Sắc màu văn hóa Khmer ở An Giang - Bài cuối: Đồng bào Khmer giữa đô thị hóa

Ông Danh Bọt (61 tuổi), ngụ xã Vĩnh Hòa Hưng thu nhập ổn định từ việc vót câu, làm hom tre bán cho các cơ sở bán ngư cụ. Ảnh: DANH THÀNH

Vươn mình từ gian khó

Ngồi tựa bên hiên nhà ở ấp Hòa Bình, xã Định Hòa, ông Danh Thơ (63 tuổi) kể chuyện xưa bằng giọng chậm rãi. Từng là nông dân quanh năm gắn bó với ruộng đồng, ông vui mừng trước sự đổi thay của quê hương, với hạ tầng giao thông, điện, trường, trạm ngày càng khang trang. Nhưng điều khiến ông tự hào nhất chính là những đứa con của mình.

Ông Thơ có 7 người con, trong đó 3 người đã tốt nghiệp đại học, hiện là y sĩ, giáo viên và cán bộ hành chính. Để có được ngày hôm nay, gia đình ông đã trải qua những năm tháng khó khăn. Từng là hộ nghèo, ruộng đất ít, thu nhập chủ yếu phụ thuộc vào việc làm thuê. Ông Thơ trầm ngâm nhớ lại: “Hồi các con còn nhỏ, tôi nghèo tới mức chỉ mong đủ ăn qua ngày. Nhưng tôi dặn với lòng, cho dù bán lúa, bán gạo, cũng phải cho con đi học để thoát nghèo. Cha mẹ có thể không đổi đời, nhưng con cái phải đổi vận”.

Từng đồng tiền ông dành dụm đều dồn hết vào con chữ. Trong căn nhà khang trang, ông tự hào khoe về các con: “Đứa này là y sĩ ở trạm y tế xã, đứa kia là giáo viên cấp hai. Hồi tụi nó đi học xa, vợ chồng tôi dốc sức làm, tằn tiện không dám tiêu xài. Có lần hết tiền phải đi vay mượn”. Đối với ông Thơ, mỗi người con thành công không chỉ là niềm vui mà còn là sự khẳng định đồng bào Khmer hoàn toàn có thể vượt lên bằng học thức và ý chí. Khi kinh tế dần ổn định, ông mở cửa hàng bán vật tư nông nghiệp. Hiện, gia đình ông thu nhập khoảng 400 triệu đồng/năm. “Mình không làm lớn, nhưng phải chắc từng bước. Đời mình nghèo thì quen rồi, giờ chỉ mong các con đỡ khổ hơn mình”, ông Thơ cười nói.

Câu chuyện của ông Danh Thơ như thước phim về cuộc đời của hàng ngàn hộ Khmer tại An Giang đang chuyển mình. Cách đó không xa, ông Danh Bọt, ngụ xã Vĩnh Hòa Hưng cũng là một minh chứng sống động. Từng là hộ nghèo, ông làm ruộng ban ngày, tối lại giăng lưới, cắm câu kiếm thêm thu nhập. Ông còn làm hom tre bán. Nhờ những công việc đó, ông thu nhập khoảng 500.000 đồng mỗi ngày, tích góp dần ổn định cuộc sống và nuôi 2 con ăn học.

Năm 2019, gia đình ông Bọt xây được căn nhà tường kiên cố, khang trang với chi phí hơn 500 triệu đồng, là thành quả của quá trình lao động bền bỉ. 2 người con của ông đều đã có việc làm ổn định, cuộc sống gia đình ngày càng khấm khá. Ông Bọt chia sẻ đầy tự hào: “Tôi biết ơn Đảng, Nhà nước đã có nhiều chính sách chăm lo cho con em đồng bào Khmer được học hành đến nơi đến chốn. Gia đình tôi chỉ góp phần nhỏ từ sự cố gắng, nếu không có chủ trương đúng đắn ấy, hành trình vượt khó sẽ gian nan hơn rất nhiều”.

Rời Vĩnh Hòa Hưng, chúng tôi đến xã Long Thạnh và gặp gia đình anh Danh Hoàng Minh, một công nhân ở ấp Đồng Tràm. Trong căn nhà khá khang trang, vợ chồng anh Danh Hoàng Minh vừa tan ca ở khu công nghiệp Thạnh Lộc trở về. Anh Minh cười hiền: “Trước đây, làm ruộng cực nhọc mà thu nhập bấp bênh. Giờ đi làm công ty, có lương hàng tháng, chúng tôi chủ động chi tiêu, con cái cũng được học hành đầy đủ hơn”.

Hơn 2 năm qua, anh Minh cùng vợ làm công nhân Công ty Cổ phần Thái Bình Kiên Giang. Sau khi trừ chi phí sinh hoạt, vợ chồng anh vẫn để dành được khoảng 12 triệu đồng mỗi tháng - một con số đáng mơ ước với nhiều gia đình nông thôn. Nhờ có thu nhập ổn định, anh Minh đã sửa sang lại nhà, mua sắm vật dụng cần thiết và tích lũy vốn cho những dự định lâu dài như chăn nuôi nhỏ hoặc gửi tiết kiệm.

