Kiểu ăn cơm “lạ đời” đậm chất miền Tây

Trong ký ức tuổi thơ tôi, những trưa hè nằm võng nghe tiếng gió đập lá chuối, tiếng dừa xào xạc, nghe tiếng nội nhai cơm chậm rãi mà lòng bình yên đến lạ. Tôi vẫn nhớ rõ dáng nội nhỏ nhắn, gương mặt rám nắng in đậm dấu thời gian, đôi tay chai sạn thoang thoảng mùi khói bếp và lá dừa. Nội thường ngồi bên mâm cơm, ăn cơm với xoài chín kèm cá kho tiêu cay nồng. Lần đầu nhìn thấy, tôi ngạc nhiên hỏi: “Nội ơi, sao ăn kỳ vậy?”. Nội cười hiền hậu, ánh mắt ánh lên cả câu chuyện đời: “Nhà nghèo, có gì ăn nấy thôi. Đơn giản vậy mà ngon!”.

Bữa cơm đơn giản với một vài con cá khô chiên kèm dĩa dưa hấu. Ảnh: TÚ MINH

Nghe nội giới thiệu, tôi tập ăn theo, không ngờ lâu dần thành món khoái khẩu. Trái xoài chín mềm, ngọt dịu quyện vào từng hạt cơm trắng dẻo khiến lòng tôi bỗng nhẹ bẫng như trôi trong làn gió mát rượi. Cảm giác ấy không chỉ là vị giác mà còn là hơi ấm của tình thân, của ký ức được ấp ủ.

Chuối chín và dưa hấu cũng thường được dùng để ăn cùng cơm. Nghe thì có phần lạ, nhưng cái mặn mòi của cá kho, vị ngọt thanh của trái cây và vị bùi bùi của hạt cơm hòa quyện tạo nên hương vị riêng biệt, đậm đà của quê nhà. Chuối chín mềm, ngọt đậm, ăn với cơm chan chút nước tương mặn, thêm ớt cay cay, làm nên tô cơm giản đơn mà “ngon nhức nách”. Dưa hấu mọng nước, ngọt thanh, khi ăn cùng cơm lại càng thêm mát lành, dễ chịu, nhất là trong ngày hè oi bức.

Nội tôi từng giải thích rằng cơm miền Tây vốn dẻo, hơi khô, nên khi ăn cùng trái cây mọng nước có vị chua hay ngọt thanh, vừa dễ nuốt vừa không ngán. Những loại trái cây thường có sẵn trong vườn nhà trở thành “người bạn thân thiết” bên mâm cơm hằng ngày. Người miền Tây ăn thế không phải vì “lạ” mà vì thương - thương đất, thương người và thương cả sự đạm bạc trong bữa cơm. Cách ăn giản đơn thể hiện cách sống an nhiên, đơn giản, không cầu kỳ.

Cơm ăn với xoài được nhiều người dân ở vùng nông thôn miền Tây ưa thích. Ảnh: TÚ MINH

Những hôm không có canh, nội gọi chú Út ra vườn hái dừa, chặt lấy nước chan vào cơm. Nước dừa ngọt mát thấm vào làm cơm mềm và thơm hơn. Thêm miếng cá khô nướng cháy cạnh, cay cay vị ớt, thế là đủ đầy một bữa trưa đượm tình quê bên gian bếp. Một người bạn từng nhận xét người miền Tây thích ngọt, từ món ăn đến cách nói chuyện, cách thương yêu nhau. Nhưng cái ngọt ấy không chỉ là hương vị trên đầu lưỡi mà còn thấm vào từng cách sống, tình cảm chân thành, ngọt mà không lợ, thật thà và đằm thắm.

Mẹ tôi cũng thích ăn cơm với trái cây. Tôi từng hỏi mẹ: “Sao mẹ không ăn đàng hoàng, phải có đủ các món canh, kho, xào?”. Mẹ cười, nhai miếng cơm trộn chuối rồi nói: “Có cá, có thịt thì ăn, không có thì chan nước dừa, ăn với trái cây. Miễn ngon miệng là được. Có ai ăn giùm mình đâu mà phải bày vẽ?”. Lúc nhỏ, tôi chưa hiểu. Sau này lớn lên, đi xa, mới nhận ra cái ngon nhất không nằm ở món ăn mà là ở chỗ mình ăn cùng ai và lòng mình có yên bình trong giây phút ấy hay không.

Một người bạn ở phường Rạch Giá từng cười: “Cơm ăn với trái cây hả? Vừa quê mùa vừa đáng yêu!”. Với người chưa từng trải, cách ăn cơm chan nước dừa hay ăn với trái cây có thể nghe thật lạ. Nhưng với người miền Tây, đó là một phần bản sắc, thói quen hình thành từ những ngày nghèo khó, từ những tháng năm quanh quẩn bên đồng ruộng, vườn cây. Một bữa cơm chỉ cần chan chút nước dừa, xắt vài miếng trái cây là đủ no lòng, không cầu kỳ, không đầy đủ nhưng ấm áp.

Ngày nay, nhiều người miền Tây vẫn còn thói quen ăn cơm với trái cây. Họ giữ cách ăn đó không phải vì nghèo mà vì nhớ hương vị quê hương, giữ gìn ký ức và gốc rễ của mình. Thỉnh thoảng, tôi cũng làm lại bữa cơm “lạ đời” ấy. Con tôi nhìn với ánh mắt ngạc nhiên hỏi: “Mẹ ăn kiểu gì kỳ vậy?”. Tôi chỉ mỉm cười, bởi có những điều giản dị không thể giải thích bằng lời, chỉ có thể cảm bằng trái tim. Có những món ăn đơn sơ, nhưng nuôi lớn ta nên người. Và có những ký ức bình dị, nuôi ta suốt đời.

TÚ MINH