Nhật Bản sắp có nữ thủ tướng đầu tiên và bài toán lãi suất của BoJ

Việc bà Sanae Takaichi - người có chủ trương ủng hộ các chính sách theo hướng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - sắp trở thành thủ tướng mới của Nhật Bản đang làm dấy lên khả năng Ngân hàng trung ương Nhật Bản (BoJ) sẽ trì hoãn việc tăng lãi suất trong tháng này. Tuy nhiên, giới quan sát cho hay sự "tạm dừng" này có thể không kéo dài nếu nó gây áp lực lên đồng yen.

Chú thích ảnh

Bà Sanae Takaichi phát biểu sau khi đắc cử chức Chủ tịch đảng LDP cầm quyền Nhật Bản ngày 4/10/2025. Ảnh: Kyodo/TTXVN

Bà Takaichi, người có khả năng trở thành nữ thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản sau khi trở thành Chủ tịch của đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền, nổi bật với tư cách là người ủng hộ mạnh mẽ chi tiêu công và chính sách tiền tệ nới lỏng.

Ngay sau khi thắng cử, bà Takaichi đã khẳng định ưu tiên hàng đầu của mình là vực dậy nhu cầu và nền kinh tế. Bà nhận định lạm phát gần đây chủ yếu do chi phí nguyên vật liệu tăng, lưu ý rằng còn quá sớm để tuyên bố chiến thắng tình trạng giảm phát khi các doanh nghiệp bắt đầu "thấm đòn" từ thuế quan của Mỹ. Bà Takaichi nhấn mạnh mục tiêu lý tưởng là đạt được lạm phát do nhu cầu thúc đẩy, nơi tiền lương tăng sẽ kéo theo sức mua và từ đó thúc đẩy lợi nhuận doanh nghiệp.

Sự xuất hiện của bà Takaichi khiến nhiều nhà phân tích tin rằng BoJ sẽ có xu hướng "án binh" và không tăng lãi suất vào ngày 30/10. Ông Kazutaka Maeda, chuyên gia kinh tế tại Viện Nghiên cứu Meiji Yasuda, nhận định rằng bà Takaichi không phải là người ủng hộ việc tăng lãi suất và điều này có thể khiến BoJ khó hành động hơn. Lần tăng lãi suất tiếp theo có thể bị lùi sang đầu năm sau.

Tuy nhiên, một số nhà phân tích lại cho rằng bà Takaichi sẽ không phản đối quá quyết liệt kế hoạch thắt chặt chính sách từ từ của BoJ. Lý do là vì lạm phát - chứ không phải giảm phát - hiện mới là vấn đề quan trọng hơn đối với kinh tế Nhật Bản. Chính vấn đề đó đã khiến của cựu Thủ tướng Shigeru Ishiba thất bại nặng nề trong cuộc bầu cử tháng 7.

Năm ngoái, BoJ đã chấm dứt nhiều thập kỷ kích thích kinh tế quy mô lớn bằng cách tăng lãi suất chính sách lên 0,5% vào tháng 1 với quan điểm Nhật Bản đang trên đà đạt được mục tiêu lạm phát 2%.

Trước chiến thắng của bà Takaichi, thị trường dự báo có khoảng 60% BoJ sẽ tăng lãi suất trong tháng này do lạm phát đã vượt mục tiêu trong hơn ba năm. Tuy nhiên, Thống đốc Kazuo Ueda gần đây đã tỏ ra thận trọng khi cảnh báo về những bất ổn toàn cầu có thể cản trở các doanh nghiệp tăng lương. Chiến lược gia Mari Iwashita tại công ty dịch vụ tài chính Nomura Securities cho rằng chiến thắng của bà Takaichi càng làm tăng khả năng BoJ sẽ giữ thái độ cẩn trọng và tiếp tục theo dõi tình hình.

Bà Takaichi là một người ủng hộ nhiệt thành "Abenomics", một cụm từ chỉ chính sách kích thích kinh tế mạnh mẽ của cố Thủ tướng Shinzo Abe. Chính sách này kết hợp giữa chi tiêu của chính phủ và kích thích tiền tệ, nhằm đưa Nhật Bản thoát khỏi tình trạng giảm phát và giảm bớt ảnh hưởng từ đồng yen mạnh lên đối với nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu.

Lập trường này trái ngược với những người tiền nhiệm như ông Ishiba và ông Fumio Kishida, những người đã ủng hộ nỗ lực của BoJ nhằm thu hẹp các biện pháp kích thích khi lạm phát thực phẩm ảnh hưởng đến các hộ gia đình.

Với việc thị trường đã dự đoán một đợt tăng lãi suất nữa vào đầu năm sau, việc trì hoãn quá lâu có thể khiến đồng yen lao dốc, làm tăng giá hàng nhập khẩu và khiến lạm phát trở nên tồi tệ hơn. Một số nhà đầu tư kỳ vọng chiến thắng của bà Takaichi có thể đẩy tỷ giá USD/yen lên trên mốc 150 yen/USD - một mức từng khiến Chính phủ Nhật Bản phải lên tiếng cảnh báo.

Các yếu tố ngoại giao cũng có thể tác động đến lập trường của bà Takaichi về chính sách tiền tệ. Chính quyền Tổng thống Donald Trump, vốn ủng hộ đồng USD yếu hơn để thúc đẩy xuất khẩu, đã bày tỏ không hài lòng về sự yếu đi của đồng yen. Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent hồi tháng 8/2025 đã công khai chỉ trích BoJ "chậm chân" trong việc đối phó với lạm phát. Hơn nữa, ông Trump dự kiến sẽ thăm Nhật Bản ngay trước cuộc họp của BoJ vào cuối tháng 10.

Ông Tomohisa Ishikawa, chuyên gia kinh tế trưởng tại Viện Nghiên cứu Nhật Bản (JRI), nhận định rằng "tình thế đã thay đổi" so với thời ông Abe. Trước đây, đồng yen mạnh nên lãi suất thấp là chấp nhận được. Bây giờ, khi lạm phát cao đang gây nhiều khó khăn cho nền kinh tế, có lẽ bà Takaichi sẽ khó chỉ trích chính sách tiền tệ nhiều như trước.

Theo TTXVN