Vươn lên bằng tri thức

Không chỉ kinh tế, giáo dục cũng là cánh cửa mở ra tương lai mới cho con em đồng bào Khmer. Những năm gần đây, tỷ lệ học sinh, sinh viên đồng bào Khmer trong tỉnh thi đỗ đại học, cao đẳng và số cán bộ, công chức, đảng viên đồng bào Khmer ngày càng tăng, phản ánh sự chuyển mình mạnh mẽ của đồng bào trong hành trình tiếp cận tri thức. Một trong những tấm gương điển hình là Danh Thanh Khang - chàng trai quê ở xã Đông Thái, vừa tốt nghiệp đại học và sớm khẳng định được năng lực của mình. Sinh ra trong gia đình thuần nông, từ nhỏ Khang đã ý thức được rằng con đường học vấn là chìa khóa để vươn lên, thoát khỏi cái vòng lẩn quẩn của nghèo khó. Tốt nghiệp loại giỏi ngành tài chính - ngân hàng năm 2024, anh sớm nhanh chóng tìm được việc làm ổn định.

Hiện nay, anh Khang làm việc tại KienlongBank chi nhánh Rạch Giá, với vị trí phù hợp chuyên môn được đào tạo và mức thu nhập ổn định. “Xuất phát điểm thấp thì phải cố gắng gấp ba. Tôi luôn tâm niệm phải kiên trì với mục tiêu để vươn lên và đứng vững bằng chính đôi chân của mình. May mắn là tôi được thầy cô tận tình hướng dẫn, bạn bè hỗ trợ và gia đình luôn động viên”, anh Khang bộc bạch.

Giữ lấy cội nguồn trong thời hiện đại

Dù sống giữa đô thị hóa, nhiều gia đình đồng bào Khmer vẫn bền bỉ gìn giữ bản sắc văn hóa truyền thống. Người dân duy trì việc học Khmer ngữ, đến chùa vào dịp lễ, tổ chức các lễ hội truyền thống như Chol Chnam Thmay, Ok Om Bok. Gia đình chị Thị Vàng, ngụ xã Mỹ Thuận là một minh chứng sống động. Trong căn nhà mới xây, chị vẫn giữ nguyên gian nhà phụ để tổ chức cúng lễ. Con cháu trong gia đình chị đều được đưa đến chùa tham gia các lễ hội và học Khmer ngữ.

Theo chị Vàng, bản sắc văn hóa dân tộc cần được gìn giữ không chỉ qua nghi thức mà còn qua tư duy, nếp sống. “Gia đình tôi và đồng bào Khmer ở đây luôn chọn hội nhập để phát triển, nhưng không đánh mất gốc rễ”, chị Vàng nói chắc nịch.

Những năm qua, An Giang luôn quan tâm thực hiện các chính sách đối với đồng bào Khmer. Nhờ đó, đời sống vật chất và tinh thần của đồng bào ngày càng được nâng cao. Tỉnh đã hỗ trợ về nhà ở, đất sản xuất, nước sạch, điện sinh hoạt, giáo dục và y tế. Công tác bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa được duy trì. Từ năm 2021 đến cuối năm 2024, mỗi năm tỉnh giảm hơn 2.000 hộ đồng bào Khmer nghèo và cận nghèo. Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025 được tỉnh tích cực triển khai thực hiện, với kinh phí hỗ trợ hàng trăm tỷ đồng.

Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo Danh Phúc cho biết: “An Giang luôn quan tâm, đầu tư kết cấu hạ tầng vùng đồng bào Khmer tương đối đồng bộ. Khi đô thị hóa tiếp tục mở rộng, đồng bào Khmer được kỳ vọng sẽ là lực lượng đóng góp tích cực vào sự phát triển chung của tỉnh, với cách làm lấy bản sắc làm nền tảng, lấy tri thức làm đôi cánh để bay xa”.

Từ phum, sóc đến đô thị, đồng bào Khmer đang viết nên một chương mới và đóng góp vào sự phát triển chung của xã hội. Họ không chỉ là những nông dân thuần phác, mà đã trở thành công nhân, kỹ sư, cán bộ. Nhưng điều đặc biệt nhất là trong làn sóng đô thị hóa, đồng bào vẫn giữ vẹn nguyên bản sắc văn hóa của mình. Bằng tri thức, họ tự tin bước ra thế giới. Bằng văn hóa, họ giữ lại hồn cốt dân tộc. Chính sự dung hòa ấy đã tạo nên một bức tranh đầy sức sống về một cộng đồng dân tộc đang vươn mình mạnh mẽ, nhưng vẫn luôn hướng về cội nguồn và những giá trị văn hóa truyền thống.

D. THÀNH - T. LY - B. TRÂN