Cây lúa mùa nổi trên đồng phèn

Lũ tới đâu, lúa phát triển đến đó

Để vào được cánh đồng lúa mùa nổi, chúng tôi liên hệ trước với ông Đặng Văn Cuộc - cán bộ kỹ thuật nông nghiệp xã Vĩnh Gia. Vừa tới cánh đồng nước bao la, chúng tôi gặp ông Cuộc đón tại đầu cầu bê tông đang xây dựng. Bên kia con kênh, ông Cuộc hướng dẫn chúng tôi quay xe trở lại rồi ngoặt phải qua chiếc cầu treo dây văng mới đi tiếp được.

Đường sá nơi đây như ma trận nếu không phải là người địa phương thì dễ bị lạc trong cánh đồng “chó ngáp” này. Chạy mãi thấy chưa tới nơi, chúng tôi hỏi ông Cuộc: “Sắp tới chưa anh?”. Ông Cuộc đáp giọng sang sảng: “Còn vài cây số nữa là tới cánh đồng lúa mùa nước nổi”.

Cây lúa mùa nổi lớn dần theo mực nước lũ. Ảnh: THÀNH CHINH

Băng qua bờ đê đồng đất, chúng tôi thấy nông dân đang ngồi canh bơm nước chống úng ruộng lúa đang cong trái me. Năm nay, lũ lớn con nước mấp mé bờ đê, một vài nông dân lo sợ ruộng lúa không kịp thu hoạch nên phải túc trực rút nước chống úng. Chạy tiếp qua cây cầu bê tông là đến xóm nhà ven kênh. Mùa lũ về, cánh đồng tứ giác Long Xuyên mênh mông nước.

Một số bờ kênh có đoạn ngập nước ngang gối, vậy mà nông dân vẫn chạy xe qua lại hằng ngày để đưa con đến trường và đi chợ xa. Qua xóm nhà lưa thưa vùng hẻo lánh, trông buồn bã, chúng tôi cứ mường tượng như lạc vào vùng sâu, vùng xa của mấy chục năm về trước, cái thời mà cha ông đi khẩn hoang vùng đồng phèn.

Chúng tôi tới căn nhà lợp tole, tiếp chúng tôi là anh Dương Minh Giang (30 tuổi), sống ở cánh đồng này từ thuở nhỏ, dạn dày sương gió trên cánh đồng phèn. Chỉ tay ra cánh đồng lúa mùa nổi đang vươn mình trước giông bão, anh Giang khoe: “Mùa lũ này nhà tôi trồng 5ha lúa, hiện lúa đang trổ đòng đòng. Ngày nào tôi cũng ra xem cây lúa mùa nổi phát triển theo con nước. Nước lên tới đâu cây lúa vươn cao tới đó trông rất mê”.

Bảo tồn vì đam mê

Nghe anh Giang tâm sự, chúng tôi cảm nhận được đam mê của nông dân trẻ này đối với cây lúa mùa nổi trên vùng đồng đất phèn. Anh Giang dẫn chúng tôi xuống vỏ lãi composite băng qua cánh đồng mùa nổi xanh mướt mắt. Cắm cây sào sâu xuống đáy nước, anh giở lên cho chúng tôi xem, mực nước sâu gần 1,7m. Tuy nhiên cây lúa cao hơn mặt nước 0,6m. Chiếc vỏ lãi càn lướt trong cánh đồng, vậy mà những cây lúa vừa ngã xuống mặt nước đã ngóc đầu đứng thẳng phất phơ theo gió.

“Ảnh hưởng của hoàn lưu nhiều cơn bão đi qua trong mùa lũ, cây lúa không hề gì anh ơi, bởi vậy năm nào tôi cũng mê canh tác giống lúa này. Tận dụng mùa nước lũ, tôi còn giăng câu, thả lưới quanh ruộng để bắt cá, ăn không hết tôi còn làm mắm”, Giang nói.

Cây lúa mùa nổi cao hơn mặt nước lũ 0,6m. Ảnh: THÀNH CHINH

Đang trồng 5ha lúa mùa nổi tại cánh đồng phèn này, anh Giang cho biết, đặc tính của giống lúa này là thích nghi với điều kiện lũ lớn. Vào tháng 5 âm lịch anh Giang ngâm, ủ giống, gieo sạ lúa. Khi con nước chụp đồng cũng là lúc cây lúa sinh trưởng theo dòng lũ từng ngày.

“Quá trình canh tác không tốn phân, thuốc… Lúa mùa nổi siêu sạch, không có cỏ hay sâu, rầy gây hại. Đến tháng 12 khi nước khô đồng là thời điểm nông dân thu hoạch. Sau đó, tôi trồng khoai mì, kiếm thêm thu nhập”, anh Giang cho hay.

Cây lúa mùa nổi năng thấp. Hiện giá lúa chỉ 8.000 đồng/kg, thời gian canh tác 6 tháng, trừ chi phí thì nông dân không có lời. “Trước đây, Tập đoàn Lộc Trời có ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm lúa mùa nổi với giá 15.000 đồng/kg. Dường như thị trường hạt gạo này ít được ưa chuộng nên doanh nghiệp không ký hợp đồng với nông dân nữa. Sau đó, nông dân sản xuất lúa mùa nổi bán cho thương lái, giá thấp. Theo đánh giá của các chuyên gia, hạt gạo lúa mùa nổi siêu sạch được xem là sản phẩm hữu cơ, rất tốt cho sức khỏe”, anh Giang nói.

 Ông Đặng Văn Cuộc cho biết, toàn khu vực cánh đồng phèn còn 17 hộ canh tác lúa mùa nổi với diện tích 60,5ha. Ngày trước, nơi đây canh tác hàng trăm ha lúa mùa nổi nhưng do giá cả bấp bênh, nông dân không mặn mà với giống lúa này. Để bảo tồn cây lúa mùa nổi ở cánh đồng phèn cần doanh nghiệp ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm thì nông dân mới yên tâm sản xuất. “Nhiều nông dân có ý tưởng phục vụ du khách đến đây khám phá kỹ thuật trồng lúa mùa nổi trên đồng lũ”, ông Cuộc bày tỏ.

Thạc sĩ Lê Thanh Phong - Phó Viện trưởng Viện biến đổi Khí hậu, Trường Đại học An Giang chuyên nghiên cứu, bảo tồn, lai tạo giống lúa mùa nổi nhận định, cây lúa mùa nổi ở cánh đồng xã Vĩnh Gia được nông dân canh tác “thuận thiên”. Hiện, nông dân đang bảo tồn nguồn gen giống bản địa. Qua nghiên cứu và khảo sát cây lúa mùa nổi ở cánh đồng phèn, thầy Phong cho biết nếu thị trường và giá không ổn định thì diện tích canh tác lúa mùa nổi giảm dần qua các năm.

Trưa nắng nhẹ, chia tay những nông dân chân đất ở cánh đồng tứ giác Long Xuyên, ngoái nhìn cánh đồng lúa mùa nổi, chúng tôi hy vọng sau này có doanh nghiệp lớn đến bao tiêu sản phẩm siêu sạch ở vùng đồng phèn để nông dân bớt cơ cực.

THÀNH CHINH