Độc đáo lễ cúng trăng

Lung linh đêm rằm

Từ chiều, khu vực khán đài sông Cái Lớn trở nên nhộn nhịp. Trên bến sông, những bàn lễ được bày trí trang trọng với hoa tươi, đèn, nến và các lễ vật đặc trưng: Cốm dẹp, chuối, dừa, khoai, bánh ngọt… gửi lòng thành kính của đồng bào Khmer dâng lên thần Mặt Trăng - vị thần được người dân tin rằng là thần phù hộ mùa màng bội thu, xóm làng bình yên, sung túc.

Khi trăng tròn vành vạnh trên bầu trời trong vắt, tiếng nhạc ngũ âm, tiếng trống Chhday Dăm vang lên mở đầu buổi lễ. Những người cao tuổi là thành viên ban nghi lễ trong bộ áo trắng trang nghiêm tiến hành các nghi thức truyền thống như lễ bái tam bảo, cung thỉnh chư tăng tụng kinh chúc phúc, dâng hương cầu cho mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an. Trong khoảnh khắc ấy, cả không gian như lắng lại, chỉ còn ánh trăng sáng dịu và những ngọn đèn soi bóng xuống dòng sông.

Dịp lễ cúng trăng hằng năm thu hút hàng ngàn lượt người dân và du khách tham gia. Ảnh: DANH THÀNH

Điểm nhấn của buổi lễ là nghi thức đút cốm dẹp - phần được trẻ em mong chờ nhất. Các em xếp hàng ngay ngắn, dưới ánh trăng, những người cao tuổi trong ban nghi lễ sẽ đút từng miếng cốm dẹp, kèm theo những câu hỏi về ước mong, hoài bão và cuộc sống tương lai. Đồng bào Khmer tin rằng, khi ăn cốm dẹp trong đêm rằm cúng trăng, các em sẽ được thần Mặt Trăng ban phước lành, mau lớn, ngoan ngoãn và học giỏi. Khi kết thúc nghi thức, mâm cúng được dọn xuống để mọi người cùng nhau thưởng thức và xem trình diễn nhạc ngũ âm, múa hát.

Sau phần nghi lễ trang nghiêm là lễ thả hoa đăng - khoảnh khắc khiến khúc sông Cái Lớn trở nên huyền ảo. Hàng ngàn ngọn đèn được thả xuống mặt nước, lung linh trôi theo dòng, hòa cùng ánh trăng rực rỡ. Mỗi hoa đăng mang theo ước nguyện về hạnh phúc, bình an và thịnh vượng, soi sáng cả vùng sông nước hiền hòa. Ông Danh Phol, ngụ xã Gò Quao chia sẻ: “Đêm cúng trăng là dịp để đồng bào Khmer nhớ ơn thần Mặt trăng, gửi gắm hy vọng cho vụ mùa mới tốt lành, tôi cảm thấy tự hào vì nét văn hóa dân tộc mình được gìn giữ và lan tỏa”.

Từ hạt nếp non đến ước vọng mùa trăng

Khi ánh trăng rằm tháng 10 trải khắp cánh đồng sau vụ gặt, cũng là lúc trong những phum, sóc vang lên tiếng chày giã cốm dẹp rộn rã. Giữa mùi nếp non thơm dịu và tiếng cười nói ấm áp, đồng bào Khmer cùng nhau làm nên món ăn truyền thống đã gắn bó tự bao đời - cốm dẹp. Món quà của đất trời, của mùa màng và của niềm tin vào cuộc sống sung túc, an lành.

Cốm dẹp được làm từ nếp non, loại nếp vừa chín tới, hạt còn đượm sữa. Đồng bào Khmer gặt về, rang chín rồi cho vào cối gỗ giã liên tục đến khi hạt nếp dẹp mỏng, vỏ trấu bung ra. Mỗi nhịp chày là một nhịp vui, vui vì vụ mùa đã xong, vì đất trời ban cho hạt lúa thơm ngon. Cốm dẹp được sàng nhiều lần cho mịn, trộn cùng dừa bào sợi và đường, tạo nên hương vị dẻo bùi, béo ngọt rất riêng.

Trong làn khói bếp, những bàn tay khéo léo của phụ nữ Khmer khiến từng hạt cốm dẹp trở thành món quà của sự cần mẫn và yêu thương. “Cốm dẹp phải làm bằng nếp mới gặt, còn thơm mùi sữa thì mới ngon. Khi giã, phải đều tay, nhẹ mà dứt khoát, để hạt cốm không bị nát. Làm cốm vất vả, nhưng thấy con cháu, hàng xóm quây quần ăn chung là vui lắm, như đón Tết vậy”, chị Neáng Sóc Ny, ngụ ấp Phước Lộc, xã Ô Lâm vừa giã cốm dẹp vừa nói.

Không chỉ là món ăn, cốm dẹp còn là lễ vật linh thiêng trong đêm cúng trăng của đồng bào Khmer. Trong lễ cúng trăng, cốm dẹp không chỉ là món ăn đơn thuần, mà là sợi dây nối kết giữa con người với đất trời, giữa hiện tại với truyền thống ngàn đời. Từng hạt cốm mang trong mình ước vọng về mùa màng bội thu, cuộc sống an vui, đủ đầy. Khi chia nhau nắm cốm dẹp, là chia nhau niềm vui, sự sẻ chia và tình đoàn kết.

“Lễ cúng trăng, đút cốm dẹp không chỉ là nét đẹp tín ngưỡng dân gian mà còn thể hiện lòng biết ơn trời đất, gìn giữ bản sắc văn hóa của đồng bào Khmer. Việc tổ chức lễ hội trong Ngày hội văn hóa, thể thao và du lịch đồng bào Khmer tỉnh hằng năm giúp đồng bào thêm gắn bó, tự hào và cùng chung tay xây dựng quê hương ngày càng phát triển”, Hòa thượng Lý Long Công Danh - Phó Chủ tịch Hội Đoàn kết sư sãi yêu nước tỉnh cho biết.

DANH THÀNH