Cảnh báo nhiều thủ đoạn mới của tội phạm rửa tiền

Tội phạm rửa tiền ngày càng tinh vi, phức tạp

Theo Thạc sĩ Nguyễn Thị Hải Bình, quyền Trưởng ban Ban Nghiên cứu và Điều phối chính sách giám sát, Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia, trong gần 15 năm qua, tính đến tháng 6/2023, Cục Phòng chống rửa tiền (Ngân hàng Nhà nước) đã tiếp nhận khoảng 19.400 báo cáo giao dịch đáng ngờ từ các đối tượng báo cáo, trong đó đã xử lý xong 16.500 báo cáo, chuyển giao thông tin cho cơ quan chức năng gần 8.694 báo cáo liên quan đến 1.262 vụ việc.

Trên cơ sở thông tin mà Cục Phòng chống rửa tiền đã chuyển giao, đã có hàng trăm vụ việc được các cơ quan chức năng điều tra, thanh tra, kiểm tra, trong đó có 21 vụ việc có quyết định khởi tố; 15 vụ việc được truy thu thuế với tổng số tiền truy thu được trên 257 tỷ đồng; 159 vụ việc có văn bản đề nghị cung cấp bổ sung thông tin…

Theo bà Bình, rủi ro rửa tiền trong lĩnh vực tài chính tại Việt Nam đang là một thách thức, đặc biệt khi những hành vi giao dịch không minh bạch và tinh vi ngày càng gia tăng và diễn biến phức tạp.

Theo lĩnh vực, nguy cơ rửa tiền trong lĩnh vực ngân hàng, bất động sản và kênh chuyển tiền phi chính thức tại Việt Nam được đánh giá ở mức cao. Nguy cơ rửa tiền trong lĩnh vực ngân hàng liên quan chủ yếu đến việc rửa tiền có nguồn gốc từ tội tham ô tài sản (tội phạm chủ yếu liên quan đến những người có chức vụ, quyền hạn), đánh bạc và trốn thuế. Để che giấu nguồn tiền thu được, tội phạm thường sử dụng tài khoản ngân hàng dưới tên người khác để nhận và chuyển các khoản tiền có nguồn gốc bất hợp pháp.

Lĩnh vực bất động sản được đánh giá có nguy cơ rửa tiền cao ở Việt Nam là do các giao dịch mua bán, chuyển nhượng bất động sản có thể thực hiện bằng tiền mặt hoặc chuyển khoản và không thông qua sàn giao dịch bất động sản, nên rất khó cho các cơ quan chức năng kiểm tra, xác định nguồn gốc của tiền.

Ngoài ra, nguy cơ rửa tiền cũng được ghi nhận ở nhiều hình thức khác, như chuyển và thu đổi ngoại tệ; buôn bán động vật hoang dã; thông qua tiền di động; ví điện tử; tiền ảo; hoạt động đầu tư tài chính vi mô; các quỹ phi chính phủ…

Tội phạm rửa tiền ngày càng tinh vi, phức tạp

Trong lĩnh vực hải quan, ông Nguyễn Huy Công, Cục Điều tra chống buôn lậu (Tổng cục Hải quan) cho hay, các đối tượng có thể lợi dụng việc thanh toán thuế xuất nhập khẩu thông qua tổ chức cung ứng dịch vụ để rửa tiền/tài trợ khủng bố; khai sai trị giá tính thuế, khai tăng hoặc giảm giá trị, số lượng, trọng lượng hàng hóa xuất nhập khẩu… nhằm hợp pháp hóa nguồn gốc của tài sản do phạm tội mà có hoặc huy động, hỗ trợ tiền, tài sản dưới bất kỳ hình thức nào cho tổ chức, cá nhân khủng bố.

