Tác hại của thuốc lá: Chuyện chưa cũ

Hành trình 10 năm

Tại An Giang, Ủy ban Xã hội của Quốc hội vừa tổ chức Hội thảo về thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống tác hại của thuốc lá. Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Đỗ Thị Lan cho biết,  10 năm thực hiện Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá đã mang lại kết quả: Tỷ lệ sử dụng hút thuốc lá chung năm 2020 giảm 0,8% so với năm 2015. Nhận thức của người dân về phòng, chống tác hại của thuốc lá được nâng lên. Việc tổ chức địa điểm không hút thuốc lá, mô hình không khói thuốc được thực hiện rộng rãi ở nhiều nơi trên cả nước, góp phần giảm cầu thuốc lá, giảm tác hại thuốc lá, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.

Hội thảo về phòng, chống tác hại của thuốc lá ở An Giang

Từ năm 2014 đến nay, hàng năm, Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá hỗ trợ hàng trăm tỷ đồng cho bộ, ngành, tổ chức chính trị - xã hội và 63 tỉnh, thành phố, cơ sở khám - chữa bệnh… tổ chức hoạt động. Các tỉnh, thành phố xây dựng mạng lưới phòng, chống tác hại của thuốc lá, thành lập ban chỉ đạo. Sở Y tế được giao nhiệm vụ cơ quan thường trực, phụ trách tham mưu cho ban chỉ đạo cấp tỉnh thực hiện hoạt động phòng, chống tác hại của thuốc lá. Từ nhiều kết quả đạt được, WHO ước tính, Việt Nam đã phòng tránh được 280.000 ca tử vong sớm vì bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá; tiết kiệm 1.277 tỷ đồng/năm do giảm tỷ lệ bệnh tật liên quan sử dụng thuốc lá (giai đoạn 2015 - 2020).

“Tuy nhiên, tình hình thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống tác hại thuốc lá vẫn còn hạn chế. Tại một số địa phương, việc lập kế hoạch, tổ chức thực hiện phòng, chống tác hại thuốc lá chưa thực sự được quan tâm. Một số quy định của Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá không còn phù hợp với thực tiễn, như quy hoạch sản xuất - kinh doanh thuốc lá. Cùng với đó là một số bất cập trong thực hiện nhiệm vụ của Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá; sự xuất hiện của thuốc lá thế hệ mới, chưa có quy định phù hợp; thuốc lá nhập lậu trên thị trường còn diễn biến phức tạp…” - bà Đỗ Thị Lan đặt vấn đề.

Những vấn đề mới

Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục thể chất (Bộ Giáo dục và Đào tạo) Nguyễn Nho Huy thông tin, tình trạng sử dụng thuốc lá trong trường học; học sinh, sinh viên hút thuốc lá truyền thống có giảm (từ 4% năm 2014 còn 2,9% năm 2022). Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha… ngày càng phổ biến. “Học sinh, sinh viên tiếp cận với sản phẩm thuốc lá dễ dàng, giá rẻ. Đặc biệt, sản phẩm thuốc lá mới được quảng bá, tiếp thị, mua bán tràn lan qua mạng Internet rất khó quản lý. Trong khi đó, Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá chưa quy định cụ thể về chính sách, quản lý các sản phẩm thuốc lá mới, gây khó khăn khi đưa nội dung này vào quy định, văn bản dưới luật” - ông Nguyễn Nho Huy phân tích.

Năm 2022, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh triển khai điều tra, cho thấy tỷ lệ hút thuốc (nam và nữ) là 23,6%; tỷ lệ hút thuốc lá điện tử 1,1%; 96,4% đối tượng nghiên cứu tin rằng hút thuốc lá sẽ gây bệnh ung thư phổi; 41,2% người dân tại cộng đồng biết quy định của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá; 90% cơ quan, đơn vị đưa quy định cấm hút thuốc lá vào quy chế nội bộ. Tuy nhiên, việc thực hiện "Môi trường không khói thuốc lá" còn một số khó khăn, xuất phát từ việc tổ chức giám sát, thanh, kiểm tra chưa sát sao; xử lý vi phạm hành chính đối với hành vi hút thuốc tại nơi làm việc theo quy định của luật chưa quyết liệt.

Theo Sở Y tế, để Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá được mở rộng và phát huy hiệu quả thực sự, cần tiếp tục đẩy mạnh thông tin, truyền thông, tăng cường biện pháp xử phạt đối với hành vi phạm luật. Muốn vậy, phải có sự vào cuộc đồng bộ, mạnh mẽ hơn của sở, ngành, đoàn thể và từng cá nhân; đẩy mạnh phối hợp liên ngành trong giám sát, thanh tra, xử lý liên quan đến thực thi luật trên địa bàn tỉnh.

Nhiều ý kiến tại hội thảo đề xuất tiếp tục tăng cường hoạt động giám sát thực hiện Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá; xem xét và tiếp tục ủng hộ xây dựng lộ trình tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá, để hạn chế tiêu dùng theo khuyến cáo của WHO, cấm sản phẩm thuốc lá mới; ủng hộ quy định chi trả từ Quỹ Bảo hiểm y tế cho hoạt động phòng bệnh (tư vấn cai nghiện thuốc lá, rượu bia…) trong quá trình sửa đổi, bổ sung Luật Bảo hiểm y tế; có chính sách phù hợp để quản lý điểm bán lẻ thuốc lá, quy định hướng dẫn chi tiết về cơ chế phối hợp giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Công Thương, chính quyền địa phương về quy định cấm buôn bán thuốc lá ngoài cổng trường học; chế tài, xử phạt và trách nhiệm xử lý của các đơn vị liên quan…

10 năm là một hành trình không ngắn, nhưng chưa đủ dài để tác động vào nhận thức của người dân Việt Nam, chưa thể xoay chuyển mạnh mẽ hành động bỏ thuốc lá của họ. Do đó, cần sửa đổi, bổ sung Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá phù hợp thực tiễn, song hành với việc đưa luật vào cuộc sống một cách thực chất, nghiêm túc.

VẠN LỘC