Tại sao nicotine trong thuốc lá có thể gây nhiều tác động tâm thần kinh?

Anh Hải Nam, Hà Nội, có tiền sử hút thuốc lá 15 năm nay. Người đàn ông 40 tuổi này cho biết anh có thói quen hút thuốc lá mỗi khi có cuộc hẹn cà phê với bạn bè để tinh thần sảng khoái, hứng khởi. Nếu thiếu, anh cảm thấy khó mở đầu câu chuyện hay tập trung cuộc vui. 

Theo các chuyên gia từ Văn phòng Phòng chống tác hại của thuốc lá, Bộ Y tế, trường hợp của anh Hải Nam được xếp vào nhóm người nghiện tâm lý. Đây khi tình trạng người nghiện hút thuốc lá để tìm kiếm các hiệu ứng tâm thần kinh khi hút thuốc lá ví dụ như sảng khoái, hưng phấn, tăng khả năng tập trung chú ý.

Không ít người hút theo phản xạ chứ không phải là do nhu cầu cơ thể thực sự thiếu nicotine. Ảnh: Minh An

Đặc điểm nghiện thuốc lá tâm lý trên mỗi người là khác nhau bởi vì nghiện tâm lý tùy thuộc vào hoàn cảnh, không gian, thời gian và nhu cầu hiệu ứng tâm thần kinh tương ứng với hoàn cảnh cụ thể ấy. Ví dụ, người nghiện thuốc lá tâm lý sẽ hút thuốc lá khi uống cà phê cùng bạn bè để tìm cảm giác sảng khoái, khi làm việc để tăng mức độ tập trung, trước khi bước vào giải quyết một tình huống căng thẳng, nguy hiểm để giảm căng thẳng.

Ngoài ra, người nghiện thuốc lá còn có một nhóm là "nghiện hành vi", là tình trạng khi người nghiện hút thuốc lá như là một phản xạ có điều kiện đã phát sinh trong một hoàn cảnh cụ thể. Họ hút theo phản xạ chứ không phải là do nhu cầu cơ thể thực sự thiếu nicotine. Theo đó, hành vi hút thuốc lá xuất hiện trong các tình huống cụ thể, lặp đi lặp lại, theo đúng thứ tự trong thời gian dài như sau khi ăn cơm xong; khi uống cà phê buổi sáng; khi gặp bạn hữu...

Nguy hiểm hơn là nhóm nghiện thực thể - dược lý. Một người hút thuốc lá xếp vào nhóm này khi việc hút thuốc lá đã trở thành một nhu cầu cần thiết, không thể thiếu, không thể cưỡng lại được trong cuộc sống.

Cơ thể họ cần nicotine để có thể hoạt động bình thường, vì khi thiếu nicotine, sẽ xuất hiện các triệu chứng của hội chứng cai thuốc lá như là: Thèm hút thuốc lá mãnh liệt; Cảm giác kích thích, bứt rứt, căng thẳng; Không tập trung được; Buồn bã, lo lắng; Thèm ăn; Rối loạn giấc ngủ. Và các triệu chứng này sẽ biến mất ngay khi họ hút thuốc lá trở lại.

Tác động của nicotine đến tâm thần kinh

Ảnh hưởng của thuốc lá đến hệ thần kinh nguyên nhân sâu xa là do tác động của nicotine. Theo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hòa Bình, khi lên não, nicotine kích thích cho não tiết ra một lượng lớn chất dẫn truyền thần kinh dopamine - chất này kích thích các nơ-ron thần kinh tạo cảm giác thư giãn, thoải mái, khiến cho người hút thuốc cảm thấy sảng khoái khi hút thuốc. Tác dụng tương tự xảy ra khi dùng heroin hoặc cocaine.

Nếu mức độ dopamine não tăng lên, cảm giác mãn nguyện sẽ cao hơn. Tùy thuộc vào liều lượng nicotine được sử dụng và kích thích hệ thần kinh của mỗi người, vì thế khi hút thuốc cơ thể trở nên rất nhạy cảm và tỉnh táo nhất thời.

Tuy nhiên, dopamine sản sinh ra do kích thích của nicotine có hàm lượng rất cao, khiến cho não bộ ghi nhận là cơ thể đang bị dư thừa quá nhiều dopamine. Hiện tượng này khi kéo dài sẽ khiến não bộ tự điều chỉnh và giảm lượng dopamine được tiết ra tự nhiên.

Chính vì vậy, khi không hút thuốc, cơ thể người sử dụng thuốc lá bị rơi vào trạng thái thiếu dopamine, dẫn đến cảm giác bồn chồn, ngứa ngáy, khó chịu, không tỉnh táo…, và cảm thấy thèm hút thuốc lá - hút thuốc để kích thích cơ thể tiết ra dopamine một cách không tự nhiên. Vòng tròn này lặp đi lặp lại chính là nguyên lý gây nghiện của thuốc lá mà nicotine là thủ phạm chính.

Theo các chuyên gia, hiệu ứng tâm thần kinh của nicotine gây ra nhiều khi mạnh đến nỗi người nghiện thuốc lá không tài nào quyết định ngưng hút thuốc lá được và họ sẵn sàng chấp nhận các tác hại của thuốc lá để đổi lấy các hiệu ứng tâm thần kinh đó.

Theo Vietnamnet