Giữ gìn âm nhạc Việt Nam trên không gian mạng

Bên cạnh những lợi ích tích cực, hoạt động biểu diễn âm nhạc trên không gian mạng còn đang bị bỏ ngỏ, chưa được quan tâm và đang gây hiệu ứng khó lường. Do vậy, hơn lúc nào hết, các văn nghệ sĩ, nhà quản lý văn hóa cần có giải pháp đồng bộ, nhằm tăng cường quản lý, góp phần làm lành mạnh không gian văn hóa nghệ thuật và mang lại lợi ích tinh thần cho xã hội.

Đó là những nhận định về tình hình âm nhạc Việt Nam trên không gian mạng của PGS.TS Nguyễn Thị Mỹ Liêm (Khoa Âm nhạc, Đại học Sài Gòn) tại Hội nghị tập huấn “Những vấn đề cơ bản đặt ra đối với văn học, nghệ thuật trước yêu cầu đổi mới” tổ chức tại An Giang.

PGS.TS Nguyễn Thị Mỹ Liêm cho rằng, người Việt sáng tạo, thể hiện, giới thiệu trên không gian mạng đa dạng thể loại âm nhạc, từ chuyên nghiệp (như: Giao hưởng, thính phòng, hòa tấu, thính phòng, nhạc kịch, ballet) đến âm nhạc dân gian, dân tộc, cổ truyền (quan họ, ví - giặm, hát văn, đờn ca tài tử, âm nhạc cồng chiêng, then, bọ mẹng…). Những thể loại âm nhạc truyền thống có nội dung, ca từ sâu lắng, mang đậm tình cảm, dễ đi vào lòng người, mang ý nghĩa bồi dưỡng tâm hồn, tình yêu gia đình, quê hương đất nước.

Buổi chia sẻ tham luận về “Âm nhạc Việt Nam trên không gian mạng”

Bên cạnh đó, hiện nay không gian âm nhạc trên mạng đang có những hiện tượng lệch lạc. Chẳng hạn, âm nhạc giáo dục, dành cho thiếu nhi ngày càng khan hiếm, trong khi các chương trình biểu diễn âm nhạc người lớn do thiếu nhi biểu diễn như gameshow “Giọng hát Việt Nhí”, “Đồ Rê Mí” lại không thiếu. Sự lạm dụng của các nhà làm gameshow đã tạo nên trào lưu trẻ em tập hát và biểu diễn ca khúc của người lớn, làm trẻ em không còn giữ được sự hồn nhiên, tình cảm mộc mạc, tâm tư đúng với lứa tuổi.

Còn ở thể loại âm nhạc đại chúng (nhạc giải trí), PGS.TS Nguyễn Thị Mỹ Liêm đánh giá: “Chúng ta đang chìm trong một “chợ” âm nhạc mà không phải sản phẩm nào cũng có thể chấp nhận được theo chuẩn đạo đức xã hội. Dạo qua “chợ” âm nhạc trên không gian mạng, có nhạc jazz, rap, hip-hop, rock, R&B, nhạc sàn, nhạc chế, nhạc sến, nhạc bẩn… Các loại nhạc này tạo nên “xu hướng” thẩm mỹ, hình tượng thời thượng về quần áo, giày dép, cách đi đứng, ứng xử và cả lối sống”.

Các sản phẩm âm nhạc chưa tốt trên “chợ” đang chiếm số lượng lớn, số người truy cập khủng, thậm chí còn nhanh chóng lan tỏa và được người nước ngoài truy cập. Nhiều sản phẩm mang nội dung phản cảm, gợi dục, suy đồi, kém chất lượng về nghệ thuật, nhưng vẫn có hàng trăm ngàn lượt truy cập. 

Không gian mạng là hình thái những “môi trường ảo”, thúc đẩy thay đổi một cách căn bản quá trình tiếp nhận, tương tác, chia sẻ thông tin của toàn xã hội. Chúng tác động đến quá trình học tập, hình thành thói quen, tư duy, cảm xúc, đạo đức, lối sống, quan điểm, tư tưởng của từng cá nhân, mà đặc biệt là giới trẻ. Từ đó, những sản phẩm âm nhạc chưa tốt, dễ dãi, tầm thường, thậm chí là dung tục, phản cảm lại dễ hấp dẫn công chúng, tạo nên một loại công chúng có thị hiếu thẩm mỹ xô bồ, làm thoái hóa nghệ thuật âm nhạc, đánh mất cơ hội sáng tạo tiến bộ và làm giới hạn truyền bá tác phẩm tốt.

Tình trạng nhiễu loạn thông tin, thật giả lẫn lộn: Đạo nhạc, nhạc nhái, nhạc chế trên mạng xã hội đang ở mức báo động, ảnh hưởng đến giá trị văn hóa tốt đẹp của cộng đồng, tạo nên ngộ nhận, suy thoái đạo đức của một bộ phận nghệ sĩ. Bên cạnh đó, còn là sự xuất hiện các trào lưu tuyên truyền, cổ vũ lối sống, giá trị phương Tây, như: Tôn thờ tự do cá nhân, lối sống thực dụng, văn hóa đồi trụy, bạo lực… đi ngược lại truyền thống văn hóa dân tộc, gây nguy cơ xói mòn bản sắc văn hóa dân tộc.

Trước thực trạng này, PGS.TS Nguyễn Thị Mỹ Liêm đề xuất một số giải pháp. Đó là tập trung nâng cao chất lượng, hiệu quả của các loại hình văn hóa, văn nghệ (theo tinh thần Nghị quyết của Đại hội Đảng lần thứ XIII về văn hóa nghệ thuật). Cần đào tạo và phát triển đội ngũ cán bộ lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý, tham mưu trong lĩnh vực văn hóa, văn nghệ, nhất là cán bộ chủ chốt thực sự am hiểu về văn hóa, có phẩm chất, bản lĩnh, năng lực chuyên môn, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ.

Cùng với đó là chủ động nâng cao “sức đề kháng” của nhân dân, đặc biệt là thanh, thiếu niên đối với văn hóa phẩm ngoại lai độc hại; nâng cao vai trò của văn hóa, nghệ thuật trong việc bồi dưỡng tâm hồn, nhân cách của con người Việt Nam...

Những tác động của âm nhạc trên mạng xã hội có thể tạo ra giá trị về giáo dục đạo đức xã hội, nâng cao đời sống tinh thần của người dân và thúc đẩy con người biết yêu thương, hăng hái lao động, sáng tạo. Nhưng, đồng thời những sản phẩm âm nhạc chưa tốt sẽ tác động, làm lệch lạc nhận thức, thẩm mỹ hay tạo nên khuynh hướng lệch chuẩn trong văn hóa ứng xử.

Do vậy, việc làm gì để phát triển một nền văn học, nghệ thuật chân - thiện - mỹ nói chung và âm nhạc nói riêng trên không gian mạng ngày càng tốt đẹp không chỉ là trách nhiệm của giới văn nghệ sĩ, mà còn của mỗi cá nhân trong tự hưởng thụ, lựa chọn loại hình âm nhạc có giá trị đích thực, cũng như định hướng cảm thụ âm nhạc đúng đắn cho giới trẻ.

TRÚC PHA