Vẫn còn nhiều khe hở

Luật Phòng chống rửa tiền số 14/2022/QH15 và các văn bản hướng dẫn đã thiết lập khung khổ pháp lý cho phòng ngừa, kiểm soát, nhận dạng và xử lý nhanh chóng các hoạt động rửa tiền.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, hoạt động kinh tế phát triển, kèm theo sự ra đời của nhiều sản phẩm công nghệ tinh vi trên nền tảng công nghệ số, khung khổ pháp lý chưa kịp điều chỉnh đã dẫn tới hoạt động phòng chống rửa tiền trở nên khó khăn, phức tạp hơn.

Cụ thể, hiện nay, Luật Phòng chống rửa tiền tập trung chủ yếu vào phòng, chống rửa tiền thực hiện thông qua hệ thống ngân hàng. Trong khi đó, rửa tiền có thể được thực hiện thông qua rất nhiều kênh khác nhau, như nhà hàng, khách sạn, bất động sản, chứng khoán. Và với sự phát triển của công nghệ hiện nay, nền kinh tế số cũng là một kênh rửa tiền khó nắm bắt.

Bên cạnh đó, pháp luật về phòng chống rửa tiền của Việt Nam vẫn chưa quy định cụ thể về các loại tiền ảo, tài sản ảo, gây khó khăn trong công tác quản lý nhà nước.

Ngoài sự phát triển của các công nghệ mới, điện toán đám mây, kinh tế số, ứng dụng số… hay yếu tố dịch bệnh cũng góp phần làm thay đổi thói quen sống và hành vi đầu tư, tiêu dùng. Các sản phẩm, dịch vụ của ngân hàng với tốc độ nhanh, độ chính xác cao và tính tiện lợi cũng đã góp phần thúc đẩy và chuyển dần khỏi lối mòn sang các hoạt động tiền ảo, ngân hàng số, sử dụng nhiều phương thức thanh toán không dùng tiền mặt, nhưng cùng với đó, các tội phạm nguồn của rửa tiền cũng có sự biến chuyển, trở nên tinh vi và phức tạp hơn.

Các chuyên gia khuyến nghị cần tiếp tục theo dõi, giám sát quản lý chặt chẽ việc thực thi chính sách pháp luật của nhà nước về phòng chống rửa tiền, tăng cường cảnh giác đối với các giao dịch tiềm ẩn rủi ro rửa tiền, đồng thời tăng cường cơ chế tuân thủ nội bộ cũng như đào tạo, tuyên truyền nâng cao trách nhiệm cho cán bộ, nhân viên thực hiện các công việc liên quan đến tài chính, ngân hàng…

Bà Lê Thu Hà (Học viện Tài chính) cho rằng, cần mở rộng khung khổ pháp lý, các đối tượng liên quan đến các dịch vụ tài chính. Theo đó, cả truyền thống như các ngân hàng, hay phi truyền thống như các công ty công nghệ cung ứng dịch vụ fintech mà tiền di động cũng nằm trong số đó, đều cần phải là đối tượng điều chỉnh của các quy định pháp luật liên quan đến hoạt động phòng chống rửa tiền và tài trợ khủng bố.

Đồng thời, phải tăng cường chia sẻ thông tin giữa Cục Phòng chống rửa tiền của Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan thực thi pháp luật, cũng như các cơ quan chủ quản của các tổ chức mà có giao dịch tài chính thường xuyên.

Ngoài ra, hoạt động phòng chống rửa tiền và tài trợ khủng bố cần được chuyển dần từ giám sát tuân thủ sang phòng ngừa theo các rủi ro với việc xây dựng bộ các chỉ báo đỏ.

Cụ thể, thay vì xử lý các tổ chức sau khi quan sát thấy có vi phạm, các cơ quan thực thi có thể cảnh báo các tổ chức nếu thấy vi phạm hoặc có dấu hiệu vi phạm một trong các chỉ báo đỏ. Điều này sẽ giúp các cơ quan thực thi chủ động phòng chống rửa tiền và tài trợ khủng bố. Từ đó, rủi ro rửa tiền và tài trợ khủng bố của Việt Nam được giảm xuống.

Theo An ninh Thủ đô