Nâng dần tuổi nghỉ hưu của người lao động từ năm 2021

Việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu nhằm mục tiêu tăng tuổi nghỉ hưu chung, thu hẹp dần khoảng cách về giới trong quy định tuổi nghỉ hưu, bảo đảm bình đẳng giới. Đối với những ngành, nghề đặc biệt, NLĐ được quyền nghỉ hưu sớm, hoặc muộn hơn 5 tuổi so với tuổi nghỉ hưu chung. Dự thảo đưa ra 2 phương án nhằm thể chế hóa tinh thần Nghị quyết số 28-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH) và vấn đề liên quan. Việc tăng tuổi nghỉ hưu bảo đảm phù hợp với quy mô, cơ cấu, chất lượng, thể trạng sức khỏe và tuổi thọ của NLĐ Việt Nam, tránh việc phải điều chỉnh đột ngột, đảm bảo ổn định chính trị - xã hội. Dự thảo Bộ luật Lao động lần này đưa 2 phương án trình Quốc hội xem xét, quyết định trong thời gian tới. 

Cụ thể, phương án 1: từ ngày 1-1-2021, tuổi nghỉ hưu của NLĐ trong điều kiện lao động bình thường là đủ 60 tuổi 3 tháng đối với nam và 55 tuổi 4 tháng đối với nữ; sau đó, mỗi năm tăng thêm 3 tháng đối với nam và 4 tháng đối với nữ, cho đến khi nam đủ 62 tuổi, nữ đủ 60 tuổi. Phương án 2: từ ngày 1-1-2021, tuổi nghỉ hưu của NLĐ trong điều kiện lao động bình thường là đủ 60 tuổi 4 tháng đối với nam và đủ 55 tuổi 6 tháng đối với nữ; sau đó, cứ mỗi năm tăng thêm 4 tháng đối với nam và 6 tháng đối với nữ, cho đến khi nam đủ 62 tuổi, nữ đủ 60 tuổi. Cả 2 phương án quy định trong dự thảo đều có lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu chậm. Dự thảo quy định quyền nghỉ hưu sớm hơn nhưng không quá 5 tuổi đối với NLĐ bị suy giảm khả năng lao động, làm công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm và một số công việc, nghề nghiệp đặc biệt. Đồng thời, dự thảo cũng quy định quyền nghỉ hưu muộn hơn không quá 5 tuổi đối với NLĐ có trình độ chuyên môn kỹ thuật cao, làm công tác quản lý và một số trường hợp đặc biệt. 

Xung quanh vấn đề điều chỉnh tuổi nghỉ hưu, quá trình soạn thảo bộ luật có 2 vấn đề lớn cần làm rõ, gồm: xác định mốc tuổi và lộ trình điều chỉnh tuổi hợp lý. Theo đó, đối với mốc tuổi, dự thảo đề xuất điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu của nam lên 62, nữ lên 60 với các lý do bảo đảm sự phù hợp với quy mô, cơ cấu, chất lượng, thể trạng sức khỏe và tuổi thọ của NLĐ Việt Nam. Cụ thể, nước ta có quy mô, cơ cấu dân số đang thay đổi theo hướng tỷ lệ người trong độ tuổi có khả năng lao động giảm do tác độngcủa quá trình già hóa dân số. So với các nước trong khu vực, nước ta đang có tuổi nghỉ hưu tương đối thấp, trong khi có mức tuổi thọ ở nhóm tuổi 60 là khá cao. Qua đó cho thấy, trong khoảng 20 năm tới nước ta phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt lao động do quá trình già hóa dân số, làm tăng lên số người phụ thuộc. Thống kê cho thấy, tỷ lệ ở nhóm này vào năm 2019 tăng lên trên 44%; đồng thời chất lượng, thể trạng sức khỏe và tuổi thọ của NLĐ Việt Nam ngày càng tăng. Tuổi thọ bình quân của nam là trên 72 tuổi và nữ trên 81 tuổi và  hai giới là trên 76  tuổi, cao hơn tuổi thọ trung bình của dân số thế giới là 72 tuổi. 

Từ cơ sở trên, việc hoàn thành lộ trình và thực hiện tăng tuổi nghỉ hưu là cần thiết. Bên cạnh đó, kinh nghiệm cũng như thông lệ quốc tế quy định tuổi nghỉ hưu phổ biển là trên 60 tuổi đối với nữ và trên 62 tuổi đối với nam. Theo số liệu thống kê của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), quy định tuổi nghỉ hưu phổ biến của 176 quốc gia cho thấy, nữ từ 60-62 (chiếm 37,5%); tuổi nghỉ hưu của nam từ 60-62 (chiếm 47,2%). Dự thảo đề xuất việc nâng tuổi nghỉ hưu 62 tuổi đối nam và 60 đối với nữ là cần thiết, phù hợp. Việc này tránh tình trạng phải điều chỉnh đột ngột lên mức quá cao trong tương lai và hầu hết quốc gia khi thực hiện việc này đều có lộ trình để thu hẹp dần khoảng cách giữa nam và nữ. Về lộ trình điều chỉnh tuổi nghỉ hưu theo hướng tăng chậm để tránh gây “sốc” cho thị trường lao động và có tác động tốt hơn đến tâm lý xã hội của NLĐ và doanh nghiệp.

Qua khảo sát, đánh giá và tham vấn ý kiến của các bên trong quá trình soạn thảo, đa số ý kiến đề xuất chọn phương án 1, do có ưu điểm hơn, phòng tránh cao hơn các rủi ro khi điều chỉnh tuổi đối với thị trường lao động, tránh gây sốc thị trường lao động, giữ được ổn định xã hội và phù hợp với thông lệ quốc tế. Dự thảo luật cũng quy định việc sửa đổi 2 điều của Luật BHXH liên quan đến việc điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu để đảm bảo tính thống nhất trong hệ thống của pháp luật.

Bài, ảnh: N.R