Giữ gìn nghệ thuật truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số Khmer

Đưa các loại hình nghệ thuật truyền thống biểu diễn trong sự kiện thể thao, du lịch

Toàn huyện Tri Tôn có 140 di tích lịch sử, văn hóa, trong đó có 7 di tích cấp quốc gia, 5 di tích cấp tỉnh. Đặc biệt, huyện Tri Tôn có hệ thống các đền, chùa cùng với các lễ hội nổi tiếng, như: Lễ hội đua bò Bảy Núi, lễ Sene Dolta, lễ hội Ok Om Bok… tổ chức hàng năm. Gắn liền với các lễ hội là hình thức sinh hoạt văn hóa - nghệ thuật độc đáo của đồng bào DTTS Khmer, như: Đàn chầm riêng chà-pây, hát dì kê, điệu múa lâm - thôn, nhạc ngũ âm, múa trống Sa-dăm… được gìn giữ và lưu truyền lâu đời, có ý nghĩa lịch sử và tâm linh đặc biệt với cộng đồng Khmer.

Trong đó, múa Sa-dăm là một hoạt động truyền thống quan trọng được gìn giữ và lưu truyền qua các thế hệ. Vũ điệu của múa Sa-dăm thường kể về những trận đánh của chiến binh Khmer, truyền thuyết về những vị thần và các sự kiện lịch sử quan trọng. Một màn biểu diễn múa trống Sa-dăm thường dùng từ 4 - 6 cái trống, 2 cái chiêng cùng chum chọe, gõ sênh. Đặc biệt, không thể thiếu nghệ nhân chơi đờn cò, được xem như vị “nhạc trưởng”, lèo lái cho đội múa Sa-dăm hòa quyện cùng tiếng đờn, tạo nên một màn trình diễn “đẹp mắt và đã tai”.

Đội múa Sa-dăm của chùa Tro Peang Trao tại xã An Tức được thành lập vào năm 2024, có 21 thành viên, chia làm 3 nhóm chính: Nhóm múa Sa-dăm nam, nhóm múa Sa-dăm nữ và múa khỉ, chằn. Thành viên tham gia là các học sinh, thanh, thiếu niên tại địa phương cùng có chung niềm đam mê. Để đội múa hoàn thiện kỹ năng trình diễn ngày một tốt hơn, sư Chau Chanh (sư cả chùa Tro Peang Trao) mời Nghệ nhân Chau Kim Banh (ngụ xã Tân Sơn, huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh) đến huyện Tri Tôn trong 2 tháng để truyền dạy cho thành viên của đội múa.

Nghệ nhân Kim Banh chia sẻ: “Tôi dạy múa Sa-dăm để các em nhỏ không quên cội nguồn và bản sắc văn hóa, dân tộc Khmer. Để thể hiện được tinh thần của điệu múa, người biểu diễn phải có sức khỏe và sự dẻo dai, biết cách kết hợp khéo léo giữa hình thể và âm thanh. Là loại hình múa nhưng Sa-dăm chú trọng động tác nhanh, mạnh, dứt khoát hơn là sự nhẹ nhàng, uyển chuyển. Bên cạnh đó, những động tác siết trống, cắn trống để xoay đòi hỏi sự dẻo dai, kỹ năng thăng bằng tốt và sự cẩn thận cao. Bộ môn này còn đề cao tính sáng tạo, ngẫu hứng của người chơi”.

Đối với đồng bào DTTS Khmer, múa trống Sa-dăm cũng là một cách để gắn kết cộng đồng, thể hiện lòng tôn kính và tôn trọng đối với tổ tiên và các vị thần trong tâm thức của họ. Ngoài ra, việc truyền lại và duy trì truyền thống múa trống Sa-dăm còn giúp đồng bào DTTS Khmer giữ vững bản sắc văn hóa, trao truyền giá trị lịch sử và tinh thần đoàn kết trong cộng đồng. Do thể hiện tinh thần vui nhộn, hóm hỉnh nên múa Sa-dăm thường được các bạn trẻ Khmer yêu thích. Mỗi người múa thường đeo một chiếc mặt nạ, từng chiếc mang biểu cảm sắc thái khác nhau thể hiện hỷ, nộ, ái, ố của con người.

Em Chau Ra (ấp Ninh Thuận, xã An Tức) cho biết: “Một tuần, em học múa trống Sa-dăm 3 ngày, tần suất 3 buổi học/ngày. Đam mê bộ môn này, em rất biết ơn sư cả chùa Tro Peang Trao đã tạo điều kiện cho chúng em được học tập, vui chơi và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc mình”. Em Neang Vi Nin (ngụ ấp Ninh Hòa, xã An Tức) chia sẻ: “Sau thời gian theo học, em thấy múa Sa-dăm vừa dễ, vừa khó. Tùy theo từng bài tập, một số động tác thuần thục rất nhanh, nhưng cũng có lúc bị mất tập trung, thiếu sự hòa nhịp với cả đội. Thầy Kim Banh luôn nhiệt tình hướng dẫn để chúng em tập luyện, chú trọng vào những cốt lõi trong điệu múa, trong bài hát, uốn nắn sao cho tiến bộ từng ngày”.

Huyện miền núi Tri Tôn nổi tiếng có các món ăn đặc sắc và hấp dẫn, như: Bánh kà-tum, bánh bò thốt nốt, cháo bò, ếch nướng, gà đốt, bún cá đâm, gỏi đu đủ đâm, bánh phồng mì… Bên cạnh đó, còn có các lễ hội văn hóa, các làng nghề truyền thống, như: Làm gốm, đường thốt nốt, cốm dẹp. Mới đây, huyện Tri Tôn đã đưa nghệ thuật múa Sa-dăm vào chương trình biểu diễn nghệ thuật phục vụ tại giải dù lượn “Hạ cánh tinh hoa”. Nghệ thuật này là một trong số nguồn tài nguyên có giá trị cho phát triển du lịch của địa phương. Việc duy trì và phát triển múa trống Sa-dăm cũng tạo ra sức hút du lịch và thúc đẩy phát triển kinh tế, góp phần tăng thêm nguồn thu nhập cho người dân địa phương.

MỸ HẠNH