Triệt để phân cấp, phân quyền đi đôi với phân bổ nguồn lực cho chính quyền địa phương

Cấp xã chuyển từ mô hình “chính quyền quản lý” sang mô hình “chính quyền phục vụ”

Theo Kế hoạch 47-KH/BCĐ của Ban Chỉ đạo Trung ương về tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW về thực hiện sắp xếp, sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã và tổ chức hệ thống chính quyền địa phương 2 cấp, Đảng ủy Chính phủ lãnh đạo, chỉ đạo ban hành các quy định, hướng dẫn phân định nhiệm vụ, quyền hạn, thủ tục hành chính của cấp huyện lên cấp tỉnh và xuống cấp xã và giải quyết các công việc liên quan đến tổ chức, cá nhân trước, trong và sau sắp xếp đơn vị hành chính, thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. Lãnh đạo, chỉ đạo việc đề xuất sửa đổi, bổ sung, ban hành các luật, nghị quyết quy định quản lý nhà nước, quản trị quốc gia, quản lý xã hội, trong đó xác định rõ nhiệm vụ, thẩm quyền, trách nhiệm của cấp Trung ương (Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, bộ, ngành Trung ương), chính quyền cấp tỉnh, chính quyền cấp xã; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong từng ngành, lĩnh vực. 

Trong đó, cấp Trung ương tập trung xây dựng thể chế, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, giữ vai trò kiến tạo, quản lý vĩ mô và kiểm tra, giám sát. Cấp tỉnh hoàn thiện mô hình tổ chức, hoạt động của chính quyền theo hướng nâng cao năng lực tổ chức thực hiện nhiệm vụ, “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm” bảo đảm hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. Cấp xã chuyển từ mô hình “chính quyền quản lý” sang mô hình “chính quyền phục vụ”, lấy người dân là trung tâm, chủ động nắm bắt, giải quyết các vấn đề phát sinh và liên quan đến cá nhân, tổ chức ngay từ cơ sở.

Chính phủ đã ban hành Kế hoạch số 447/KH-BCĐ về xây dựng các nghị định phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền gắn với việc tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Hiện các bộ, ngành đang hoàn thiện các dự thảo nghị định theo ngành, lĩnh vực mình phụ trách. Theo thống kê, có khoảng 20 nghị định cần ban hành và theo lộ trình, các nghị định này phải ban hành ngay sau khi Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV kết thúc, để ngày 1/7 vận hành bộ máy chính quyền mới. Để đảm bảo tiến độ công việc, Bộ Chính trị yêu cầu ngày 1/6 phải xong các dự thảo nghị định.

Rà soát kỹ lưỡng các nhiệm vụ, thẩm quyền

Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà cho biết, Bộ Nội vụ nhận thức sâu sắc và xác định rõ chức năng nhiệm vụ của Bộ là tập trung vào quản lý vĩ mô, xây dựng thể chế, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, cơ chế, chính sách, giữ vai trò kiến tạo và tăng cường kiểm tra, giám sát; phân cấp, phân quyền triệt để cho chính quyền địa phương trên tất cả các lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ, bảo đảm thực hiện đúng phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.

Qua rà soát, có 206 nhiệm vụ, thẩm quyền được đề xuất để phân định thẩm quyền cho chính quyền địa phương 2 cấp và thực hiện phân cấp, phân quyền thuộc lĩnh vực Nội vụ. Trong số này có 161/206 nhiệm vụ, thẩm quyền đề xuất thực hiện phân định thẩm quyền; có 45/206 nhiệm vụ, thẩm quyền đề xuất thực hiện phân cấp, phân quyền.

Cụ thể, về phân định thẩm quyền, có 161 nội dung, nhiệm vụ, thẩm quyền liên quan đến UBND cấp huyện, trong đó tổng nhiệm vụ, thẩm quyền chuyển từ cấp huyện xuống cấp xã là 129, tổng nhiệm vụ, thẩm quyền chuyển từ cấp huyện lên cấp tỉnh là 32. 

“Về cơ bản, các nhiệm vụ, thẩm quyền đã được rà soát kỹ lưỡng, bao quát, liên thông, đầy đủ và rõ chủ thể, rõ trình tự, thủ tục về phân định thẩm quyền khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp và thực hiện phân cấp, phân quyền triệt để, tối đa trong lĩnh vực Nội vụ cho chính quyền địa phương”, Bộ trưởng Nội vụ cho hay. 

