Thông tin khoa học về biến thể 'kháng vaccine' Lambda

Biến thể Lambda được phát hiện lần đầu tại Peru. Trong ảnh, nhân viên y tế tiêm vaccine cho người dân ở Arequipa, Peru, ngày 2-7-2021. Ảnh: AFP

Theo sáng kiến chia sẻ dữ liệu độc lập GISAID, việc giải trình tự bộ gien đã xác định được 1.060 trường hợp mắc bệnh COVID-19 do biến thể Lambda gây ra ở Mỹ. Mặc dù con số đó còn thấp xa so với các ca mắc biến thể Delta - chiếm khoảng 83% ca nhiễm mới ở Mỹ, giới chuyên gia bệnh truyền nhiễm cho biết Lambda là một biến thể mà họ đang theo dõi chặt chẽ.

Biến thể Lambda lần đầu tiên được xác định ở Peru vào tháng 12-2020. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xác định Delta là một "biến thể đáng lo ngại”, trong khi gọi Lambda là “biến thể đáng quan tâm” – một mức độ thấp hơn.

Bác sĩ Gregory Poland, giáo sư y khoa kiêm giám đốc Nhóm nghiên cứu vaccine tại Phòng khám Mayo ở Rochester, bang Minnesota (Mỹ) phát biểu hôm 6-8:  "Tôi nghĩ rằng bất cứ khi nào một biến thể được xác định và chứng tỏ khả năng lây lan nhanh chóng trong cộng đồng, ta cần quan tâm”.

Ông Gregory nói: “Các biến thể phát sinh hàng ngày – nếu như một biến thể được định nghĩa là những đột biến mới. Câu hỏi đặt ra là, những đột biến đó có mang lại lợi thế nào đó cho virus hay không – và đương nhiên là gây bất lợi cho con người? Câu trả lời ở Lambda là có”.

Dưới đây là những gì giới khoa học đã biết về biến thể Lambda.

Ảnh minh họa

Lambda lây lan nhanh hơn virus gốc

Theo CNN, còn rất nhiều điều để tìm hiểu về Lambda. Biến thể này dường như không đáng lo ngại như biến thể Delta, vốn đang gây ra làn sóng lây nhiễm trên toàn cầu, nhưng các nghiên cứu ban đầu cho thấy nó có những đột biến khiến khả năng lây lan nhanh hơn so với chủng COVID ban đầu.

Tiến sĩ Preeti Malani, Giám đốc y tế bộ phận Các bệnh truyền nhiễm tại Đại học Michigan (Mỹ), viết: “Lambda có những đột biến đang được quan tâm nhưng biến thể này vẫn còn khá hiếm ở Mỹ mặc dù đã tồn tại được vài tháng”.

"Thật khó để biết chắc chắn Lambda có thể lây truyền như thế nào và vaccine hoạt động hiệu quả ra sao với biến thể này. Cho đến nay, có vẻ như Lambda có khả năng lây nhiễm cao hơn so với virus SARS-CoV-2 gốc", tương tự như Delta và các biến thể khác, Tiến sĩ Malani viết trong một email gửi ngày 6-8.

"Rất may, các nghiên cứu cho thấy rằng các loại vaccine hiện có vẫn có tác dụng bảo vệ. Chúng ta đã học được rằng mọi thứ có thể thay đổi nhanh chóng, vì vậy việc kiểm soát sự lây lan của COVID-19 nói chung sẽ giúp đối phó Lambda", ông Malani viết. "Chừng nào còn có sự lây lan không kiểm soát được của SARS-CoV-2, chúng ta sẽ còn thấy nhiều biến thể hơn trong tương lai. Cách duy nhất là tiêm chủng rộng rãi để kiểm soát sự lây lan và ngăn chặn những đột biến tiếp theo của SARS-CoV-2”.

Nhân viên y tế chuẩn bị tiến hành xét nghiệm COVID-19 cho người dân tại Obama, bang Nebraska. Ảnh: New York Times

Nghi vấn kháng vaccine

Cho đến nay, các dữ liệu vẫn còn khác biệt về mức độ bảo vệ của vaccine chống lại biến thể Lambda và các nhà khoa học cho biết họ cần nghiên cứu thêm về điều này.

Một nghiên cứu của Nhật Bản cho thấy biến thể Lambda chứa ba đột biến trên các protein gai của virus, khiến nó có khả năng lây nhiễm cao hơn vi rút COVID-19 ban đầu. Nghiên cứu mang tên “Biến thể SARS-CoV-2 Lambda thể hiện khả năng lây nhiễm và khả năng kháng miễn dịch cao hơn” cho thấy hai đột biến khác hiện diện trên các protein gai làm cho biến thể này có khả năng chống lại các kháng thể (được tạo ra từ vaccine) cao hơn khoảng 150%.

