ta có nên cấm tuyệt đối học sinh dùng điện thoại, ngay cả trong giờ chơi, để "yên tâm quản lý"? Hay ngược lại, ta cần trao cho các em sự tin tưởng, đồng thời hướng dẫn cách sử dụng đúng mực?

Cái cần phải lo là học sinh không được dạy cách sử dụng

Có một thực tế đang diễn ra khắp nơi là không ít bạn trẻ lao vào mạng xã hội chỉ để vui chơi, sống ảo, tranh luận vu vơ, thậm chí trở thành "anh hùng" trên bàn phím. Cái giá phải trả không hề nhỏ: Thời gian trôi đi vô ích; Thể chất sa sút với cận thị, gù cổ, vôi hóa đốt sống...; Tinh thần u uẩn, cô đơn, xa rời thế giới thực. Những mối quan hệ cộng đồng vốn gắn kết nay dần co cụm, nhường chỗ cho sự rời rạc và lạnh lùng.

Chúng ta không thể nhắm mắt làm ngơ trước những hình ảnh học sinh cúi gằm trước màn hình, đôi mắt đỏ hoe vì thức khuya, hay những đôi vai gục xuống bàn trong tiết học sáng hôm sau. Nhưng điều ấy không đồng nghĩa với việc công nghệ là kẻ thù. Nguyên nhân không nằm ở thiết bị, mà ở cách con người sử dụng nó.

Lâu nay, mỗi khi đối diện một vấn đề khó quản lý, không ít nơi chọn giải pháp nhanh gọn: cấm đoán. Đúng là khi cấm, người lớn cảm thấy yên tâm nhất thời nhưng thực chất, học sinh vẫn tìm cách lách, vẫn dùng trong bí mật, và thậm chí còn dùng sai lệch hơn.

Điện thoại thông minh, mạng xã hội hay công nghệ nói chung không phải thứ để cấm tuyệt đối. Cái cần phải lo là học sinh không được dạy cách sử dụng. Trong thời đại công nghệ số, học sinh phải biết biến điện thoại thành công cụ học tập, kết nối, sáng tạo.

Cần những sân chơi thay thế

Nếu không muốn học sinh dán mắt vào điện thoại, ta phải mở ra những không gian khác hấp dẫn hơn. Khi chiếc điện thoại bị cất đi, các em cần một sân chơi thật sự, nơi được vui, được sáng tạo, được gắn kết. Trường học không chỉ dạy chữ, mà còn phải nuôi dưỡng tâm hồn.

Giờ ra chơi, giờ giải lao, buổi chiều tan học... là lúc cần có các sân chơi phù hợp với từng nhu cầu của học sinh như: sân bóng đá, bóng chuyền, bóng rổ, cầu lông cho sức khỏe; góc cờ vua, cờ tướng, cờ cá ngựa cho tư duy; phòng tập gym, bàn bi lắc cho giải trí lành mạnh; thư viện khang trang cho những tâm hồn thích đọc; hội trường trở thành khán phòng chiếu phim, nơi học sinh chọn và thưởng thức những bộ phim giàu ý nghĩa...

Khi có những lựa chọn như vậy, học sinh sẽ không còn xem điện thoại là "lối thoát duy nhất". Thay vào đó, các em sẽ tự nhiên chọn bóng đá, chọn sách, chọn phim, chọn giao lưu trực tiếp. Đó chính là cách giáo dục khéo léo: không ép buộc, mà tạo điều kiện để cái tốt hấp dẫn hơn cái chưa lành mạnh.

Lấy lại niềm tin trong xã hội hóa hoạt động giáo dục

Nhưng muốn có những không gian ấy, nhà trường cần nguồn lực. Giáo viên có thừa ý tưởng, có thừa tâm huyết, nhưng để biến thành hiện thực, phải có kinh phí.

Ở đây, sự đồng hành của phụ huynh là vô cùng quan trọng. Tuy nhiên, thực tế, niềm tin của xã hội với kinh phí của Ban đại diện cha mẹ học sinh đang dần giảm sút. Nếu không khôi phục niềm tin, công cuộc xã hội hóa sẽ gặp nhiều trở ngại. Vấn đề không nằm ở đóng góp nhiều hay ít, mà ở minh bạch, công khai, hiệu quả. Mỗi đồng tiền phụ huynh đóng góp phải biến thành giá trị hữu hình: một sân bóng, một phòng tập, một hoạt động văn hóa cho con em họ. Khi niềm tin được lấy lại, sự ủng hộ sẽ đến tự nhiên, thậm chí mạnh mẽ hơn.

Giáo dục đạo đức – nền tảng quan trọng nhất

Công nghệ mở ra một thế giới vô tận nhưng nếu không có nền tảng đạo đức, học sinh dễ sa ngã, dễ lạc lối. Đạo đức của học sinh không tự nhiên hình thành mà cần được dạy dỗ, nuôi dưỡng từ nhà trường, từ từng bài giảng, từng tấm gương của thầy cô... Khi các em thấm nhuần sự trung thực, trách nhiệm, tình yêu thương, sáng tạo và khát vọng, thì chiếc điện thoại sẽ chỉ là công cụ hỗ trợ, không thể lấn át nhân cách. Bởi rốt cuộc, công nghệ chỉ là phương tiện; điều quyết định vẫn là con người.

Thế giới thay đổi, học sinh thay đổi, thì tư duy quản lý giáo dục cũng phải thay đổi. Một nền giáo dục nhân văn là biết tin tưởng vào học sinh, đồng thời tạo điều kiện để các em rèn luyện, trưởng thành. Đó là con đường vừa giữ được kỷ cương trường học, vừa hình thành công dân số bản lĩnh, sáng tạo và hạnh phúc.

Ta không thể đào tạo thế hệ mới bằng cách khép cánh cửa công nghệ, mà phải dạy các em mở nó một cách văn minh. Hãy mạnh dạn đặt niềm tin vào thế hệ trẻ, hãy tạo cho các em sân chơi, môi trường, cơ chế đồng hành.

Theo Thanhnien.vn