Báo cáo của lãnh đạo Bộ Ngoại giao cho thấy, Bộ dự kiến thực hiện phân cấp 17 nhiệm vụ quy định tại các luật, nghị định, quyết định. Qua rà soát các văn bản quy phạm pháp luật, Bộ Ngoại giao nhận thấy có 201 thẩm quyền, nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ. Ngoài các nhiệm vụ được dự kiến phân cấp trên, Bộ Ngoại giao đang thực hiện việc phân cấp một số nội dung chuyên ngành cho các địa phương thông qua việc sửa Nghị định 111/2011/NĐ-CP về chứng nhận lãnh sự, hợp pháp hóa lãnh sự; Quyết định số 06/2020/QĐ-TTg về tổ chức và quản lý hội nghị, hội thảo quốc tế tại Việt Nam, Luật Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài năm 2009 (sửa đổi bổ sung năm 2017), Luật Điều ước quốc tế năm 2016, Luật Thỏa thuận quốc tế năm 2020...

Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hoàng Long, kết quả rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật ngành Công Thương cho thấy, có 109 văn bản quy phạm pháp luật có quy định về thẩm quyền quản lý nhà nước của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, bộ, cơ quan ngang bộ, địa phương. Tổng số nội dung quy định thẩm quyền tại các văn bản quy phạm pháp luật ngành Công Thương là 962 quy định/nhiệm vụ tại 109 văn bản, trong đó có đến 430 nội dung/nhiệm vụ là thẩm quyền của các cơ quan ở Trung ương trong xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật nhằm quy định chi tiết các văn bản quy phạm pháp luật cấp trên.

Dự thảo Nghị định về phân cấp, phân quyền quản lý nhà nước trong lĩnh vực công nghiệp và thương mại đang có quy định phân cấp 122 nhiệm vụ tại các văn bản quy phạm pháp luật thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ cho Bộ trưởng, Chủ tịch UBND cấp tỉnh thực hiện.

Trong tổng số 303 nhiệm vụ thuộc lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Khoa học và Công nghệ, Thứ trưởng Bùi Hoàng Phương cho biết, có 8 nhiệm vụ thuộc thẩm quyền của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đề xuất phân cấp, phân quyền cho Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ và chính quyền địa phương. Các chức năng, nhiệm vụ của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ đề xuất phân cấp, phân quyền cho chính quyền địa phương là 90. Có 5 nội dung thuộc thẩm quyền của chính quyền địa phương cấp huyện chuyển xuống chính quyền địa phương cấp xã thuộc ngành khoa học và công nghệ. Số nhiệm vụ của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ đề xuất phân cấp cho bộ, ngành là 46, số không phân cấp là 154.

Nhìn vào các nội dung dự kiến phân cấp, phân quyền và phân định thẩm quyền lĩnh vực công nghiệp và thương mại, đại diện các bộ, ngành đề nghị Bộ Công Thương rà soát lại các quy định, bởi có nhiều nội dung thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ không chỉ phân cấp cho Bộ trưởng Công Thương mà còn cần phân cấp cho nhiều Bộ trưởng khác, đồng thời phải thiết kế cơ chế chủ trì, phối hợp, phân định phạm vi bộ nào thực hiện. Bên cạnh đó, cũng cần tăng cường phân cấp từ Bộ Công Thương cho địa phương, bởi hiện đang tập trung đến 93,6% nhiệm vụ ở khối Trung ương, chỉ phân cấp 122/962 nhiệm vụ, trong đó phân cấp cho địa phương chỉ 16 nhiệm vụ, đạt 13%, chưa đảm bảo nguyên tắc Kết luận 155-KL/TW của Bộ Chính trị.

Tương tự, tại cuộc họp với Bộ Khoa học và Công nghệ về phân cấp, phân quyền liên quan đến ngành, lĩnh vực hoạt động của Bộ này, nhiều bộ, ngành nêu quan điểm, Bộ Khoa học và Công nghệ cần rà soát hết các luật của Quốc hội, các nghị quyết, nghị định của Chính phủ, quyết định của Thủ tướng Chính phủ, không để sót nhiệm vụ. Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Phạm Mạnh Cường cho rằng, trong 154 nhiệm vụ của Bộ trưởng không phân cấp, cần tiếp tục rà soát lại xem nhiệm vụ nào thực sự cần thiết giữ lại Bộ, tham mưu cho Bộ trưởng để báo cáo Thủ tướng. 

