Văn hóa Óc Eo thêm dấu mốc mới

Giám đốc Ban Quản lý di tích văn hóa Óc Eo Nguyễn Văn Nhiên (bên phải) nhận quyết định của Thủ tướng Chính phủ công nhận 2 bảo vật quốc gia. Ảnh: PHƯƠNG LAN

Với sự bổ sung quý giá này, An Giang hiện sở hữu 10 bảo vật quốc gia thuộc nền văn hóa Óc Eo. Văn hóa Óc Eo hình thành và phát triển từ thế kỷ I đến thế kỷ VII sau Công nguyên được xem là biểu tượng gắn liền với Vương quốc Phù Nam - một trong những nhà nước cổ đại hùng mạnh nhất Đông Nam Á. Được học giả Louis Malleret nhận diện từ năm 1944, nền văn hóa này để lại một hệ thống di tích, di vật phong phú, độc đáo và có giá trị đặc biệt quan trọng.

Hình ảnh bảo vật quốc gia đầu tượng Phật Linh Sơn Bắc. Ảnh: PHƯƠNG LAN

Hình ảnh bảo vật quốc gia mộ vò Gò Cây Trâm. Ảnh: PHƯƠNG LAN

Nhẫn Nandin Giồng Cát. Ảnh: TRUNG HIẾU​

Phù điêu Phật Linh Sơn Bắc. Ảnh: TRUNG HIẾU​

Giám đốc Ban Quản lý Di tích Văn hóa Óc Eo Nguyễn Văn Nhiên nhấn mạnh, tầm vóc to lớn của di sản Óc Eo - Ba Thê trong việc làm nổi bật chiều sâu lịch sử, văn hóa của vùng đất An Giang. Ông Nhiên khẳng định: “Việc công nhận bảo vật quốc gia góp phần nâng cao vị thế, hình ảnh của địa phương và mở ra hành trình mới hướng tới đưa di sản Óc Eo vươn tầm thế giới”. 2 bảo vật vừa được công nhận đại diện cho 2 khía cạnh độc đáo của văn hóa Óc Eo. Mộ vò Gò Cây Trâm tìm được trong cuộc khai quật vào năm 2018, do những nhà khảo cổ học Việt Nam và Hàn Quốc thực hiện tại di tích Gò Cây Trâm trong Khu di tích quốc gia đặc biệt Óc Eo - Ba Thê.

Theo Ban Quản lý Di tích Văn hóa Óc Eo, giá trị nổi bật của mộ vò Gò Cây Trâm là được phát hiện trong một cuộc khai quật khảo cổ học có địa tầng rõ ràng, cấu trúc di tích được xử lý chặt chẽ với lượng thông tin thu thập có tính xác thực khoa học cao. Trong bối cảnh khu di tích Óc Eo - Ba Thê nói riêng và văn hóa Óc Eo, loại hình di tích mộ vò được tìm thấy là rất hiếm hoi. Đến nay, di tích mộ vò Gò Cây Trâm là di tích thứ 2 thuộc loại hình mộ táng đặc thù này được phát hiện sau di tích mộ vò Linh Sơn Nam được phát hiện trong lớp văn hóa bên dưới lớp kiến trúc tôn giáo ở khu vực Linh Sơn Nam trong cuộc khai quật năm 1998.

Với bảo vật quốc gia đầu tượng Phật Linh Sơn Bắc, hiện vật là tượng tròn được chế tác hoàn thiện, thể hiện phần đầu của Đức Phật cùng với vòm rắn Naga 5 đầu tỏa ra từ phía sau tạo thành tán che trên đầu của Đức Phật, trong đó có 1 đầu trung tâm và 2 cặp đầu rắn đối xứng 2 bên, cùng hướng về trung tâm. Các đặc điểm của rắn hổ mang được thể hiện rõ nét nhưng mang tính biểu tượng, trang trí cao. Phía sau đầu tượng có một lỗ tròn xuyên dọc theo trục đứng, có thể dùng để gắn cố định tượng lên một phần cấu trúc khác.

Hiện vật đầu tượng Phật Linh Sơn Bắc được tìm thấy tại hố khai quật. Ảnh: PHƯƠNG LAN

Hiện vật được phát hiện từ cuộc khai quật khảo cổ học di tích Linh Sơn Bắc (khu di tích Óc Eo - Ba Thê) thuộc chương trình Đề án “Nghiên cứu Khu di tích Óc Eo - Ba Thê, Nền Chùa (Văn hóa Óc Eo Nam Bộ)” 2017 - 2020. Đầu tượng Phật Linh Sơn Bắc là một tư liệu khoa học, là hiện vật quan trọng mà các ngành khoa học có thể tiếp cận nghiên cứu dưới nhiều góc độ khác nhau. Đây là tư liệu khoa học quan trọng không chỉ đối với khảo cổ học mà còn có giá trị lớn đối với nghiên cứu lịch sử, văn hóa, mỹ thuật, quan hệ ngoại giao, tôn giáo… của vùng đất Nam Bộ với Ấn Độ và khu vực trong thời kỳ văn hóa Óc Eo.

Khách tham quan, tìm hiểu bảo vật quốc gia đầu tượng Phật Linh Sơn Bắc và Mộ vò Gò Cây Trâm. Ảnh: PHƯƠNG LAN

Ông Nguyễn Văn Viễn - Viện trưởng Viện Sở hữu trí tuệ Việt Nam nhận định: “Chuyến tham quan di tích Óc Eo - Ba Thê là một trải nghiệm sâu sắc giúp tôi mở ra cánh cửa dẫn vào một nền văn minh rực rỡ đã “ngủ quên”. Di sản này không chỉ là một báu vật của quốc gia mà còn là niềm tự hào của cả cộng đồng, nơi mỗi hiện vật cất giữ những giá trị lịch sử, văn hóa và xã hội vô giá. Tôi hoàn toàn tin tưởng rằng, với nỗ lực đã và đang thực hiện của địa phương, Óc Eo sẽ sớm được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới, thu hút du khách từ khắp nơi trên thế giới đến chiêm ngưỡng”.

Trong số những hiện vật được trưng bày, 2 bảo vật quốc gia vừa được công nhận để lại ấn tượng mạnh mẽ nhất đối với ông Viễn. “Đầu tượng Phật tại Linh Sơn Bắc mặc dù được làm bằng vật liệu giản dị từ thế kỷ thứ I đến thế kỷ thứ III, lại tỏa ra một hồn cốt linh thiêng hiếm có. Ngắm nhìn khuôn mặt Phật từ bi ấy, người ta không chỉ thấy được lịch sử mà còn cảm nhận được sự thức tỉnh tâm linh trong chính mình. Bên cạnh đó, mộ vò Gò Cây Trâm thể hiện sự tiến bộ trong kỹ thuật với lớp men tráng và đặc biệt là những hoa văn tinh xảo như khuôn mặt người, gợi lên cảm nhận về sự sống, về linh hồn được gửi gắm vào đất mẹ. Cả 2 bảo vật đều là biểu tượng cô đọng nhất về một nền văn minh đã từng phát triển rực rỡ”, ông Viễn nhận xét.

PHƯƠNG LAN