Vào tháng 7, các nhà khoa học đã viết trong một nghiên cứu tại phòng thí nghiệm rằng họ đã tìm thấy một số bằng chứng cho thấy những người tiêm vaccine Johnson & Johnson Covid-19 một liều, nếu dùng liều tăng cường, sẽ giúp bảo vệ tốt hơn trước các biến thể mới của COVID-19, bao gồm cả biến thể Lambda. Nghiên cứu được thực hiện trong phòng thí nghiệm và không phản ánh tác dụng thực tế của vaccine.

Nhà nghiên cứu Nathaniel Landau thuộc Trường Y Grossman thuộc Đại học New York và các đồng nghiệp cho biết các xét nghiệm máu mà họ thực hiện được lấy từ những người tình nguyện được tiêm chủng cho thấy ít nhất một số biến thể mới xuất hiện có thể trốn tránh sự bảo vệ được cung cấp bởi một liều vaccine Johnson & Johnson. Các nhà nghiên cứu báo cáo rằng việc tăng liều vaccine J&J thứ hai, hoặc thậm chí bổ sung bằng vaccine Moderna hay Pfizer, có thể hữu ích.

Trong nghiên cứu, các biến thể Beta, Delta, Delta plus và Lambda chỉ thể hiện khả năng chống đỡ "khiêm tốn" đối với các kháng thể được tạo ra bởi vaccine Pfizer - BioNTech và Moderna, cho thấy vaccine này vẫn hiệu quả.

Một bài báo, được đăng vào tuần trước trên trang biorxiv.org, cho biết trong các thí nghiệm tại phòng thí nghiệm, ba đột biến - được gọi là RSYLTPGD246-253N, 260 L452Q và F490S - được tìm thấy trong protein đột biến của biến thể Lambda có thể tạo ra đề kháng với khả năng miễn dịch do vaccine gây ra, nhưng vẫn cần nghiên cứu thêm. Bài báo này do các nhà khoa học ở Nhật Bản soạn thảo, vẫn chưa được xuất bản trên một tạp chí có bình duyệt.

"Hai đột biến bổ sung, T76I và L452Q, giúp cho Lambda có khả năng lây nhiễm cao. Hiện tại, biến thể Lambda đã được WHO gắn chỉ định là 'biến thể đáng quan tâm'. Chúng tôi vẫn chưa biết liệu biến thể này có đáng quan tâm hơn Delta hay không”, dược sĩ và nhà dịch tễ học, Tiến sĩ Ravina Kullar, một chuyên gia của Hiệp hội Các bệnh Truyền nhiễm Mỹ, cho biết.

Bác sĩ kiểm tra phim chụp X-quang phổ một bệnh nhân COVID-19 ở Comas, phía bắc Lima, Peru. Ảnh: AFP-Getty Images

Tiêm chủng và các biện pháp phòng tránh

Ông Kullar viết: “Cần phải có các nghiên cứu giám sát bộ gien rộng rãi để đánh giá hiệu quả của vaccine bị ảnh hưởng như thế nào bởi biến thể Lambda. Cho đến khi các ca COVID-19 giảm tổng thể, "cách tốt nhất để ngăn chặn sự xuất hiện của nhiều biến thể hơn là tiêm chủng đầy đủ, tránh đi lại và tuân thủ các biện pháp ngăn ngừa lây nhiễm nghiêm ngặt bao gồm đeo khẩu trang, giãn cách xã hội và không tham gia các cuộc tụ họp”.

Theo WHO, vaccine rất quan trọng trong việc chống lại các biến thể COVID-19 mới, chẳng hạn như Lambda, có thể vẫn còn xuất hiện ít ở Mỹ nhưng có liên quan đến "tỷ lệ lây nhiễm cộng đồng đáng kể ở nhiều nước" trong khu vực.

Giáo sư Poland, tại Mayo Clinic, cảnh báo rằng càng nhiều người không đeo khẩu trang và chưa tiêm chủng, thì càng có nhiều khả năng các biến thể mới sẽ xuất hiện - bao gồm cả một biến thể có thể né tránh hoàn toàn vaccine. Bởi vì COVID-19 không ngừng di chuyển từ người sang người, với mỗi lần nhiễm mới, nó sẽ thay đổi một chút, và những thay đổi hay đột biến đó có thể là lành tính hoặc khiến nó dễ lây lan và nguy hiểm hơn.

Ông Poland cảnh báo: “Chúng ta sẽ tiếp tục ‘dung túng’ càng nhiều biến thể, và cuối cùng, một hoặc nhiều biến thể này sẽ học được cách né tránh khả năng miễn dịch do vaccine gây ra. Nếu vậy, chúng ta lại phải bắt đầu tất cả từ đầu”.

Theo THU HẰNG (Báo Tin Tức)