Chỉ giữ lại nhiệm vụ thực sự cần thiết

Hàng loạt các cuộc họp cho ý kiến vào dự thảo nghị định phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền các ngành, lĩnh vực đã được lãnh đạo Chính phủ chủ trì trong tuần qua. Một điểm chung nhất toát lên từ chỉ đạo của các lãnh đạo Chính phủ là yêu cầu tiếp tục rà soát các nhiệm vụ có thể phân cấp, phân quyền, với tinh thần nhiệm vụ nào không thực sự cần giữ lại thì phải thực hiện đúng chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Tổng Bí thư là phân cấp, phân quyền triệt để, để “địa phương quyết, địa phương làm và địa phương chịu trách nhiệm”. Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ phải chịu trách nhiệm trước Bộ Chính trị, Ban Bí thư về các nội dung, nhiệm vụ phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền.  

Đánh giá Bộ Công Thương đã có cố gắng lớn trong triển khai chỉ đạo của Trung ương và Chính phủ trong xây dựng dự thảo 2 nghị định về phân cấp, phân quyền và phân định thẩm quyền lĩnh vực công nghiệp và thương mại, song Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn chỉ ra, Bộ mới rà soát và phân cấp (chưa phân quyền) được 122/532 nhiệm vụ. 

Phó Thủ tướng lưu ý, khi phân cấp, phân quyền phải nói rõ trong số 962 nhiệm vụ, những nhiệm vụ giữ lại các cơ quan Trung ương quản lý lý do tại sao, cơ sở nào? 430 nội dung/nhiệm vụ là thẩm quyền của các cơ quan ở Trung ương phải chính xác, rõ ràng là không thể phân cấp. Từ nay đến lúc trình dự thảo hoàn thiện vào đầu tuần tới để gửi sang Bộ Tư pháp thẩm định, Bộ phải nâng được số các nhiệm vụ phân cấp, đi kèm với phân quyền cho các địa phương đảm bảo được tối thiểu 50%. Trong phân cấp, phân quyền của Bộ Công Thương có cả nội dung phân cấp, phân quyền cho các doanh nghiệp, tập đoàn nhà nước, Bộ cần rà soát bổ sung thêm ngoài nội dung phân cấp, phân quyền cho địa phương.

Còn Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng khi làm việc với Bộ Khoa học và Công nghệ đã nhấn mạnh “phân cấp, phân quyền cũng phải giải thích rõ, không phân cũng phải nói rõ trong tờ trình, có luận cứ thuyết phục”. Nhìn vào các con số tỷ lệ nhiệm vụ Bộ trưởng phân cấp cho chính quyền địa phương là 29,7%, nhiệm vụ của Bộ trưởng đề xuất phân cấp cho bộ, ngành là 15,2%, tỷ lệ nhiệm vụ Bộ trưởng thực hiện không phân cấp là 50,83%, Phó Thủ tướng cho rằng “con số rất khó chấp nhận, phải xem lại”, rà lại 154/303 nhiệm vụ không phân cấp xem có thực sự không thể phân cấp, cần phải giữ lại?

Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng quán triệt tinh thần Nhà nước chỉ giữ lại các công cụ quản lý vĩ mô (xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, thể chế), tăng cường công tác kiểm tra, giám sát; phân cấp triệt để cho địa phương. Bộ phải rà soát lại tất cả các quy định, có quy trình thủ tục rõ ràng để đảm bảo nguyên tắc không sót việc, không để đứt quãng, ảnh hưởng đến hoạt động của người dân, doanh nghiệp, tinh thần “làm nhanh nhưng phải làm trúng, chỉ làm một lần”.

Tại Phiên họp Chính phủ chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 5/2025 vào ngày 22/5 vừa qua, nghe báo cáo, cho ý kiến xử lý các vướng mắc phát sinh trong xây dựng các Nghị định về phân cấp, phân quyền gắn với tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, các thành viên Chính phủ nhất trí phân cấp, phân quyền triệt để cho chính quyền địa phương trên tất cả các lĩnh vực. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu phải đổi mới căn bản tư duy từ thụ động, tập trung vào quản lý “không quản lý được thì cấm” sang tư duy “chủ động, linh hoạt để kiến tạo phát triển và phục vụ nhân dân, doanh nghiệp”; đổi mới xây dựng pháp luật, tập trung vào triệt để phân cấp, phân quyền đi đôi với phân bổ nguồn lực và thiết kế công cụ giám sát.